به گزارش خبرگزاری مهر، آیت الله جوادی آملی در بخشی از تفسیر آیه 143 سوره بقره (وَ کَذلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَیٰ النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِى کُنْتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مِن یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلَی عَقِبَیْهِ وَ إِن کَانَتْ لَکَبِیرَةً إِلاّ عَلَیٰ الَّذِینَ هَدَیٰ اللّهُ وَ مَا کَانَ اللّهُ لِیُضِیعَ إِیمَانَکُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَحِیمٌ﴾ که ناظر به ویِژگیهای امت اسلامی است؛ به تأثیر تربیتی معرفی عاملان به دین اشاره کرده و می گوید: قرآن کریم ضمن اینکه دین را به کمال معرفی می‌کند چون هدف اساسی قرآن تربیت نفوس است، انسانهای تربیت شده را هم معرفی می‌کند؛ مثلاً در تعریف بر و نیکی نیکان را معرفی می‌کند، می‌فرماید: ﴿وَلکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَومِ الآخِرِ﴾؛ در معرفی بر و نیکی، نیک و نیکان را معرفی می‌کند، برای اینکه معرفی نیکی و خیر خیلی مؤثر نیست آنچه مؤثر است عاملان به این فضیلت است، آنها که نیکان‌اند آنها را می‌شناساند. در عین حال که قرآن کریم مسئله قبله را هدایت به صراط مستقیم دانست اما در کنارش کسانی که در این صراط مستقیم حرکت می‌کنند و به مقصد رسیده‌اند، آنها را معرفی می‌کند. معرفی دین یک قسمت از اهداف قرآن کریم است، معرفی متدیّنهایی که در سایه عمل دین به آن اهداف عالیه رسیده‌اند هدف دیگر است. لذا در بسیاری از موارد به جای اینکه اوصاف را فضایل را معرفی کند، موصوف‌ها را و کسانیکه به آن فضایل مزین‌اند، آنها را معرفی می‌کند.
خاصیت وسطیت این است که هم مشهود پیغمبر و هم شاهد امت است
وی در تفسیر ابتدای آیه، به معرفی گروه خاص از امت اسلامی که شاهدان بر اعمال هستند، پرداخته و می گوید: در بین شما مردانی هستند که شاهد اعمال‌اند، نمی‌خواهد دین را به کمال معرفی کند؛ زیرا آن آیه‌ای که دین را به کمال معرفی می‌کند همان است که در سوره مبارکهٴ آل‌عمران یاد شده است که فرمود: ﴿الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِیناً﴾ ، این جمله‌ها ناظر به معرفی دین است که دین کامل است و نعمت تامه و کامله خدای سبحان است.اما دین کامل باشد کافی نیست، متدیّنهایی که به این دین عمل کردند به کمال رسیدند آنها مهم‌اند، آنها را قرآن کریم در این کریمه معرفی می‌کند می‌فرماید: ﴿وَ کَذلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَیٰ النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً ﴾.
این مفسر برجسته قرآن به محوریت وساطت امت اسلامی اشاره کرده و یادآور می شود: خاصیت وسطیت این است که هم مشهود پیغمبرید، هم شاهد امت‌اید؛ هم خود را در مشهد پیغمبری ببینید، در محضر آن حضرت مشاهده می‌کنید و هم کارهای دیگران را می‌بینید. چون اگر عنایت کردید که در مشهد پیغمبرید، در محضر پیغمبرید، یقیناً مواظب عقاید و اخلاق خودتان خواهید بود و چون کارهای مردم را هم می‌بینید از اصلاح آنها هم خودداری نخواهید کرد. اگر کسی به جایی رسید که خود را در حضور پیغمبر می‌بیند، یقیناً دیگران را هم در مشهد خود مشاهده می‌کند.
وی با طرح این سؤال که چه راهی برای این است که انسان خود را در محضر پیغمبر ببیند؟ و چه راهی هست که انسان اعمال دیگران را هم مشاهده کند؟ با استناد به آیه77 و 78 سوره مبارکه حج گفت: راه شاهد شدن آن است که انسان ارتباطش را با پیغمبر قوی بکند یعنی آیاتی که حضرت تلاوت کرد، از علوم حضرت استفاده کند، از تزکیه حضرت استفاده کند، الآن هم بداند که پیغمبر او را می‌بیند، خب، اگر بخواهد شاهد باشد، باید بداند که مشهود است. اگر کسی که نداند که مشهود است و نبیند این معنا را، که شاهد بر حال دیگران نیست. اگر این معنا برای کسی تثبیت نشد و جا نیفتاد که الآن در محضر پیغمبر است، او می‌تواند شاهدِ اعمال دیگران باشد؟ این‌چنین نیست. لذا اگر کسی بخواهد به مقام شهادت بر اعمال برسد، چاره‌ای جز این نیست که از راه تهذیب نفس و تزکیه به جایی برسد که خود را در محضر پیغمبر ببیند.
رؤیت اعمال توسط خدا، پیامبر و مؤمنان در دنیا
آیت الله جوادی آملی در ادامه تفسیر آیه 143 سوره بقره به رؤیت اعمال توسط خدا، پیامبر و مؤمنان در دنیا اشاره کرد و گفنت: در سوره مبارکه توبه 2 آیه هست که از رؤیت خدا و پیامبر خبر می‌دهد و 1 آیه است که گذشته از رؤیت خدا و پیغمبر، از رؤیت مؤمنین هم خبر می‌دهد. در یک آیه می‌فرماید که هرچه انجام می‌دهید خدا و پیامبر می‌بینند: ﴿فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ﴾ این در یک آیه است. در آیه 105 این‌چنین می‌فرماید:﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ ؛ فرمود هر عملی که انجام می‌دهید الله می‌بیند، رسول خدا هم می‌بیند، مؤمنین هم می‌بینند. خُب منظور از این مؤمنین چه کسانی‌اند؟
این سین، سین تحقیق است؛ نه سین تسویف، به دو دلیل یکی اینکه فرمود: بعداً به سوی ﴿عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ بر می‌گردید، یکی اینکه در قیامت خب همه أعمال یکدیگر را می‌بینند، چون ﴿یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ﴾ است، اختصاصی به خدا و پیغمبر و مؤمنین ندارد، کفار و منافقین هم اعمال انسانها را می‌بینند. چون اعمال انسانها از درون به بیرون ظهور می‌کند، ﴿تُبْلَی السَّرَائِرُ﴾ می‌شود همه می‌بینند. اما در این کریمه فرمود: ﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ ؛ نه اینکه بعدها خدا می‌بیند (این سین سینِ تحقیق است نه تسویف) یعنی حتماً، یقیناً خدا می‌بیند، پیغمبر می‌بیند، مؤمنین می‌بینند؛ الان می‌بینند، برای اینکه فرمود:﴿وَسَتُرَدُّونَ إِلَی عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ بعداً هم به پیشگاه خدایی که غیب و شهادت برای او شهادت است برمی‌گردید. خب، اگر منظور این باشد که در قیامت اعمال شما را خدا و پیغمبر و مؤمنین می‌بینند، این دیگر قید نداشت؛ برای اینکه در قیامت هر انسانی اعمال دیگری را می‌بیند. کافر و منافق هم بالاخره می‌بینند، که خودشان چه کردند، دیگران چه کردند. چون ﴿یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ﴾ است. ﴿وَلاَ یَکْتُمُونَ اللّهَ حَدِیثاً﴾ ؛ آن روز انسان قدرت کتمان سخنی ندارد، هر چه در درون هست بیرون می‌آید. وقتی هر چه در درون بود بیرون می‌آید. خب، همه می‌بینند، امّا در این کریمه سوره توبه که فرمود: هرچه انجام می‌دهید، الله می‌بیند رسول الله می‌بیند، مؤمنین می‌بینند یعنی در دنیا می‌بینند.
تطبیق «مؤمنون» بر اهل بیت(ع) در روایات
این مفسر قرآن در ادامه به با اشاره به روایات، اهل بیت (ع) را مقصود از مؤمنون در این آیه توصیف کرد و گفت: آن مؤمنینی که در دنیا اعمال ما را می‌بینند چه کسانی‌اند؟ در محضر امام رضا (ع) این مطلب مطرح شد که ـ کسی به حضرت عرض کرد ـ آیا دعای خیر می‌کنید یا نه؟ فرمود: ما از شیعیانمان غافل نیستیم. عرض کردند: چطور از شیعیان غافل نیستید؟ فرمود به اینکه همه اعمال شما را به ما نشان می‌دهند [و] ما می‌بینیم. تحمل این معنا برای بعضی از حضار مجلس سخت بود آن‌وقت حضرت این آیه سوره توبه را تلاوت کرد، فرمود: ﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ ؛ فرمود: «إیّانا عنی» ؛ منظور از این مؤمنین که خدای در قرآن می‌فرماید هرچه بکنید مؤمنین می‌بینند، ماییم، آنگاه فرمود: ما از دوستانمان و شیعیانمان غافل نیستیم.
پس هر چه ما بکنیم اینها می‌بینند و هرچه از جان ما و از قلب ما خطور بکند. در مشهد اینها هستیم. خب، اگر این معنا برای خود ما ثابت شد، تأثیر تربیت و تزکیه او چقدر است؟ اگر ما بدانیم که حضرت ولی‌عصر(ارواحنا فداه) ما را می‌بیند، خب یقیناً در کار خودمان تجدید نظر می‌کنیم تا برسیم به جایی که ما هم ببینیم آنچه دیگران انجام می‌دهند. پس هر کاری که ما می‌کنیم الیوم اینها می‌بینند و مشاهده می‌کنند. بنابراین اینها می‌شوند شهدای بر اعمال: ﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ ؛ که روایات این مؤمنین را بر اهل بیت (ع) تطبیق کرد ؛ نظیر همان آن ﴿شهداء علی الناس﴾ که طبق روایاتی‌که قبلاً قرائت شد به اهل‌بیت (ع) تطبیق می‌شود.
نورانی شدن انسان در پرتو ارتباط با اهل بیت (ع)
آیت الله جوادی آملی در بخشی از سخنان خود یادآور می شود: پس اگر کسی این راه را طی کند خود را در مشهد رسول خدا می‌بیند و قهراً می‌تواند شاهد اعمال دیگران هم باشد و این جزء برجسته‌ترین کمالات است که انسان تالی تلو ائمه خواهد شد. آن وقت در روایات حجزه [حجزه یعنی دامن] مرحوم مجلسی (رضوان الله علیه) در بحار و سایر جوامع روایی‌شان نقل کردند که ائمه (ع) فرمودند: «إن رسول الله(ص) یوم القیامة آخذ بحجزة الله وَ نحن آخذون بحجزة نبیّنا (علیه آلاف التحیة و الثناء) و شیعتنا آخذون بحجزتنا ثم قال الحجزة النور» ؛ فرمود: شیعیان ما به دامن ما متمسک‌اند، ما به دامن پیغمبر، پیغمبر به دامن خدا (حجزه یعنی دامن) فرمود: «الحجزة النور» ؛ نه اینکه یک لباسی باشد، یک ردایی باشد. تار و پودی داشته باشد و مانند آن. هر کس در خودش احساس نور کرد: بداند که با اهل بیت عصمت و طهارت که نورند در ارتباط است.
