درختان و به‌طور کلی فضای سبز، از یک‌سو سیمای شهر را زیبا می‌کنند و نمی‌گذارند انبوه آهن و سیمان باعث غلبه رنگ خاکستری در مناطق مسکونی شود و از سوی دیگر در مناطق گرم مانند استان خوزستان با تعدیل دمای هوا، به تحمل‌پذیر شدن وضع موجود کمک می‌کنند.
گذشته از اینها، درگیر شدن شهرهای استان با پدیده ریزگرد در سال‌های اخیر که گاه دید افقی را تا چند متر کاهش می‌دهد و هرسال عده‌ای را به‌دلیل عوارض قلبی و تنفسی راهی بیمارستان می‌کند، ضرورت ایجاد کمربند سبز پیرامون محدوده‌های شهری خوزستان را یادآور می‌شود.
با این همه گشت و‌گذاری کوتاه در شهرهای خوزستان حکایت از این واقعیت می‌کند که نه‌تنها فضای سبز ویژه‌ای با توجه به اقلیم برای این شهرها درنظر گرفته نشده است بلکه حتی بسیاری از آنها از همان سرانه استاندارد کشوری نیز محرومند.
بررسی میزان و نحوه اجرای طرح‌های فضای سبز در اهواز که به‌دلیل برخورداری از امتیاز مرکزیت استان، انتظار می‌رود وضع بهتری در مقایسه با دیگر شهرهای خوزستان داشته باشد، می‌تواند معیار خوبی برای دریافت تصویری روشن از کاستی‌های موجود ارائه دهد. اکنون تمرکز فضاهای سبز در هسته مرکزی شهر یعنی مناطقی مانند کیانپارس و زیتون و محرومیت نسبی دیگر مناطق باعث شده است که شهروندان اهوازی در جست‌وجوی چند متر مربع فضای سبز به نقاط برخوردار از چنین فضاهایی روی بیاورند که علاوه بر ایجاد ترافیک سنگین، باعث شکل‌گیری نگاه بدبینانه شهروندان به مسئولان و متهم شدن آنان به اعمال تبعیض می‌شود.
محمد صفری سرپرست شهرداری اهواز با اعلام اینکه در2 سال آینده قرار است به فضای سبز اهواز افزوده شود، می‌گوید: «شهرداری اهواز بیش از 200هکتار طرح توسعه فضای سبز را در دست اجرا دارد که شهروندان اهوازی به‌زودی شاهد بهره برداری از این طرح‌ها خواهند بود.»
صفری تأیید می‌کند که شهر اهواز با توجه به اقلیم خاصش باید بیش از استاندار‌های تعریف‌شده فضای سبز داشته باشد که با اجرای این پروژه‌ها 2متر مربع به سرانه فضای سبز اهواز افزوده خواهد شد.
سرپرست شهرداری اهواز می‌افزاید:«برای سال90 درتلاش هستیم که با طراحی و تأمین اعتبارات لازم، اجرای 200هکتار فضای سبز را در برنامه‌های کاری شهرداری قرار دهیم تا با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در پایان سال91 در مجموع 400هکتار به فضای سبز اهواز افزوده شود که با این افزایش 400هکتاری، شاهد افزایش 4متر مربعی سرانه فضای سبز شهر اهواز خواهیم بود.»
صفری تأکید می‌کند:«طرح‌های توسعه فضای سبز در محدوده شرق و غرب رودخانه کارون به‌طور جدی و با تلاش مجموعه پرسنل شهرداری در حال اجراست. این طرح‌ها چند ماه دیگر به اتمام می‌رسد که با بهره‌برداری از آنها سواحل رودخانه کارون دارای چشم‌انداز بسیار زیبایی خواهد شد.»
به گفته وی، ساخت پارک 50هکتاری نفت که از بزرگ‌ترین طرح‌های پارک‌سازی جنوب کشور است با پیگیری‌های شهرداری اهواز و مشارکت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در محدوده ورودی اهواز از سمت ماهشهر آغاز شده است.
سرپرست شهرداری اهواز در این باره می‌افزاید: «امیدواریم به‌زودی شهروندان اهوازی شاهد بهره‌برداری از این طرح مهم در زمینه فضای سبز باشند.»با بهره‌برداری کامل از پارک نفت 50هکتار فضای سبز در حد فاصل اتوبان اهواز- ماهشهر تا میدان شهید بندر ایجاد می‌شود.»
طرح جامع فضای سبز
با وجود انتشار اخبار امیدوار‌کننده، برای آنکه دریابید شهرهای استان خوزستان به‌ویژه اهواز تا چه اندازه با کمبود فضای سبز روبه‌رو هستند، به آمار و اظهارنظرهای کارشناسانه نیاز ندارید و تنها کافی است چند دقیقه در مرکز استان بچرخید تا اوضاع دست‌تان بیاید. در واقع تأمین نشدن سرانه‌های فضای سبز اهواز موضوعی نیست که کسی بخواهد آن را انکار کند. فقط انگار همه کمی دیر به فکر افتاده‌اند و تازه قرار است کارهای مطالعاتی برای بررسی راه‌های بهبود وضع موجود و تدوین طرح جامع فضای سبز انجام شود.
خیرالله خادمی معاون استاندار خوزستان در امور عمرانی در این باره می‌گوید:« با توجه به اهمیت ایجاد فضای سبز در استان و لزوم هماهنگی در اجرای این طرح‌ها، امسال کار مطالعات طرح جامع فضای سبز با استفاده از متخصصان و صاحب‌نظران این رشته شروع خواهد شد.»
وی اسفند سال گذشته اظهار امیدواری کرده بود که با استفاده از باقیمانده اعتبارات، بودجه‌ای برای مطالعات جامع فضای سبز اختصاص یابد.
به گفته خادمی، سال گذشته برای نخستین بار، بودجه در نظر گرفته شده برای فضای سبز بیش از اعتبارات پیش‌بینی شده بود، به‌طوری که پیمانکاران با کمبود نهال برای کاشت روبه‌رو نشدند.
معاون عمرانی استاندار خوزستان، اردیبهشت امسال نیز اعلام کرد که طرح بیابان‌زدایی 200هزار هکتار از اراضی استان که از مصوبات سفر دوم هیأت دولت بود، آغاز شده است. وی در این باره می‌افزاید: «از تعهد300میلیارد ریالی اولیه وزارت نفت، تاکنون 90میلیارد ریال به قرارداد نهایی رسیده است و امیدوارم ظرف مدت 5سال هزینه 478 میلیارد تومانی طرح که در تعهد وزارت نفت است، تأمین و طرح بیابان‌زدایی 200هزار هکتاری به‌سرعت اجرا شود.
گونه‌های گیاهی مناسب
طراحی و ایجاد فضای سبز در خوزستان بدون در نظر گرفتن گونه گیاهی مناسب وضع اقلیمی استان، اقدام چندان ثمربخشی نخواهد بود، به همین دلیل برخی از فضاهای سبز اجرا شده در اهواز و دیگر شهرهای خوزستان با مشکلاتی روبه‌رو شده‌اند.
از این‌رو به‌نظر می‌رسد برای جلوگیری از اشتباهات گذشته، استفاده از تجربیات کشورهای دارای آب و هوای مشابه آب و هوای استان می‌تواند راهگشا باشد. براین اساس معاون عمرانی استانداری خوزستان از همکاری با دانشگاه شهید چمران اهواز برای انتخاب گونه‌های مناسب کاشت در فضای سبز خوزستان خبر می‌دهد.
با این حال گویا شهرداری اهواز چندان نیازی ندارد منتظر نتایج همکاری استانداری و دانشگاه شهید چمران در زمینه تعیین گونه‌های متناسب با اقلیم خوزستان بماند، زیرا سرپرست شهرداری می‌گوید: «برای نخستین بار در کشور 30 گونه جدید گیاهی را که نتیجه یک کار مطالعاتی و پژوهشی جامع و کامل بوده است، وارد فضای سبز اهواز کردیم. این‌گونه‌های جدید با وضع آب و هوایی استان و شهر اهواز سازگاری کاملی دارند و امیدواریم با کاشت آنها شاهد تنوع زیبایی از گیاهان، در فضای سبز شهری باشیم.»
از سوی دیگر، تورج همتی، مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست خوزستان نیز می‌گوید:«برای اینکه بتوانیم در فرایند توسعه فضای سبز که اهمیت زیادی برای استان دارد، گام‌های خوبی برداریم، لازم است گونه‌های بومی استان را احیا کنیم و کاشت این‌گونه‌ها را توسعه بدهیم.»
وی اضافه می‌کند: «برای نمونه، با انتخاب گونه‌های پهن برگ می‌توان تا حدی از ورود و انتشار گرد و غبار در استان جلوگیری کرد، در حالی که گونه‌های دیگر یا این مزیت را ندارند یا نمی‌توانند مانند درختان پهن برگ از نفوذ گرد و غبار جلوگیری کنند.»
سهم واحدهای صنعتی
استقرار مراکز بزرگ صنعتی و کارخانه‌ها در اطراف اهواز، آنها را به یکی از منابع اصلی آلاینده هوای این شهر تبدیل کرده است؛ به همین دلیل انتظار می‌رود که واحدهای صنعتی در بالابردن سرانه فضای سبز شهر سهیم شوند.
به گفته مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست خوزستان، با توجه به صنعتی بودن خوزستان به‌ویژه اهواز با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در طرح‌های توسعه می‌توان سازمان‌ها، شرکت‌ها، کارخانه‌ها و حتی بخش‌های گوناگون خدماتی را به همراهی در زمینه توسعه فضای سبز ترغیب کرد.
عبدالعزیز فدعمی، فرماندار اهواز، 15اسفند سال گذشته و در حاشیه مراسم درختکاری 80هکتار از اراضی شرکت فولاد اعلام کرد: «برای اجرای کامل نهضت سبز که هدف آن توسعه فضای سبز اهواز است با مراکز صنعتی و کارخانه‌های مستقر در اهواز تفاهمنامه‌هایی منعقد شده است.»
به گفته وی، براساس این تفاهمنامه‌ها، مراکز صنعتی مستقر در محدوده شهرستان اهواز از محل منابع مالی داخلی خود برای ایجاد و توسعه فضای سبز اقدام خواهند کرد و پروژه درختکاری 80 هکتار از اراضی شرکت فولاد خوزستان هم در راستای این تفاهمنامه‌ها اجرایی شده است. فرماندار اهواز اظهار امیدواری می‌کند که دیگر مراکز صنعتی هر چه زودتر به نهضت سبز بپیوندند و همگام با دیگر نهاد‌ها فضای سبز اهواز را توسعه دهند.
به گفته فدعمی، سرانه فضای سبز اهواز تا پایان سال84 تنها 8متر مربع بود که تا پایان سال89 این رقم به 11متر مربع رسیده است.
فرماندار اهواز خاطرنشان می‌کند:«با توجه به اینکه جمعیت اهواز در مدت 5سال گذشته با رشد 100هزار نفری روبه‌رو بوده و در این مدت فقط 3متر مربع به سرانه فضای سبز افزوده شده است، هنوز تا رسیدن به استاندار‌دهای فضای سبز فاصله زیادی داریم.»
فدعمی با توجه به شروع طرح ساحل‌سازی در محدوده شرق اهواز که در آن فضای سبز گسترده‌ای ساخته خواهد شد، می‌گوید:« برای تسریع در انجام این طرح حدود 20میلیارد ریال اعتبار در اختیار شهرداری اهواز قرار گرفت.»
همچنین به گفته فرماندار اهواز، درختکاری ورودی شهرها تا محدوده 15کیلومتری آنها با همکاری اداره کل راه و ترابری استان خوزستان در حال انجام است.
از واقعیت تا استاندارد
شهر اهواز نیازمند حد‌اقل 15متر مربع سرانه فضای سبز است تا بتواند به استاندار‌های تعریف شده در این حوزه برسد. بنابراین تدوین طرح جامع فضای سبز اهواز برای رسیدن به هماهنگی، پرهیز از موازی‌کاری و بهبود عملکرد سازمان‌ها، اقدامی ضروری به شمار می‌رود. علاوه براین، تسریع در اجرای طرح‌ها و پروژه‌های تعریف‌شده همراه با تأمین اعتبارات لازم می‌تواند تا حدی شهر اهواز را به این استانداردها نزدیک کند.
حجت‌الله سقاوی، مدیرعامل اسبق سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اهواز در این باره می‌گوید: «در طرح فضای سبز اهواز 13/5 متر مربع سرانه فضای سبز تعریف شده است و این یعنی حتی با اجرای کامل این طرح هنوز از استاندارد کشور که 15متر مربع است، فاصله خواهیم داشت. همچنین نباید فراموش کنیم که براساس استاندار‌دهای جهانی، برای هر نفر 15 تا 25متر مربع سرانه فضای سبز در نظر گرفته می‌شود.»
سقاوی ادامه می‌دهد: «با توجه به مشکلات اقلیمی شهر اهواز، آلاینده‌های صنعتی موجود در هوای این شهر و اینکه در چند سال گذشته پدیده گرد و غبار نیز به مشکلات زیست‌محیطی قبلی افزوده شده است، کارشناسی‌های انجام شده حاکی از آن است که سرانه فضای سبز اهواز باید به 30متر‌مربع برای هر نفر برسد تا متناسب با موقعیت استان و شهر اهواز از لحاظ اقلیمی بتوان گفت از نظر تأمین سرانه فضای سبز به استاندارد مناسب رسیده‌ایم. به عبارت دیگر، اهواز باید بیش از استاندار‌دهای جهانی فضای سبز داشته باشد.»
سقاوی می‌افزاید: «شهرداری اهواز توسعه فضای سبز شهری را در یکی از اولویت‌های کاری خود قرار داده است که برهمین اساس توسعه فضای سبز و ساماندهی سواحل رودخانه کارون در محدوده شهر اهواز با جدیت پیگیری می‌شود.»
به گفته وی، یکی از اقدامات شهرداری برای توسعه فضای سبز، کاشت نهال در معابر عمومی و منازل شهروندان است که در این طرح‌ها شهروندان اهوازی در نگهداری از فضای سبز شهری سهیم خواهند شد.
سقاوی همچنین خاطرنشان می‌کند: «با توجه به نیاز مردم به پارک‌هایی برخوردار از مبلمان مناسب شهری، شهرداری اهواز در کنار توسعه و اجرای پروژه‌های فضای سبز، تجهیز ساخت مبلمان شهری همراه با فضاها و تجهیزات مناسب و استاندارد بازی کودکان را از اولویت‌های کاری قرار داده است تا علاوه بر فضای سبز مناسب، فضای برخوردار از امکانات و مناسب برای گذراندن اوقات شهروندان اهوازی مهیا شود.»
