هنگامی که خلبان‌های ارتش آمریکا میلیون‌ها بمب انفجاری کوچک را در خاک لائوس ریختند، او هنوز به دنیا نیامده بود. با وجود اینکه تقریبا 4 دهه از پایان جنگ آمریکا در این کشور جنوب شرق آسیا می‌گذرد، افرادی مثل «فونگساوات» هنوز هم از جراحات ناشی از این جنگ عذاب می‌کشند. قربانیان بمب‌های خوشه‌ای جنگ‌های دهه‌های گذشته اکنون تاوان سنگینی را می‌پردازند. فقط در کشور لائوس 20 هزار نفر قربانی این بمب‌ها شده‌اند. هر کدام از این بمب‌ها که از آسمان به زمین می‌رسندشامل صدها بمب و مهمات کوچک هستند که تا کیلومترها دورتر از محل اصابت بمب اولیه پرتاب می‌شوند و قربانی می‌گیرند.
3 سال پیش، پای فونگساوات به یک توپ کوچک کره‌ای شکل و فلزی که در زمین نزدیک مدرسه‌اش دفن شده بود، گیر کرد و زمین خورد.
فونگساوات درباره غرش هواپیماها در آسمان و انداختن بمب‌ها، از سال‌ها پیش داستان‌هایی شنیده بود اما هرگز بمبی ندیده و یکی از آنها را در دستش نگرفته بود. وی در این باره می‌گوید: من نمی‌دانستم که بمب چیست و چه شکلی است. فکر نمی‌کردم خطرناک باشد، بنابراین سعی کردم که آن توپ کوچک کره‌ای شکل و فلزی را باز کنم.
تصمیمی که فونگساوات گرفت، باعث شد تا زندگی‌اش برای همیشه تغییر کند. پیش از آنکه دنیای او تیره و تار شود، فقط نوری خیره‌کننده را به یاد می‌آورد که پس از باز کردن آن توپ فلزی دیده بود. هنگامی که در بیمارستان به هوش آمد، کور شده بود. انفجار بمب باعث شده بود که او قدرت بینایی‌اش را از دست بدهد و 2 دستش هم قطع شوند.
توپ کره‌ای شکلی که باعث این مصیبت شد بخشی از بمب‌های خوشه‌ای به حساب می‌آید که دهه‌ها مورد استفاده نظامیان آمریکایی بوده است. ارتش آمریکا در طول عملیات‌های مخفی که بین سال‌های 1964 و 1973 میلادی در شبه جزیره هندوچین داشت، بمب‌های خوشه‌ای را با هواپیما در آن نواحی به زمین ریخت. هدف حملات هوایی آمریکا در شبه‌جزیره هندوچین، نابود کردن مسیر تدارکاتی مهم «ارتش ویتنام شمالی» بود که راهش را از طریق لائوس و کامبوج به سمت جنوب باز کرده بود. هنگامی که جنگ به پایان رسید، حملات هوایی جنگنده‌های آمریکایی در خاک لائوس، باعث شد که این کشور بیشترین و سنگین‌ترین صدمات از بمباران را تجربه کند.
امروزه افرادی مثل فونگساوات تاوان آن جنگ و درگیری را می‌پردازند. از زمانی که جنگ آمریکا در لائوس به پایان رسید، بیش از 20هزار نفر در این کشور به خاطر بمب‌ها و مواد منفجره‌ای که از آن زمان باقی مانده است، کشته یا مجروح شده‌اند.
منتقدان و مخالفان جنگ توجه ویژه‌ای به این بمب‌های خوشه‌ای نشان داده‌اند. مردم لائوس به این صورت بمب‌های خوشه‌ای را توصیف می‌کنند: این بمب‌ها مواد منفجره بزرگی هستند که از آسمان به سمت زمین پرتاب می‌شوند؛ در حالی که هر کدام شامل صدها بمب و مهمات کوچک‌تر هستند. با وجود اینکه مدت زمان زیادی است که حملات ارتش آمریکا در لائوس به پایان رسیده بقایای بمب‌های خوشه‌ای که زیر زمین دفن شده‌اند، هنوز عامل مرگ بسیاری از غیرنظامیان این کشور به‌حساب می‌آیند.
برآوردها نشان می‌دهد که بیش از 270میلیون بمب کوچک بر اثر انفجار بمب‌های خوشه‌ای در سراسر لائوس پراکنده شده است.
حامیان و طرفداران نابودی سلاح‌های مرگبار اما امیدوارند که سال 2011 نقطه عطفی در مبارزه طولانی برای ریشه‌کنی بمب‌های خوشه‌ای در جهان باشد. در ماه آگوست سال گذشته، معاهده‌ای که استفاده از بمب‌های خوشه‌ای را ممنوع می‌کرد، به اجرا درآمد. نمایندگان و فرستادگان بیش از 100 کشور جهان از تاریخ 9نوامبر، در نخستین نشست مقامات عالی رتبه کشورهای امضا‌کننده معاهده منع استفاده از بمب‌های خوشه‌ای در وین‌تیان- پایتخت کشور لائوس- شرکت کردند تا برنامه‌ای را با هدف اجرای این معاهده مهم تهیه کنند.
توماس نش، هماهنگ‌کننده کمیسیون نظارت بر بمب‌های خوشه‌ای که گروه بزرگی متشکل از سازمان‌های جامعه مدنی است و برای منع گسترده استفاده از بمب‌های خوشه‌ای تلاش می‌کند در این رابطه می‌گوید: بیش از 80 میلیون عدد از این بمب‌ها در حومه لائوس، مزارع کشاورزان، اطراف مدارس و کنار جاده‌ها پراکنده شده که حتی فکر کردن به آن بسیار ترسناک است. توماس نش تأکید می‌کند: به همین خاطر کارهای زیادی باید انجام شود تا این کشور از میراث مرگبار جنگی که بیش از 35سال از پایان آن می‌گذرد، پاکسازی شود.
لائوس، کشوری است که مردمش بیشترین صدمه را از مهمات برجای مانده از بمب‌های خوشه‌ای دیده است. بمب‌های خوشه‌ای اما در بسیاری از کشورهای جهان از آنگولا گرفته تا زامبیا و از لبنان تا لیبی که با جنگ و درگیری دست و پنجه نرم می‌کنند هم پراکنده شده است.
108 کشوری که معاهده بین‌المللی ممنوعیت استفاده از بمب‌های خوشه‌ای را امضا کرده‌اند، متعهد شده‌اند که استفاده از این تسلیحات را ممنوع و در نهایت انبارهایی که این سلاح‌ها در آن ذخیره شده است را نابود کنند. آنها همچنین وعده داده‌اند که زمین‌های آلوده را پاکسازی و کمک‌های کافی برای قربانیان بمب‌های خوشه‌ای فراهم کنند. در حالی که کشورهایی مانند لائوس که از تأثیرات مخرب بمب‌های خوشه‌ای صدمه دیده‌اند، معاهده منع استفاده از سلاح‌های خوشه‌ای را تصویب کرده‌اند اما بازیگران بزرگ نظامی جهان که ایالات متحده، چین و روسیه هستند و به انبار کردن این تسلیحات ادامه می‌دهند، هنوز حاضر به امضای این معاهده نشده‌اند. با وجود این، افراد بسیاری امیدوارند که معاهده منع استفاده از بمب‌های خوشه‌ای، شرم‌آور بودن کاربرد این تسلیحات را نشان دهد تا کشورهایی که از این بمب‌ها استفاده می‌کنند، نتوانند از کار خود دفاع کنند.
مخالفان جنگ و فعالان حقوق بشر اعتقاد دارند که این مسئله می‌تواند مانند توافق ممنوعیت استفاده از مین‌های زمینی با موفقیت همراه باشد.
برای مثال، آمریکا از امضای «معاهده اتاوا» که استفاده از مین‌های زمینی را ممنوع اعلام کرده است، خودداری می‌کند. این معاهده از یک دهه پیش به اجرا درآمد اما باورها بر این است که ارتش آمریکا از زمان آغاز نخستین جنگ خلیج‌فارس تاکنون از کاربرد این مین‌ها خودداری کرده است.
توماس نش، هماهنگ‌کننده کمیسیون نظارت بر بمب‌های خوشه‌ای در این باره می‌گوید: مین‌های ضد‌نفر از اکثر انبارهای تسلیحات نظامی حذف شده است و ما بر این باوریم که روزی همین اتفاق هم در مورد بمب‌های خوشه‌ای خواهد افتاد.
وی تأکید می‌کند: اگر کشورهای متخاصم و جنگ‌طلب غیرنظامیان را بکشند، نمی‌توانند در جنگ‌های سیاسی پیروز شوند. این در حالی است که بمب‌های خوشه‌ای غیرنظامیان و مردم بی‌گناه را هدف قرار می‌دهند. بنابراین، من فکر می‌کنم به کشورهایی که معاهده منع استفاده از بمب‌های خوشه‌ای را امضا نکرده‌اند باید هشدار دهیم و بگوییم که ما استانداردی را به‌وجود آورده‌ایم که به وسیله آن تمام کشورهایی که این معاهده را امضا کرده‌اند یا حتی کشورهایی که آن را امضا نکرده‌اند، مورد قضاوت قرار می‌گیرند. بسیاری از کسانی که در پی انفجار بمب‌های خوشه‌ای مجروح شده‌اند، باید به سختی تلاش کنند تا لقمه نانی به دست آورند و زندگی روزانه‌شان را بگذرانند.
تادوانگچوم، 39ساله هنگامی که 9 سال پیش از خانه بیرون رفته بود تا برای خانواده‌اش غذا بخرد، ناگهان با بمب کوچکی که در زمین دفن شده بود برخورد کرد و بر اثر انفجار آن، دست‌هایش قطع شدند و چشم راستش هم کور شد. وی می‌گوید: من دیگر نمی‌توانم کار کنم و خرج خانواده‌ام را دربیاورم. به‌دلیل اینکه ما خانواده خیلی فقیری هستیم، تمام فرزندانم مجبور شدند که مدرسه را ترک کنند. من اکنون احساس می‌کنم که مثل بار اضافه‌ای هستم که بر دوش همسر و خانواده‌ام سنگینی می‌کنم.
فونگساوات هم مانند تادوانگچوم از حقوق قربانیان و بازماندگان جنگ آمریکا در لائوس دفاع می‌کند و می‌خواهد که استفاده از سلاح‌هایی که زندگی آنها را نابود کرد، پایان پیدا کند.
فونگساوات که هر روز باید با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم کند، می‌گوید: من هیچ وقت جنگ را با چشم‌های خودم ندیده بودم اما اکنون می‌دانم که این آمریکا بود که بمب‌هایش را در خاک کشورم ریخت. آمریکایی‌ها نه تنها سربازان لائوس را کشتند بلکه مردان، زنان و کودکان این کشور را هم قتل‌عام کردند؛ جنگ آمریکا هنوز هم قربانی می‌گیرد.
آنتی وار
