سه‌شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ - ۰۷:۵۳
۰ نفر

وحید ملک: هر شیئی که باستان‌شناسان از دل خاک‌های این سرزمین بیرون کشیده‌اند، علاوه بر کاربردشان در زندگی روزمره مردم آن زمان،‌ پر از ریزه‌کاری و هنرنمایی است.

ایرانیان قدیم از تزئین کوچک‌ترین ابزار و اثاث زندگی به آسانی نمی‌گذشتند و برای زیبایی‌اش سنگ تمام می‌گذاشتند. امروز عشایر شاید تنها حامیان هنر کاربردی ایرانیان باشند.

آن‌ها با کمترین امکانات و در دل طبیعت، با الهام و استفاده از قابلیت‌های آن، بافته‌های متنوعی خلق کرده‌اند که از طرفی نیازهای روزمره‌شان را برطرف می‌کند و از طرف دیگر هر کدام آثار منحصر به فرد  هنری‌اند؛ آثاری که مشهورترین موزه‌های دنیا از آن‌ها نگهداری می‌کنند و با قیمت‌های نجومی بین موزه‌ها جابه‌جا می‌شوند.

 بافته‌های عشایر را عمدتا زنانشان می‌بافند
 به دلیل این‌که عشایر دائما در حال کوچ‌کردن و ییلاق و قشلاق هستند، بافته‌ها طوری طراحی و ساخته می‌شوند که به راحتی با اسب و شتر قابل حمل باشند.

 خودکفایی عشایر، خودش را در بافته‌های آن‌ها هم نشان می‌دهد. پشم بافته‌ها از گوسفندان و دام‌های دیگر و رنگ‌های آن‌ها هم از گیاهان خودرو یا سایر منابع گیاهی تهیه می‌شود.

 دارهای قالی عشایری به جای‌ این که عمودی باشد، افقی است تا راحت بتوان آن را حمل کرد. ممکن است بخشی از کار در ییلاق انجام شود و بخش دیگر، پس از حمل دار نیمه‌کاره، در قشلاق کامل شود.

 جل، پلاس، خوره، مال‌بند، خوابگاه یا مفرش، خورجین و نمکدان از نمونه‌های بافته‌های عشایری‌اند.

بدون اسب و شتر، کار عشایر لنگ است و  بخشی از بافته‌های عشایر به این حیوانات ربط پیدا می‌کند.

هنگام کوچ انگار یک خانه کامل با همه وسایلش سوار این حیوانات حرکت می‌کند. تصویری که می‌بینید، یک سینه‌بند اسب است. یک نوار سوزنی پرمنگوله که برای تزئین اسب‌ها بافته شده. این سینه‌بند، کار عشایر قشقایی است

بافت بی‌نظیری دارد و پیداست که برای درست کردن آن، وقت و ذوق زیادی صرف شده. عشایر برای نگهداری مقداری نمک از این بافته استفاده می‌کنند. مقایسه این نمکدان عشایری با جانمکی‌های شهری، تفاوت‌های دو فرهنگ را نشان می‌دهد. این کار متعلق به عشایر بختیاری است

جل همان روانداز اسب است که عموما در مراسم خاص روی اسب می‌انداخته‌اند. به‌خصوص در مراسم عروسی برای بردن عروس، آن را روی اسب جل می‌انداخته‌اند. معمولا اسم جل را کنار پلاس شنیده‌ایم. پلاس هم یک بافته سوزن‌دوزی است که در خراسان متداول بوده و برای خودش یک نمونه منحصر به‌فرد از بافته‌ای عشایری است

 این هم یک بافتة دیگر که کار عشایر بختیاری است و مانند سینه‌بند اسب، جزو وسایل تزئینی چهارپایان در کوچ عشایری است. جزءبه‌جزء تزئینات عشایری، کاروان کوچ را تبدیل به یک موزه هنری سیار می‌کند

تنوع فراوانی از انواع خورجین‌ها در سراسر ایران به چشم می‌خورد. این هم یک خورجین بختیاری است. در قسمت‌هایی فرشبافی شده و بقیه قسمت‌هایش هم سوزن‌کاری است.  ظرافت بافت و بخش‌های تزئینی نشان می‌دهد که این خورجین بی‌بی‌ بافت است.

بی‌بی بافت اثر هنری مادربزرگی است که با سال‌ها مهارت و تجربه برای نوه سوگلی‌اش اثری منحصر به فرد را خلق می‌کند

خوابگاه یا مفرش. در اصل یک نوع چمدان عشایری است که برای حمل وسایل خواب و یا سایر وسایل خانه از آن استفاده می‌شود. خوابگاه را با مالبند بر روی اسب و شتر می‌بندند.

در مناطق فارس و بختیاری، با بند و شیرازه چرمی به هم متصل می‌شود و در آذربایجان با شیرازه پشم آن را به هم متصل می‌کنند. تصویر پایینی هم نمونه‌ای از خوابگاه قبل از شیرازه شدن را نشان می‌دهد

این بند رنگارنگ و خوش‌بافت، یک مالبند یا شتربند است. از این بافته سوزنی قشقایی برای بستن بار استفاده می‌شده. این مالبند کار همان طناب‌های پلاستیکی در زندگی شهری را می‌کند. یک نمونه دیگر برای مقایسه بین دو نوع زندگی و فرهنگ. این همه ذوق و وقت برای یک استفاده معمولی

کد خبر 17231

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار فرهنگ عمومی

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز