سالانه حدود 40هزارتن توت‌فرنگی در کشور به عمل می‌آید که بیش از 30هزارتن آن در شهرهای سنندج، کامیاران، سروآباد و مریوان در استان کردستان برداشت می‌شود. با این حال، توت‌فرنگی‌کاران کردستانی حتی از داشتن کارگاهی که ظروف ویژه بسته‌بندی توت‌فرنگی را در داخل استان تولید کند، محرومند. البته نبود ظرف برای بسته‌بندی دردسری است که در مقایسه با دیگر مشکلات توت‌فرنگی‌کاران کردستان، اصلا به چشم نمی‌آید.
بخش بزرگی از توت‌فرنگی استان کردستان در شهرهای سنندج و کامیاران تولید می‌شود؛ زمین‌های توت‌فرنگی در مریوان کوچک‌تر است، به همین دلیل در این شهر بیشتر نشای توت‌فرنگی تولید می‌شود تا در سراسر کشور کاشته شود. مجموع زمین‌های کاشت توت‌فرنگی در کردستان، 2هزار و 500هکتار است که 12هزارنفر با کار کردن روی این زمین‌ها امرار معاش می‌کنند. با‌این‌حال، حدود 90درصد محصولی که در کردستان تولید می‌شود، به ارقام سنتی توت‌فرنگی اختصاص دارد که پس از چیده شدن به سرعت فاسد می‌شود.
سعدی نامداری، توت‌فرنگی‌کار مریوانی به «همشهری» می‌گوید: «ما نمی‌توانیم توت‌فرنگی را صبح بچینیم چون تا عصر خراب می‌شود. معمولا محصول را در ساعت 7 یا 8 بعدازظهر برداشت و شب سوار ماشین می‌کنیم تا صبح زود به سنندج یا استان‌های مجاور برسد. اگر ماشین کولردار داشتیم، خیلی راحت‌تر می‌توانستیم، توت‌فرنگی را بچینیم.» بسیاری از مزارع توت‌فرنگی در ارتفاعات کردستان قرار گرفته است و محصول باید از راه‌های سخت و نفسگیر به بازار برسد. گاهی توت‌فرنگی‌های چیده‌شده، بدون ماشین و با چهارپا حمل می‌شود که در نتیجه به محصول آسیب می‌رسد.
در جست و جوی ظرف
نبود ظرف‌های مخصوص حمل توت‌فرنگی نیز یکی دیگر از مشکلات حمل‌ونقل این میوه است. کشاورزان ناچارند ظرف‌ها را از استان‌های مجاور با قیمتی بیشتر تهیه کنند. نامداری دراین‌باره می‌گوید:«در مریوان و سنندج ظرف‌های یک‌بارمصرف و کارتن‌های لازم برای برداشت میوه تولید نمی‌شود و کشاورزان باید آنها را از تهران یا استان‌های دیگر، به قیمت بیشتری بخرند.»
فرهاد مولایی از توت‌فرنگی‌کاران نمونه استان کردستان که در روستای چناره در 15کیلومتری سنندج به کشت توت‌فرنگی مشغول است، نیز به «همشهری» می‌گوید: «ظرف‌های یک‌بار مصرفی که الان در آن توت‌فرنگی حمل می‌شود، به درد این محصول نمی‌خورد چون توت‌فرنگی در آن له می‌شود.» وی می‌افزاید:«وقتی ظرف‌های مناسب پیدا نمی‌شود، ناچاریم از همین ظرف‌های نامناسب استفاده کنیم. همین ظرف‌ها هم در داخل استان وجود ندارد. من امسال همه سنندج را به‌دنبال ظرف گشتم ولی پیدا نکردم.»
دلالان وارد می‌شوند
با هر زحمتی که شده ظرف‌های یک‌بار مصرف پر از توت‌فرنگی از باغ‌ها به بازار محلی می‌رود؛ آنجا دلالان منتظرند. بازار توت‌فرنگی هم مانند هر محصول دیگر کشاورزی، در دست دلالانی قرار دارد که محصول را با قیمت ارزان از کشاورز می‌خرند و به چند برابر قیمت به مشتریان‌شان می‌فروشند. مولایی که 3هکتار مزرعه توت‌فرنگی دارد، امسال در بهترین حالت توت‌فرنگی را کیلویی 1800تومان فروخته است.
او درباره دلالان می‌گوید: «به ارزان‌ترین قیمت، تولیدات ما را می‌خرند، حتی وزن ظرف‌های یک‌بار مصرف را هم از ما کم می‌کنند.» وی اضافه می‌کند:«من حتی بخشی از توت‌فرنگی‌ها را کیلویی 600تومان فروخته‌ام، اما دلالان همان محصول را با همان ظرف‌های یک‌بار مصرف ما، کیلویی 3 تا 4هزارتومان می‌فروشند.»
همه توت‌فرنگی تولیدشده در کردستان در همین استان فروخته نمی‌شود و آنان مازاد محصول را به استان‌های مجاور می‌برند. کشاورزان می‌گویند: اگر در داخل استان کارخانه‌ای بود که توت‌فرنگی را فراوری می‌کرد، کشاورزان کمتر از مشکلات موجود در حمل‌ونقل و دخالت دلالان در بازار ضرر می‌کردند. مسئولان جهادکشاورزی کردستان نیز می‌گویند که تاسیس کارخانه صنایع غذایی تبدیلی که صرفا با توت‌فرنگی کار کند، به‌دلیل نبود محصول در همه ماه‌های سال، توجیه اقتصادی ندارد.
کشاورزان نیز کمتر توان ساخت کارخانه‌ها و کارگاه‌های تبدیلی را دارند. مولایی می‌گوید: «مدتی برای تاسیس کارگاه پرس و جو کردم، اما دیدم که این کار سرمایه زیادی می‌خواهد. گرفتن وام هم کار بسیار مشکلی است، به همین دلیل از تاسیس کارگاه منصرف شدم.» سعدی نامداری توت‌فرنگی‌کار دیگر کردستانی هم می‌گوید: «ما در کردستان صنایع تبدیلی برای توت‌فرنگی نداریم. اگر یک کارخانه بود، بسیار به نفع کشاورزان می‌شد چون آب و هوای کردستان دقیقا مناسب کشت توت‌فرنگی است.»
زمین‌های کوچک
زمین‌های توت‌فرنگی‌کاران بسیار کوچک است و معمولا به یک هکتار هم نمی‌رسد. کوچکی این زمین‌ها را می‌توان از مقایسه آنها با شالیزارهای برنج در شمال دریافت. درحالی که تجمیع زمین‌ها باعث کاهش هزینه‌های کشت توت‌فرنگی می‌شود، هنوز کشاورزان کردستانی تمایلی به این کار از خود نشان نداده‌اند. فرهاد مولایی درباره کم سود بودن تولید توت‌فرنگی در وضع فعلی می‌گوید: «ما 3هکتار مزرعه توت‌فرنگی داریم که یکی از مزارع بزرگ این محصول در کردستان است. من، برادرانم و چند کارگر، 3ماه 12نفره روی زمین کار کرده‌ایم و 12میلیون تومان برایمان مانده است. این درآمد خیلی برای یک تولیدکننده کم است.»
رقیبی به نام ترکیه
حدود 90درصد ارقام توت‌فرنگی در کشور بومی است که فسادپذیری بسیار بالایی دارد و پس از چیده شدن، به سرعت خراب می‌شود، به همین دلیل جهاد کشاورزی کردستان تلاش کرده است که کشت رقم‌های مقاوم‌تر و اصلاح شده را بین کشاورزان ترویج کند. انتظار می‌رود با افزایش میزان تولید این ارقام اصلاح‌شده، به تدریج فکری هم برای رونق صادرات توت‌فرنگی بشود. اکنون عراق اصلی‌ترین کشور واردکننده توت‌فرنگی از ایران است. توت‌فرنگی تولید شده درترکیه که بیشتر از ارقام مقاوم و اصلاح شده است، رقیب اصلی ایران در صادرات به عراق محسوب می‌شود. اکنون محصول ترکیه سهم زیادی از بازار توت‌فرنگی عراق را در دست گرفته و حتی در 2سال گذشته، توت‌فرنگی ترکیه‌ای به داخل کشور نیز وارد شده و توانسته است بر نگرانی تولیدکنندگان توت‌فرنگی در کشور به‌ویژه توت‌فرنگی‌کاران کردستانی بیفزاید.
