این سریال بین سال‌های 1350تا 1352با تهیه‌کنندگی ملک ساسان‌ویسی برای تلویزیون ساخته و برای نخستین بار اسفند سال54 پخش شد. دلیران تنگستان برداشت آزادی بود از کتاب دلیران تنگستان محمد حسین رکن‌زاده البته جدا از این برداشت آزاد، همایون شهنواز (نویسنده و کارگردان اثر) برای ساخت این اثر از 11کتاب ترجمه شده، هفت کتاب ترجمه‌نشده و روزنامه‌های حبل‌المتین، عصر جدید و همچنین از 110فقره سند و 1800قطعه عکس و یادداشت‌های رهبران و بازماندگان جنبش تنگستان به‌عنوان منابع اصلی استفاده کرد. این سریال دو بخش تاریخی را تحت پوشش قرارمی‌دهد؛ ابتدا دوره کوتاه مبارزات احمد تنگستانی و چند سال بعد، ادامه‌دهنده راه او، رئیسعلی دلواری را می‌بینیم.
واقعیات تلخ و گزنده
دلیران تنگستان از نظر داستان‌پردازی و هم ساختار قابل بررسی است. از آنجا که حوادث بوشهر و محاصره جنوب از سوی انگلیسی‌ها فاصله زمانی چندانی با ما ندارد، فیلمنامه براساس حوادث تاریخی و آنچه واقعاً اتفاق افتاده نگاشته شده. با وجود این شهنواز و گروه سازنده حدود یک سال در بوشهر و خطه‌تنگستان به تحقیق پرداختند و با همسر 95ساله رئیسعلی دلواری نیزملاقات کردند. نکته دیگر آنکه افرادی که حوادث آن دوران را نقل کرده‌اند آن دوران را به چشم خود دیده بودند. این موضوع بر جذابیت داستان‌ها افزوده است. با این حال کارگردان، عناصر اضافی را از سریال حذف کرده است. معمولاً در نگارش داستان‌های تاریخی یا جنگی تلاش می‌شود روایت‌ها با چاشنی مسائل عشقی و قصه‌های فرعی به تماشاگر نشان داده شود. اما در دلیران تنگستان واقعیات آشکار، تلخ و گزنده است. عشق همسر رئیسعلی نیز لحظات کوتاهی از زمان سریال را به‌خود اختصاص می‌دهد. این موضوع می‌تواند نگاه متفاوت کارگردان را نسبت به این موضوع نشان دهد؛ نگاهی که در دوران ساخته‌شدن سریال چندان متداول نبوده است. از سوی دیگر سانسورهای متفاوت سریال در دوره‌های بعدی نقش پررنگ عشق به همسر را در زندگی این مبارز کمرنگ‌تر کرده است. با چنین شرایطی سریال یادشده پایان تلخ و هشداردهنده‌ای دارد.
از سوی دیگر اثر در دوره‌ای ساخته شده که ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی از این دست محلی از اعراب نداشتند. در واقع علت اصلی ساخت این سریال بیان مفاهیم ظلم‌ستیزی در مبارزه با نیروی‌های خارجی و اشغالگر بوده است. علت پخش چندین باره سریال پس از انقلاب هم به‌دلیل وجود همین مفاهیم بازمی‌گردد. با توجه به این موضوع می‌توان این نکته را دریافت که دلیران تنگستان عبور از خط قرمز محسوب می‌شد. حسن سریال در این است که شخصیت‌های قصه همانی هستند که به نمایش درآمده‌اند؛ یعنی افراد درشرایطی یکسان و درکنار هم می‌جنگیدند و این خصیصه واقعگرایانه به خوبی به تصویرکشیده می‌شود و رنگ و بوی شعاری پیدا نمی‌کند.
وفادار به تاریخ
همایون شهنواز، نویسنده و کارگردان سریال دلیران تنگستان درباره وفاداری‌اش به متن اصلی اثر گفت: کتاب دلیران تنگستان نه رمان است، نه تاریخ و نه رمان تاریخی بلکه آمیخته‌ای از تمام این سه مورد است. با خواندن این کتاب آنچه پیش از خود مطلب توجه خواننده را جلب می‌کند، تأثیر نویسنده از تحلیل واقعیت‌های آن زمان است. همین تأثیر مرا واداشت تا واقعه را آنطور که بوده روایت کنم.
گفته‌های دست‌اندرکاران درباره این سریال
مرحوم فرهنگ معیری طراح گریم سریال: دلیران تنگستان را عده‌ای عاشق ساختند؛ عده‌ای عاشق که می‌دانستند عاشق چه هستند و باید به کجا بروند. من فکر نمی‌کنم که این امکان یک‌بار دیگر به‌وجود بیاید. خیلی از اوقات به‌خاطر آن صمیمیت‌ها و توان آن زمان خودم بی‌اختیار گریه می‌کنم.
منوچهرآذر، بازیگر نقش واسموس: به‌نظر من سریال دلیران تنگستان جلوتر از زمان خودش بود. این سریال پیش از انقلاب با وجود مسائل سیاسی، ملی و اجتماعی ساخته شد. بعد از چندبار پخش پیش و پس از انقلاب به مردم می‌گوید که دورغ نگفته است. با این حساب صد سال دیگر هم می‌توان این سریال را پخش کرد.
زنده یاد اسماعیل داورفر، بازیگر نقش حاج محمد رضا کازرونی: به‌نظر من تولید این سریال در آن دوره و با آن شرایط حکومتی خیلی جذابیت داشت. البته بعد ملی و وطن‌دوستانه‌اش را نمی‌توان نفی کرد.
زنده یاد مهری ودادیان بازیگر سریال: در دلیران تنگستان ما با نوشته و کارگردانی خوبی روبه‌رو بودیم. به همین دلیل کل عوامل تلاش کردند تا کارخوب شود.
عنایت الله شفیعی بازیگر نقش زائرمحمد: این سریال کار موفقی بود زیرا یک حماسه ملی، میهنی و دینی را روایت می‌کرد. امروز بسیاری از بازیگران این سریال دیگردرقید حیات نیستند.
