ما که می‌دانستیم درس و مدرسه چیست؛ حتی انشا نوشتن درباره‌ی درس آسان است اما نمی‌دانستیم منظور از روش‌های پژوهشی چیست؟
در تمام درس‌های مدرسه موضوع‌هایی هست که معلمان از ما می‌خواهند درباره‌شان تحقیق کنیم. ما فکر می‌کنیم همین‌که بتوانیم به چند کتاب‌یا چند سایت اینترنتی سر‌بزنیم و درباره‌ی موضوع مورد نظر، اطلاعات و مطالبی به‌دست بیاوریم و آن‌ها را مستقیم و بدون تغییر کنار هم بچینیم و به معلم تحویل بدهیم، کافی است. اما وقتی کمی پرس‌وجو کنیم متوجه می‌شویم که ماجرای تحقیق کردن و نوشتن متن تحقیق به این سادگی‌ها هم نیست و مهارت خاصی لازم دارد.
علاوه بر مهارتِ نوشتن تحقیق، نوع پیداکردن مطالب از منابع مختلف و جمع‌آوری و نتیجه‌گیری از آن‌ها هم خودش نیاز به آموزش دارد. نسیم مجیدی قهرودی، استاد روش تحقیق در علوم اجتماعی، تحقیق و پژوهش برای دانش آموزان را ضروری می‌داند و می‌گوید آموزش‌های لازم برای انجام پژوهش صحیح در مدارس لازم است.
با این استاد دانشگاه به گفت‌وگو می‌پردازیم:
- امروزه در مدارس هم به انجام تحقیق اهمیت می‌دهند، این کار برای دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی و دبیرستان لازم است؟
تحقیق برای همه‌ی دانش‌آموزان لازم است و بهتر است بسیاری از یاد‌گیری‌ها با پژوهش انجام گیرد. من حتی تحقیق را از دوران دبستان مفید می‌دانم.
بهتر است در مدرسه، ساعت‌هایی را به تدریس پژوهش صحیح اختصاص دهند. باید به دانش آموزان تأکید شود جمع‌آوری مطلب به تنهایی کافی نیست. ابتدا شیوه‌ی کار تحقیقاتی باید آموزش داده شود و اصل منبعِ تحقیق ذکر شود. معلمان و دانش‌آموزان باید وقت بیش‌تری برای پژوهش بگذارند.
- دانش‌آموزان باچه شیوه و روشی می‌توانند سراغ پژوهش بروند؟
از کارهای ابتدایی شروع شود. آموزش‌های لازم برای روش عملیاتی داده شود و دانش‌آموزان با انجام آزمایش‌ها، شیوه‌ی تحقیق و نوشتن و نتیجه‌گیری آشنا شوند. از دانش‌آموزان بخواهند آزمایش‌ها را در خانه انجام دهند و نتایج به‌دست‌آمده را به معلم تحویل دهند. همچنین وجود کتابخانه و اینترنت در مدارس لازم است تا شیوه‌ی صحیح تحقیق از طریق کتاب و اینترنت، به‌صورت عملی آموزش داده شود.
- آموزش روش تحقیق و خود تحقیق کردن کودکان و نوجوانان با تحقیق بزرگسالان چه تفاوتی دارد؟
برای بچه‌ها باید از روش‌های ساده‌تری استفاده شود و نوع نوشتن مطالب و جمع‌آوری اطلاعات از کتاب‌ها، مجله‌ها و اینترنت با نتیجه‌گیری‌های کلی همراه باشد. همچنین از آن‌ها بخواهند درباره‌ی موضوع تحقیق از دیگران پرسش کنند و از نظرها و تجربه‌هایشان در ویرایش مطالب استفاده کنند.
- دانش‌آموزان برای تحقیق باید به چه نکته‌هایی توجه کنند؟
درباره‌ی موضوع تحقیق در مدرسه بحث و گفت‌وگو کنند و نظر معلم را بپرسند. دانش‌آموزان باید از چندین منبع برای کامل‌کردن تحقیقشان استفاده کنند. یک سایت اینترنتی یا تنها یک کتاب برای پژوهش کافی نیست. اگر از اینترنت استفاده می‌کنند، سایت‌های مختلف و معتبر را بگردند و از یادداشت‌ها و خبرهای مرتبط نتیجه‌گیری کنند. در کنار استفاده از اینترنت، خواندن کتاب و مجلات مرتبط در یادگیری و انجام صحیح پژوهش لازم است.
- پژوهش از چه جنبه‌ای برای دانش‌آموزان اهمیت پیدا می‌کند و به چه‌دردشان می‌خورد؟
اگر هدف آموزش کاربردی باشد آن‌ها متوجه می‌شوند این پژوهش چه زمانی از زندگی به‌کار‌شان می‌آید. با استفاده از تحقیق می‌توانند به سؤال‌های ذهنی خود پاسخ دهند و موضوع‌های بیش‌تری را یاد بگیرند. در مدرسه بعضی از موضوع‌ها فقط به‌صورت کلی بیان می‌شود و از طریق پژوهش می‌توان به نکته‌های ریز آن پی‌‌برد.
