بعد از بیماری آلزایمر، پارکینسون معمولاً بیماری مخرب اعصاب به حساب می آید.پارکینسون یک بیماری مزمن و همیشه در حال پیشرفت است. از هر صد نفر بالای 60 سال یک نفر به این بیماری مبتلا می شود. البته افراد جوانتر هم می توانند به این بیماری مبتلا شوند و تخمین ها نشان می دهند که افراد جوان مبتلا به پارکینسون 5 تا 10 درصد کل این بیماران را تشکیل می دهند.
براساس آمارهای موجود، بیش از 30 هزار بیمار مبتلا به پارکینسون در کشور وجود دارد که با روش نوین عمل جراحی این بیماری در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان حضرت رسول اکرم(ص) برای اولین بار جلوی رشد و پیشرفت پارکینسون تا حد بالایی گرفته می شود.
این عمل جراحی در حالی انجام می شود که بیمار هوشیار بوده و وضعیت او قابل ارزیابی و کنترل دقیق است. با دکتر غلامعلی شهیدی، متخصص داخلی مغز و اعصاب در بیمارستان رسول اکرم(ص) در مورد پارکینسون و شیوه جدید جراحی آن گفت وگو کرده ایم.
* آقای دکتر، پارکینسون چیست؟
- پارکینسون بیماری است که با لرزش، سفتی عضلانی و کندی حرکتی مشخص می شود که این علایم در مراحل پیشرفته بیماری بیشتر خودشان را نشان می دهند. لرزش گاهی خیلی شدید و ناتوان کننده است. 70 درصد این بیماران دو سال بعد از شروع بیماری در نهایت به درمانی که بتواند از نظر حرکتی به آنها کمک کند، احتیاج پیدا می کنند.
* علت شیوع بالای پارکینسون در میان جوانان چیست؟
- متاسفانه پارکینسون به عنوان بیماری افراد مسن شناخته شده در حالی که نسبت جمعیت و افزایش جمعیت جوان باعث شده این بیماری در بین جوانان نیز شیوع بالایی داشته باشد. آمارها نشان می دهند که 25 درصد این بیماران در سن 50 سال و کمتر از 15 درصدشان زیر 40سال هستند. به طور کلی از هر 100 هزار نفر 100 تا 300 بیمار پارکینسونی وجود دارد. پس در یک جمعیت 70 میلیونی حدود 70 هزار بیمار پارکینسونی وجود دارد که حتی اگر کمتر از آن هم باشد باز هم رقم قابل ملاحظه ای است.
* چه علایم دیگری ممکن است نشان دهنده وجود پارکینسون باشد؟
- بیمار معمولاً یک سری از علایم دیگر را دارد که این علایم تشخیص بیماری را مشکل تر می کنند. بیمار ممکن است با درد دست، شانه، اندام فوقانی و... مراجعه کند و حتی ممکن است بارها با این دردها به ارتوپد مراجعه کرده باشد، ولی در معاینه مغز و اعصاب مشخص می شود که این بیمار کندی و فقر حرکتی دارد و ماه ها پس از این که داروهای مسکن را به صورت متفرقه مصرف کرده، تشخیص پارکینسون در او مسجل می شود. علاوه بر این علایم افسردگی نیز در 30 تا 40 درصد این بیماران دیده می شود که در این صورت پزشک باید برای بیمار داروی ضدافسردگی تجویز کند.
* پارکینسونی ها از نظر بهداشت غذایی چه مشکلاتی دارند؟
- از نظر بهداشت غذایی کندی هضم و یبوست یکی از عوارض این بیماری است، بنابراین توصیه می شود از غذاهایی که حجم زیاد، سبزیجات و فیبر زیاد دارند استفاده کنند و از مصرف غذاهای کم حجم بپرهیزند.
* آیا علت خاصی برای پارکینسون شناخته شده است؟
- بعضی از انواع پارکینسون ژنتیکی است، البته پارکینسون ژنتیکی که با یک ژن منتقل می شود بسیار نادر است. اکثریت این بیماران توارثی نیستند، ولی این به آن معنا نیست که زمینه خانوادگی در ابتلا به آن نقشی نداشته باشد و می توان گفت که ژن های متعدد در یک خانواده سبب می شوند که تعداد بیشتری از افراد آن خانواده به پارکینسون مبتلا شوند.
به طور کلی شانس ابتلای هر یک از ما به پارکینسون در طول زندگی یک به 40 است و اگر یکی از افراد درجه اول خانواده به آن مبتلا باشد شانس ابتلای ما یک به 20 می شود و اگر دو نفر مبتلا شوند این شانس یک به هفت خواهد شد.
* عوامل محیطی چطور؟
- هنوز مشخص نشده که عوامل محیطی و سموم مختلف گیاهی و صنعتی و حتی داروها می توانند علت این بیماری باشند. البته پارکینسونیسم (حالتی شبیه پارکینسون) می تواند در نتیجه این عوامل به وجود بیاید از جمله عواملی مانند ضربه به سر، مسمومیت با منگنز، منوکسیدکربن، مواد مخدر تزریقی و... از جمله این عوامل هستند.
* علاوه بر عمل جراحی، دارو چقدر می تواند در درمان پارکینسون مؤثر باشد؟
- نقش دارو در کنترل بیماری بسیار مؤثر است، اما باید بگویم هنوز درمان پیشگیری کننده ای برای پارکینسون شناخته نشده است و تا زمانی که بیمار واقعاً علامت عمده ای ندارد نباید از داروهای اصلی استفاده شود در صورتی که علایم بیمار به حدی رسید که در فعالیت ها و کارهای روزمره برایش ایجاد مشکل کرد از آگونیست های گیرنده دوپامین مثل لوودوپا باید استفاده کرد.
چون پارکینسون به علت فقر دوپامین ایجاد می شود. متأسفانه امروزه داروهای رایجی وجود دارند که براساس مدارک موجود چندان مورد تأیید نیستند، ولی در کشور ما به طور رایج و روتین مورد استفاده قرار می گیرند و از طرف پزشک تجویز می شوند.
* آیا این داروها عوارض خطرناکی دارند؟
- البته، نمونه این داروها از جمله آرتان ظاهراً لرزش بیمار را تخفیف می دهند، ولی بعد از مدتی عوارضشان به صورت توهم، هذیان و اختلال شناختی بروز می کند و به جای آنکه در این شرایط مصرف دارو قطع شود پزشک داروی ضد توهم برای بیمار تجویز می کند که ممکن است علایم پارکینسون را تشدید کند، این ضعف آگاهی در جامعه پزشکی را نشان می دهد.
* به غیر از دارو چه توصیه های دیگری به بیمار می کنید؟
- فعالیت فیزیکی و ورزش برای بیمار بسیار مفید است، چون پارکینسون بیمار را یکجا نشین می کند، بنابراین با راهنمایی پزشک، کار درمان و فیزیوتراپ، بیمار باید سعی کند حداکثر فعالیت را در طول روز داشته باشد و داروها را به فواصل معین و تحت نظر پزشک مصرف کند.
* پزشک چه آگاهی هایی را باید به بیمار بدهد؟
- در اینجا مشکل این است که چون بیماری با لرزش شروع می شود، اگر در مورد ماهیت و عاقبت بیماری با بیمار صحبت نشود تصور او در اوایل این است که لرزش را چیزی طبیعی می پندارد و آینده خاصی را برای آن نمی بیند. در درجه اول وظیفه پزشک این است که اگر تشخیص قطعی بیماری را داده به بیمار توضیحات روشنی بدهد تا بیمار توقعش را از نحوه درمان مشخص کند.
* آیا پارکینسون لزوماً با فراموشی و اختلال حافظه همراه است؟
- پارکینسون در شکل اولیه قرار نیست با اختلال حافظه توام باشد، ولی آمارها همراهی این دو بیماری را با هم نشان دادند که این شاید به دلیل مصرف غلط داروها باشد، ولی به طور کلی هر چه سن بیمار پارکینسونی بیشتر باشد، احتمال ابتلای او به آلزایمر بیشتر است.
* شیوه جراحی جدید پارکینسون که در حال حاضر انجام می شود، تا چه حد در درمان بیماران مؤثر است؟
- این عمل جراحی عمل استانداردی است که مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا هم قرار گرفته و به کمک آن می توان 5 تا 10 درصد این بیماران را جراحی کرد. بعد از جراحی نیز میزان داروی مصرفی قبل از عمل تا 25 درصد تقلیل پیدا می کند. باید توجه داشت که مصرف نامنظم دوپامین باعث حرکات شدید و اضافه در بیماران می شود و برعکس عدم استفاده از آن حرکت را محدود می کند که با این شیوه جراحی می توان این حرکات اضافی بدن را خنثی کرد.
* شیوه جراحی به چه صورت است؟
- ما از روش کاشت الکترود استفاده می کنیم. به این ترتیب که یک فریم فلزی روی سر بیمار بسته می شود. بیمار با این فریم وارد دستگاه MRI می شود و مورد عکسبرداری قرار می گیرد. همزمان به وسیله این فریم ها وسیله ای داخل مغز فرستاده می شود و ما با وارد کردن این وسیله امواج داخل مغز را ثبت می کنیم تا ببینیم الکترود درست سرجایش قرار گرفته است یا نه.
از بین سه تا چهار الکترودی که کاشته شده الکترودی که از همه بهتر است را ثابت می کنیم و عمل جراحی تمام می شود. این الکترودها توسط یک باتری که زیر پوست در سمت چپ قفسه سینه قرار می گیرد و از زیر پوست گردن وارد مغز می شوند توسط بیمار خاموش و روشن می شوند، البته باید بگویم این عمل درمان قطعی پارکینسون نیست و فقط جلوی حرکات اضافی ناشی از مصرف زیاد دوپامین را می گیرد.
* طول عمر پارکینسونی ها چقدر است؟
- طول عمر این بیماران که در گذشته کمتر از 10 سال بود، بعد از کشف لوودوپا که در مغز به دوپامین تبدیل می شود به بیش از 20 سال افزایش پیدا کرده و تقریباً با جمعیت سالم یکی شده است. برخلاف تصور عمومی که لوودوپا را دارویی سمی می دانستند این دارو طول عمر پارکینسونی ها را طبیعی می کند.
* آیا همه پارکینسونی ها شرایط این عمل جراحی را دارند؟
- خیر، به خصوص اگر بیمار مسائل روانی شدید داشته باشد این عمل برایش مناسب نیست. ما سعی می کنیم کسی را عمل کنیم که سن پایینی داشته باشد و دچار اختلال روانی شدید نباشد.
