آنچه در ژنو گذشت را می‌توان در یک جمله همکاری حول نقاط مشترک جمع‌بندی کردY جمله‌ای که البته کاترین اشتون رئیس سیاست خارجی اروپا و طرف مذاکره سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد ایران و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران از آن تفسیر دیگری داشت.
با پایان پرونده مذاکرات ژنو به‌نظر می‌رسد که دیپلمات‌های ایرانی تلاش فزاینده‌ای را برای نشست استانبول آغاز کرده‌اند تا با دست پر در این مذاکرات حاضر شوند. در سوی دیگر ماجرا هم اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها همچنان به تحلیل آنچه در ژنو میان دیپلمات‌های ایران و 1+5 گذشت می‌پردازند و کارشناسان این کشورها به‌بررسی نقاط ضعف و قوت مذاکرات ژنو می‌پردازند.
در ایران آخرین اظهار نظری که درباره مذاکرات، ژنو شد از سوی علی فتح‌اللهی معاونت آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه بود که وعده داد در اجلاس استانبول، مباحث به صورت عملیاتی‌تر و اجرایی‌تر دنبال شود؛ وعده‌ای که در عین حال نشان از روند رو به جلوی مذاکرات هسته‌ای دارد.
باز هم اختلاف بر سر دستور جلسه
با وجود توافقی که درباره نشست آتی 1+5 و ایران در استانبول انجام شده است، همانند نشست ژنو، اخبار و تحلیل‌هایی که از سوی رسانه‌های هر دو سوی میز مذاکره منتشر می‌شود از اختلاف نظر درباره آن چیزی است که قرار است در استانبول مورد بررسی و مذاکره قرار بگیرد. نقاط مشترکی که هم 1+5 و هم ایران از آن سخن می‌گویند آن قدرها هم گویا مشترک نیست.
در جبهه 1+5، با گذشت کمتر از یک هفته از پایان مذاکرات ژنو و در فاصله چندهفته‌ای مانده به دور جدید مذاکرات هسته‌ای استانبول، نمایندگان ژان کشورهای غربی در سازمان ملل متحد از ایران خواسته‌اند تا در استانبول به آنچه آنها نگرانی‌های جامعه جهانی خوانده‌اند، بپردازد.
در این میان مارک لیال‌گرانت، سفیر انگلیس در سازمان ملل متحد در جلسه جمعه شورای امنیت سازمان ملل متحد با اشاره به گفت‌وگوهای پیش رو با ایران گفت: ما در این‌باره تردیدی نداریم که گفت‌وگوهای بعدی باید شامل مذاکراتی صریح و شفاف درباره نگرانی‌های بین‌المللی باشد.
مارتین بریان، سفیر فرانسه در سازمان ملل متحد نیز ابراز امیدواری کرد که ایران از هفته‌های باقی مانده تا برگزاری گفت‌وگوهای ژانویه برای بررسی شرایط با توجه به پیام‌‌هایی که در ژنو به این کشور داده‌ایم، استفاده کند.
سوزان رایس، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد نیز با ابراز امیدواری نسبت به مذاکره درباره ایده‌های عملی در گفت‌وگوهای آینده، گفت: انتخاب ایران بسیار روشن است؛ اگر این کشور اقدام به اعتمادسازی در سطح بین‌المللی کرده و به تعهدات خود عمل کند، از جانب ما نیز پاسخ مناسب را دریافت می‌کند.
پیش از این هم یکی از مقام‌های عالی‌رتبه وزارت خارجه آمریکا، درباره آخرین دور گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران که پس از حدود یک سال وقفه هفته گذشته در ژنو برگزار شد، گفته بود: گفت‌وگوهایی دشوار ولی صریح داشتیم.
با وجود اعلام رسمی ایران مبنی بر عدم مذاکره بر سر بحث غنی‌سازی و مختومه شدن پرونده آن، کشورهای غربی همچنان بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک خود را بر این محور متمرکز کرده‌اند و میکوشند تا مذاکرات را به چالش بکشند یا متوقف کنند.
در مذاکرات ژنو هم تلاش‌هایی شد تا این روند اتفاق بیفتد که تیم مذاکره‌کننده ایرانی مانع از انجام آن شد.
گیدو وستروله، وزیر خارجه آلمان نیز که کشورش یکی دیگر از کشورهای عضو گروه 1+5 به شمار می‌آید ابراز امیدواری کرده بود که گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران به نتیجه برسد.
بسته جدید؟
هرچه به زمان مذاکرات هسته‌ای ترکیه نزدیک‌تر می‌شویم، گمانه‌زنی‌ها در رسانه‌ها درباره آنچه قرار است در استانبول از سوی 1+5 به ایران پیشنهاد شود، بیشتر می‌شود. بر اساس گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای به احتمال فراوان از سوی 1+5 بسته جدیدی پیشنهاد می‌شود.
تنها 2 روز پس از پایان دور سوم مذاکرات ایران با 1+5 در ژنو و درحالی که بازار تحلیل‌ها و نقدها گرم بود، منابع خبری از ارائه پیشنهادی جدید از سوی 1+5 به ایران خبر دادند که براساس آن پذیرفته شدن حق غنی‌سازی در ازای برخی تعهدات تهران یکی از مفاد این بسته است.
آنگونه که روزنامه هاآرتص به‌نقل از منابع خبری خود در اتحادیه اروپا خبر داده، مقامات اروپایی در تلاشند تا به ایران پیشنهاد جدیدی ارائه کنند که طی آن 1+5 در ازای صدور مجوز برای بازرسی‌های بیشتر از تأسیسات هسته‌ای از سوی تهران، حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخته و رسما اعلام می‌کنند که با ادامه غنی‌سازی اورانیوم مطابق روند فعلی در این کشور مشکلی ندارند.
بنابر این گزارش، کشورهای 1+5 می‌پذیرند که ایران طبق روند کنونی به غنی‌سازی سوخت خود ادامه دهد؛ تنها در مقابل اینکه ایران بازرسی‌های بیشتر از سوی آژانش بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان ارگان نظارتی سازمان ملل متحد را بپذیرد. به‌نوشته هاآرتص، 1+5 در نظر دارد که جزئیات این پیشنهاد را در اجلاس آتی در استانبول به بحث و بررسی با مقامات ایرانی بگذارد. در رسانه‌های غربی همچنین گفته می‌شود که آمریکایی‌ها هم احتمالا درصورت توافق سایر اعضای 1+5، مخالفتی نخواهند کرد.
باز هم بیانیه تهران
در جبهه ایران هم اینگونه احساس می‌شود که دیپلمات‌ها میکوشند تا فضای مذاکرات استانبول را به سمت و سوی بیانیه تهران سوق دهند. حسین ابراهیمی، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به مذاکرات پیش رو با 1+5 در استانبول گفته است که اگر فضای مذاکره به سمت بیانیه تهران برود نتیجه خوبی خواهد داشت. اگر این اتفاق در استانبول بیفتد باید آن را پیروزی بزرگی برای دستگاه دیپلماسی ایران به حساب آورد. در 2 سال گذشته مذاکرات در تهران میان ایران، برزیل و ترکیه اتفاقی بود که خیلی‌ها آن را گامی رو به جلو برای حل پرونده هسته‌ای ایران اعلام کرده بودند.
این مذاکرات در نهایت به انتشار بیانیه‌ای موسوم به بیانیه تهران منجر شد. در ماده 3 این بیانیه، تبادل سوخت هسته‌ای گامی برای شروع همکاری در عرصه‌های مختلف فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای عنوان شده است. در ماده 5 این بیانیه که اصلی‌ترین بخش این توافقنامه است این توافق حاصل شده است که 1200 کیلوگرم سوخت اورانیوم کمتر غنی شده در ترکیه به صورت امانت نگهداری شود، که در مالکیت ایران خواهد بود و ایران و آژانس، امکان نظارت بر آن را دارند.
در ماده 6 این بیانیه نیز آمده است که جمهوری اسلامی ایران موافقت خود را در مورد موارد فوق به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ظرف 7 روز اعلام می‌کند و متناسب با درخواست گروه وین (روسیه، فرانسه، آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) جزئیات بیشتری درباره تبادل سوخت از طریق توافقنامه خطی و ترتیبات مربوط به توافقنامه ایران و وین که متعهد به تحویل 120 کیلوگرم سوخت اورانیوم مورد نیاز راکتور تهران هستند، شرح داده خواهد شد.
در ماده 7 این بیانیه نیز اعلام شده است: از زمانی که گروه وین توافق خود را اعلام کند طرفین خود را ملزم به اجرای ماده 6 می‌دانند و ایران نیز موافقت خود را با انتقال 1200کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده اعلام می‌کند و گروه وین نیز متعهد می‌شود که 120کیلوگرم سوخت مورد نیاز راکتور تهران را به ایران تحویل دهد.
مذاکرات استانبول هرچه باشد اتفاقی تازه در مذاکرات هسته‌ای است. با وجود اظهارنظرهای گوناگونی که از سوی دیپلمات‌های ایران و 1+5 پس از مذاکره ژنو انجام شد، اینگونه به‌نظر می‌رسد که استانبول مجال بیشتری به طرفین برای تأکید بر مشترکات خواهد داد؛ امری که البته آنگونه که اشاره شد چندان هم آسان نیست.
