قانون‌گرایی در جنگ

بنابراین خاطرات آن را هم نمی‏توان و نباید نادیده گرفت، پایه رزم ما، آشنایی با اصول جنگیدن در راه خدا و درک رموز پیروزی، آن هم تحت فرماندهی حضرت امام(ره) نیز به آن زمان مربوط می‌شود یعنی هنگام شکل‏گیری ارتباط معنوی بین ما، به‌عنوان رزمنده و ایشان به‌عنوان فرمانده. با این مقدمه برمی‏گردم به صحنه کردستان. پس از پیروزی انقلاب، زمانی که تمام شهرهای کردستان از سنندج گرفته تا مریوان، دیوان دره، سقز، سردشت، بانه، بوکان، مهاباد و تقریباً پیرانشهر و قسمتی از نقده در دست ضدانقلاب بود، آشوب سراسر منطقه را فراگرفته و ضد‌انقلاب هم کنترل شهرها را در دست داشت. همه محورها و در نتیجه پادگان‌های ارتش در شهرهای فوق در محاصره ضد‌انقلاب بود. حتی یکی از پادگان‌ها- پادگان مریوان- هم تحت فشار شدید سقوط کرده بود.

خلاصه وضع اسفباری که ایجاد شده بود، با محوریت فرد بی‏لیاقتی به‌نام بنی‏صدر، که به هیچ وجه به صحنه‌های حقیقی بخش‌های مختلف کشور آگاه و بصیر نبود، تأسف‌بارتر نیز می‏نمود. البته در اینجا قصد یادآوری جزء جزء خاطرات کردستان را ندارم، بلکه فقط با ذکر یک مقدمه می‏خواهم چگونگی شکل‏گیری نخستین دیدار خود با حضرت امام(ره) و به‌دنبالش چگونگی برخورد من با بنی‏صدر (با صدور اعلامیه)و انتقاد از ایشان نزد حضرت امام(ره) را برایتان بازگو کنم... در نخستین اقدام به کمک نیروهای داوطلب ارتشی و سپاهی که بنده نیز افتخار همراهی با آنها را داشتم، پس از 28 روز جنگ شبانه‌روزی، به یاری خدا توانستیم سنندج را از دست نیروهای ضدانقلاب بازپس بگیریم. شهر به دست یاران انقلاب افتاد.

خبر مسرت‌بخش بود و من شخصا تصمیم داشتم برای اینکه به امام(ره) بزرگوارمان اطمینان بدهم که رزمندگان در صحنه هستند و با قاطعیت با دشمنان برخورد می‏کنند، به محضرشان برسم.

این نخستین باری بود که با حضرت امام(ره) دیدار می‏کردم، آن هم به‌طور خصوصی با جمع کوچکی از برادران. مترصد فرصتی بودم که تا در وقت مناسب خدمت ایشان عرض کنم که آقا نگران نباشید، انشاء‌الله‏ نبرد را ادامه خواهیم داد و مشکلات حل خواهد شد. در همین حال و هوا پس از گزارش کوتاهی که خدمت ایشان ارائه شد، امام(ره) مکثی کرده و تذکر دادند که: «صبورباشید، محکم بایستید خودتان را همین طور قوی نگهدارید، انشاءاللّه‏ آنها -ضد‌انقلاب- سرکوب می‏شوند، به هیچ وجه نگران نباشید.» اگرچه من در آن مجلس مجالی نیافتم تا صحبتی کنم که اصلاً لازم هم نبود، شاید از درون خجالت هم کشیدم که من می‏خواستم مطلبی بگویم که مثلاً امام(ره) روحیه پیدا کند، اما ایشان دارند به ما روحیه می‏دهند. اینجا بود که من با عرفان خاص امام(ره) برای نخستین بار آشنا شدم و چیزی را لمس کردم که تا آن روز هرگز احساس نکرده بودم.

باید یادآوری کنم که خاطرات من در رابطه با نبرد در کردستان مربوط به دورانی است که در آنجا حضور داشتم و در واقع این کل تاریخچه آن وقایع نیست. به هر حال بعد از حدود 3ماه تمام شهرها آزاد شد. فقط برای اینکه درک کنیم نیروها چگونه کار کردند، کافی است اشاره کنم ما کار یک سال را به‌طور فشرده در 3ماه انجام دادیم. یعنی تقریباً همه 24ساعته کار می‏کردند. البته به لطف خدا ترکیب مقدسی از نیروهای ارتشی و سپاهی و داوطلب مردمی و پیشمرگان کرد مسلمان و جهادگران با روحیه‏ای بالا در منطقه حضور داشتند. همه همراه و همپا بودند. وقتی گزارش پیروزی‌های ما به تهران و رئیس‌جمهور وقت (بنی‏صدر) رسید، برای ایشان خیلی غیرمنتظره بود. او از اینکه در زمان وی چنین موفقیتی صورت گرفته بسیار خشنود بود و به همین سبب توجه زیادی به ما نشان داد، به‌طوری که وقتی برای ریشه‏کن کردن ضد‌انقلاب پیشنهاد شد قرارگاهی در منطقه تشکیل شود و تا کرمانشاه گسترش یابد، بلافاصله آن را تأیید کرد و حتی بنده را که سرگرد بودم، درجه موقت سرهنگی داد تا بتوانم فرماندهی قرارگاه را به‌عهده بگیرم. این نخستین مأموریت رسمی من بود. تا آن موقع من در واقع به‌طور غیررسمی در صحنه فعالیت داشتم.

گرچه در هر صحنه که حضور داشتم همه نیروها اعم از سپاهی و ارتشی به من عنایت داشتند و حرفم را گوش می‏کردند و در واقع بدون ابلاغ رسمی، فرماندهی می‏کردم و خداوند هم توفیق داده بود، همه همدل بودیم و در جوی صمیمی فعالیت داشتیم و مشکلی هم پیش نمی‏آمد. به‌دنبال آن ابلاغ، نیز قرارگاه عملیاتی غرب کشور را برای نخستین بار در کرمانشاه تشکیل دادیم. اما متأسفانه هنوز چیزی از شروع طرح‌مان نگذشته بود که توطئه‌ها آغاز شد. نجواها و اطلاعات نادرست به بنی‏صدر، مشکلات جدی پیش آورد، خصوصاً اینکه وی فردی دهن‌بین بود و به حرف‌های معمولی توجه جدی معطوف می‏کرد. از این‌رو من احساس کردم که عرصه بر ما به‌تدریج تنگتر می‌شود و همینگونه هم شد. البته ماهیت بنی‏صدر هم کم‏کم برای همه روشن‌تر می‏شد، مردم روز به روز بهتر او را می‏شناختند و مقابلش موضع می‏گرفتند.

خصوصاً پس از آنکه شهید مظلوم آیت‏اللّه‏ دکتر بهشتی(ره) ازطرف وی مورد توهین قرار گرفت، تفرقه و کارشکنی او بیشتر برملا گردید. اینجا بود که ما از قرارگاه نظامی اعلامیه‏ای دادیم و در آن اعلامیه مطرح کردیم که در حالی‌که ما در اینجا تلاش می‏کنیم و می‏جنگیم چرا باید در پشت جبهه چنین مسائل اختلاف‌افکنانه پیش آید؟ مضمون این اعلامیه برای بنی‏صدر بسیار گران تمام شد و از همان جا رسماً در مقابل من موضع گرفت که البته این نیز توفیق الهی برای من بود. اندک زمانی پس از صدور اعلامیه دیدم از طرف بنی‏صدر فردی به‌نام سرهنگ عطاریان آمد که قرارگاه را از من تحویل بگیرد و حکمی در دست داشت که کاملاً قانونی بود. طبق آن من باید قرارگاه را به وی تحویل می‏دادم و فقط در محدوده کردستان مسئولیت می‏پذیرفتم. وسایلم را جمع کردم که به طرف سنندج بروم، اما با تقدیر الهی که نمی‌شود مقابله کرد. درست چند ساعت پس از تحویل قرارگاه، جنگ تحمیلی آغاز شد. وضع منطقه طوری شد که آن سرهنگ دست به دامن من شد تا برای دفاع، نیرو و تجهیزات دراختیارش بگذارم. من هم به حسب وظیفه وجدانی و به انگیزه دفاع در مقابل تجاوز دشمن، تنها گردان تحت امر خودگردان 110 از لشکر 77 خراسان- را به او واگذار کردم. گرچه او در اولین درگیری و برخورد، این یگان را نیز تارومار کرد ولی در هر صورت من به وظیفه عمل کرده بودم.

برای انجام مسئولیت جدید به سنندج رفتم و فعالیت خود را در آنجا آغاز کردم. بعد از مدتی حکمی دیگر صادر شد مبنی بر اینکه می‏بایست من مسئولیت فرماندهی کردستان را به فرمانده لشکر کردستان که در آن زمان تحت امر خود من بود، تحویل دهم. طی دو حکم متوالی محدوده فرماندهی من ابتدا کوچک و سپس کاملاً سلب و محو شده بود. من شدم مشاور عملیاتی فرمانده لشکری که خودم منصوب کرده بودم. در اینجا بود که یک برخورد صادقانه کردم. هر چند حرکتم کمی تند بود ولی مکنونات قلبی بود که بروز می‏کرد و آن چیزی بود که ایمان داشتم و می‏دانستم، کاملاً درست است.

من در مقابل حکم دوم ایستادم زیرا احساس کردم این یک توطئه است و اگر صحنه را خالی کنم، ضد‌انقلاب پس از آن همه خونریزی، دوباره برمنطقه حاکم می‌شود. این شد که جواب دادم همین جا در مسئولیتم باقی می‏مانم تا شورای‌عالی دفاع تصمیم بگیرد. مشاجره‏ای هم در باره این واکنش بین من و فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش به‌وجود آمد. وی صریحاً گفته بود «دستور باید اجرا شود» و من در پاسخ نوشتم چون اینجانب با حکم شورای‌عالی دفاع منصوب شده‏ام، حکم تحویل مسئولیت را نیز باید شورای‌عالی دفاع صادر کند. آنها این مشاجره‌های مکاتبه‏ای را به‌عنوان لغو دستور تلقی کردند که مطابق مقررات نظامی مجازات سنگینی دارد و آن را به محضر امام(ره) بردند. حضرت امام(ره) نیز که فقط در یک دیدار کوتاه خدمتشان رسیده بودم، مرا به اسم نمی‏شناختند. خلاصه ایشان فرموده بودند: «اگر فکر می‏کنید که مثلاً ایشان تخلف کرده‏اند، شما طبق مقررات برخورد کنید» بنی‏صدر هم بلافاصله دستور ترک آنجا را برای من صادر کرد. طبیعی بود که می‏توانستند مرا به مراجع قانونی تحویل دهند.

البته من هم به‌طور پیوسته با تهران مخصوصاً با حضرت آیت‏اللّه‏ خامنه‏ای که در آن موقع هم معاون وزیر دفاع و هم نماینده حضرت امام(ره) در شورای‌عالی دفاع بودند، مشورت داشتم و تلفنی در تماس بودم. در آخرین تماس از منطقه نیز به ایشان عرض کردم که اوضاع خراب شده و به هم ریخته است و به من می‏گویند اینجا را ترک کنم، حال چه بایدبکنم؟ ایشان فرمودند: «آنجا را ترک کنید و به تهران بیایید».

من با حالتی نگران به تهران آمدم. چون دلم رضایت نمی‏داد تا صحنه‏ای را که نبردش ناتمام مانده، ترک کنم. گرچه ضدانقلاب را تارانده بودیم ولی برای پاکسازی آنها از کوهستان‌ها و محورهای مواصلاتی باید نبرد ادامه پیدا می‏کرد. خلاصه با یک پریشان حالی به تهران آمدم. در خانه بودم که به من زنگ زدند. جناب آقای هاشمی رفسنجانی بود که طی تماس تلفنی گفتند: ائمه جمعه برجسته‏ای چون آیت‏اللّه‏ دستغیب، آیت‏اللّه‏ صدوقی، آیت‏اللّه‏ اشرفی اصفهانی، آیت‏اللّه‏ طاهری و آیت‏اللّه‏ مدنی به اتفاق خدمت حضرت امام(ره) رسیده‏اند. در آن موقع آقای منتظری هم از قم به تنهایی به محضر امام(ره) رفته بودند و همه این عزیزان در مقام شفاعت واسطه شده بودند «که آقا این کار خطرناک است و باید فلانی(بنده) به سر کارش برگردد چرا که نبرد ناتمام مانده است و...». به‌اصطلاح همه داشتند تلاش می‏کردند و فشار می‏آوردند.

پس از آن آقای هاشمی رفسنجانی اشاره کردند که فلانی، ما همه رفتیم خدمت حضرت امام(ره) برای بازگرداندن شما ولی نتیجه‏ای نگرفتیم، ایشان تصمیم مشخصی نگرفتند که مسئله حل بشود، شما خودتان بروید پیش حضرت امام(ره). من راستش پشت تلفن کمی خنده‏ام گرفت، گفتم: چطور می‌شود شما بزرگان انقلاب رفتید خدمت امام(ره) و ایشان پاسخ ندادند و آن وقت بنده بروم خدمتشان، تا مسئله حل شود؟!... تازه اصلاً بنده تا به حال به‌صورت خصوصی با ایشان صحبتی و ملاقاتی نداشته‏ام.
ایشان فرمودند: نه، بروید، امام(ره) یک علاقه خاصی به رزمندگان دارند، اگر خودشان با مطالب شما آشنا شوند، بهتر می‏توانند تصمیم بگیرند.

گفتم: چگونه بروم؟ گفتند: من برای شما وقت می‏گیرم.
خلاصه اینطوری بود که زمینه آن نشست تاریخی اینجانب با حضرت امام(ره) فراهم شد. سرانجام به من اطلاع دادند که فلان روز فلان ساعت به محضر امام(ره) بروید. آن موقع یادم هست که من دچار سانحه شده و با عصا راه می‏رفتم. با لباس چریکی و پای گچ‏گرفته‏ای که میله در آن بود، در جماران خدمت امام(ره) رسیدم. از لحظه ورود تا لحظه خروج چیزی حدود 17دقیقه طول کشید.

بگذریم از اینکه نخستین دیدار خصوصی خیلی برایم سخت بود؛ خصوصاً با آن ابهتی که امام(ره) داشتند، بیان همه مطالب در حضور ایشان، کار دشواری می‏نمود ولی دعایی خواندم و مطالبم را دسته‌بندی کردم و خیلی منظم و مرتب سیر تاریخی حرکت نیروهای مؤمن را در ارتش و پیوندشان با بچه‌های سپاه و عزیمتشان به منطقه کردستان و موفقیت‌ها و... را برایشان توضیح دادم و گفتم که اکنون نبرد در آستانه پیروزی بر ضد‌انقلاب، ناتمام رها شده و بنده را معزول کرده‏اند، کار هم ناتمام است از این‌رو نباید اکنون من در تهران باشم. عین عبارتی که حضرت امام(ره) فرمودند یادم هست چون اغلب در جلساتی که من با ایشان داشتم رهنمودهایشان را یادداشت می‏کردم و تکرار می‌کردم تا برایم ملکه شود.

امام(ره) فرمودند: «همان طوری که می‏دانید نماینده من در ارتش آقای بنی‏صدر است، ایشان تا چند لحظه دیگر قرار است اینجا بیایند و شما هم اینجا بمانید که حضوراً مطالب را مطرح کنید». ناگهان به‌دنبال این فرمایش حضرت امام(ره) و آوردن نام بنی‏صدر، حالتی به من دست داد مانند فرزندی که نزد پدرش گله کند، خدمت حضرت امام(ره) عرض کردم: آقا ما هر چه می‏کشیم از ایشان است، ایشان نه مغز نظامی دارد و نه حرف نظامیان مشاور را گوش می‌کند. اطرافیانش هم آدم‌های خشک فکر و کم‌تعهدی هستند، این است که ما خودبه‌خود با ایشان به نتیجه نمی‏رسیم. امام(ره) وقتی دیدند من اینطور عرض کردم، یک تأملی کردند و فرمودند: «بسیار خوب شما بروید، من تذکر خواهم داد».

من خداحافظی کردم و مرخص شدم، حالا پیامد این ملاقات چه بود، شما می‏توانید سرنخش را در صحیفه نور بیابید، بعضی مدارکش هم نزد خود من موجود است. شاید دو روز نگذشت که از طرف آیت‏اللّه‏ خامنه‏ای به من ابلاغ شد «شما ساعت فلان بیایید و در جلسه شورای‌عالی دفاع شرکت کنید.» واضح بود که دستور تشکیل جلسه شورای‌عالی دفاع برای اخذ تصمیم در مورد من صادر شده بود، در جلسه دیدم اغلب آقایان از جمله شهید رجایی (رحمت‏اللّه‏ علیه)، شهید محمد منتظری، آقای پرورش و خود حضرت آیت‏اللّه‏ خامنه‏ای و... که حضور دارند، قلباً طرفدار من هستند. قبل از اینکه وارد بحث اصلی جلسه شویم، یک دور تاریخچه کردستان را روی نقشه برایشان توضیح دادم. جزء به جزء عملیات‌های انجام شده را تشریح کردم. نظرات خودم را در باره آن طرح و پشتیبانی از آن در محور مریوان و پنجوین ارائه دادم. پس از سخنان من رأی گرفتند و نظریه‌ها و پیشنهادهایم با اکثریت قاطع مورد پذیرش قرار گرفت، صبح روز بعد نامه مصوبه شورای‌عالی دفاع را که در غیاب بنی‏صدر صادر شده بود، به در خانه ما آوردند، که الان هم موجود است. لازم به ذکر است که این نامه نتیجه طبیعی جلسه شورای‌عالی دفاع و آن هم در نتیجه ملاقات اینجانب با حضرت امام(ره) بود. حکمی که صادر شد خیلی روشن بود،3-2 بند داشت که مضمون آن چنین است:

الف) صیاد شیرازی به قرارگاه برگردد.
ب) درجه ایشان که از سرهنگی به سرگردی تنزل داده شده است مجدداً ارتقا یابد.
ج) طرح خود را برای عملیات آماده سازد.

به محض دیدن حکم، احساس کردم که اجرا شدنی نیست، چون در مقابل بنی صدر و عواملش قرار داشتم. پیش‏بینی من درست از آب در آمد. بنی‌صدر این حکم را آورده بود خدمت حضرت امام(ره) که «ببینید در غیاب من توطئه کرده، شورا تشکیل داده و تصمیم گرفته‏اند». بعضی هم نقل کرده‏اند که گفته است: «یاجای من است یا جای این شخص»! حضرت امام(ره) با در نظر گرفتن شرایط زمانی و همچنین برخورد سنجیده‏ای که با بنی صدر به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور داشتند، یک پیام تاریخی با این مضمون صادر کردند: رئیس‌جمهور می‏تواند حتی مصوبات شورای‌عالی دفاع را درصورتی که صلاح بداند اجرا نکند.

این خود از بالاترین قدرت‌هایی بود که امام(ره) به کسی داده بودند. من تعبیرم این بود که بنی‌صدر را به نقطه اوج برده‏اند و اگر زمین بخورد دیگر نمی‏تواند بلند شود! یعنی حداکثر اختیارات را به وی تفویض کردند. البته این پیام اثر نامطلوبی روی بعضی نیروهای خط امام(ره) به جای گذاشت و آنها را خیلی نگران و ناراحت کرد. ولی با توجه به علاقه آنها به حضرت امام(ره) و اعتماد و اطمینانشان به‌نظرات و تصمیمات آن حضرت حرفی نزده و فقط ابراز می‏کردند که چرا امام(ره) اینطور برخورد می‌کند؟ متأسفانه این افراد به صبر امام(ره) توجه نداشتند و شاید درک نمی‏کردند که امام(ره) دارد با چه درایتی با مسئله برخورد می‏کنند که خالی از هر گونه افراط و تفریط باشد و در واقع با دلسوزی و صبر دارند به هدایت بنی صدر می‏پردازند تا اگر تمکین نکرد، زمینه برای اقدام انقلابی و عزل وی فراهم‌ آید. برخی نمایندگان مجلس هم ناراحت بودند و مطرح می‏کردند که «چرا امام(ره) اینقدر اختیارات به بنی‌صدر می‏دهند؟» اما بعدها فهمیدیم که آخرین حکم مصوبه شورای‌عالی دفاع که اجرا نشد همان حکم من بود که اگر اجرا می‏شد برای بنی‌صدر به‌عنوان یک رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوا بسیار گران تمام می‏شد. به هر صورت بعد از آن پیام چیزی نگذشت که حکم عزل بنی‏صدر از فرماندهی کل قوا صادر شد.

در اینجا باید حاشیه‏ای بزنم به سفارش‌های شهید بزرگوار حضرت آیت‌الله‏ بهشتی در باره درگیری من و بنی‌صدر در آن زمان در اوج بدگویی‌‌هایی که بنی‌صدر نسبت به آن شهید بزرگوار روا می‏داشتند، ایشان بنده را به آرامش و سکوت دعوت فرموده و توصیه می‏کردند که مبادا در سخنرانی‌ها از بنی‏صدر مطلب منفی انعکاس دهید، به هر حال وی هنوز رئیس‌جمهوری است. حال می‏توان دریافت که چه تقوایی در آن شهید مظلوم وجود داشت که با وجود توطئه‌های بنی‌صدر علیه ایشان باز هم برای وی به‌عنوان رئیس‌جمهوری احترام قائل بودند. پس از آن نشست با آیت‏اللّه‏ بهشتی خداوند هم توفیق داد و من در سخنرانی‌های خود توصیه ایشان را اجرا می‏کردم و اگر اصرار می‏شد که توضیح بدهم که درگیری من با بنی‏صدر چه بوده، من به اشاره فقط می‏گفتم که مسئله بین من و بنی‏صدر یک مسئله قانونی بود و حضرت امام(ره) هم تأکید بر اجرای قوانین و مقررات داشتند و به همین جمله بسنده می‏کردم. پس از مدتی من به وسیله شهید رجایی احضار شدم. با همه اکراهی که در پذیرش به بازگشت داشتم، چون احساس می‏کردم هنوز با من همکاری نخواهد شد، قبول کردم که مجدداً به منطقه بروم چون ایشان فرمودند که «امام(ره) نظرشان این است که شما بروید و شهرهای بوکان و اشنویه را هم آزاد کنید». الغرض من به منطقه رفتم و قرارگاه سیدالشهدا را در ارومیه تشکیل دادم و به لطف خداوند در عرض 44 روز شهرهای اشنویه و بوکان هم آزاد شدند. پس از آن، حکم اینجانب برای فرماندهی نیروی زمینی صادرشد. لذا از آن موقع به بعد وارد صحنه جنگ تحمیلی شدم.

این ماجرا، مرا با نحوه پایبندی حضرت امام(ره) به قانون آشنا ساخت، وقتی پای قانون به میان می‏آمد، امام(ره) دیگر هیچ کس و هیچ‌چیز برایشان مطرح نبود. دوست، آشنا، بزرگان، اعضای شورای‌عالی دفاع همه که می‏رفتند خدمت امام، ایشان فقط با یک جمله کوتاه اشاره می‏کردند که «ایشان لغو دستور کرده است». خیلی مسئله مهمی است، با یک اشاره حضرت امام(ره) همه چیز تغییر می‏کرد ولی امام(ره) مایل نبودند که خلاف قانون عمل شود. البته ضمن اینکه من کاملاً حس می‏کردم که ایشان محبت هم دارند، یعنی در کمال رأفت و مهربانی نسبت به ما و همه، خواهان اجرای قانون بودند.