روند رو به رشد مهاجرت روستاییان ریشه در آفتی دارد که از نزدیک 8 سال پیش، گریبان روستاهای یزد را گرفته است؛ آفت خشکسالی. بنا به گفته مسئولان استان یزد مهاجرت از روستاهای منطقه میانکوه و بخشی از روستاهای منطقه پشتکوه بیشتر از دیگر نقاط استان است. برای بررسی این موضوع به سراغ 2 نماینده استان یزد که معضل مهاجرت روستاییان در حوزه انتخابیه آنها بیشتر نمود یافته است، رفتیم.
نماینده مهریز، بافق، ابرکوه و خاتم می‌گوید تخلیه 65 درصدی روستاهای یزد در 20 سال گذشته کمی اغراق‌آمیز است، اما در همین حال اضافه می‌کند: «بعضی از مناطق روستایی یزد به‌ویژه در منطقه مهریز و بافق به‌علت خشکسالی‌های پی در پی 8 سال گذشته به‌شدت دچار کم‌آبی شده است و دقیقا به همین علت در این روستاها کشاورزی و دامداری در معرض خطر انقراض قرار دارد یا از بین رفته است. بنابراین طبیعی است که شاهد مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها باشیم.»
کاظم فرهمند تاکید می‌کند در مناطقی که خشکسالی تاثیر بیشتری بر جا می‌گذاشته است، روستاهایی وجود دارد که بیش از 65 درصد ساکنانش به شهرها مهاجرت کرده‌اند.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس ادامه می‌دهد: «به‌عنوان نمونه شهرستان خاتم در سال‌جاری با 35درصد کاهش بارندگی در مقایسه با میانگین دوره دراز‌مدت، بیشترین خشکسالی را در استان یزد داشته است.
بعد از شهرستان خاتم، شهرستان یزد با 34 درصد کاهش بارندگی روبه‌رو بود و بعد از این دو، شهرستان مهریز با 27 درصد کاهش بارندگی در رتبه سوم قرار گرفته است. شهرستان ابرکوه نیز 20 درصد کاهش بارندگی داشته است. یعنی از 4 شهرستانی که بیشترین درصد کاهش بارندگی را در سال‌جاری داشته‌اند، 3شهرستان در حوزه انتخابیه من است. درصد بارندگی در بقیه شهرستان‌ها هم کم‌وبیش در مقایسه با دوره دراز مدت ناچیز بوده است.»
وی با بیان اینکه دوره خشکسالی که بیش از 8 سال می‌شود در استان شروع شده است هنوز ادامه دارد، می‌گوید: «این خشکسالی طولانی مدت پیامدهای گوناگونی دارد؛ سطح آب‌های زیر زمینی به‌شدت پایین رفته است و تعدادی از چشمه‌ها و قنات‌ها کلا خشک شده یا میزان آبدهی آنها به‌شدت پایین آمده است.»
حدیث مفصل بخوان
نماینده شهرستان تفت و میبد درباره روند افزایش مهاجرت روستاییان استان یزد به شهرهای بزرگ می‌گوید: «بخش نیر شهرستان تفت اکنون چیزی در حدود 16 هزار نفر جمعیت دارد در حالی که این بخش تا پیش از این 40 هزار نفر جمعیت داشت. حال، تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.»
سیدجلال یحیی‌زاده‌فیروزآباد ادامه می‌دهد: «در واقع جایی که بخش ییلاقی استان است، خوش‌آب و هواترین منطقه به‌شمار می‌رود و تنها پیست اسکی روی برف استان در آن قرار دارد، به‌علت کمبود امکانات و خشکسالی‌های پی‌درپی و به دلیل نبود برخی زیرساخت‌های توسعه‌ای مثل جاده و آب آشامیدنی به روزی افتاده است که ساکنانش چاره‌ای جز مهاجرت نمی‌بینند و امروز جمعیتش به یک‌سوم تقلیل پیدا کرده است.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا برای جبران خسارت‌های ناشی از خشکسالی از سوی نمایندگان اقدامی شده است، اظهار می‌کند: «برای تامین و جبران خسارت‌های ناشی از خشکسالی کشاورزان خیلی پیگیر بودیم. با وزیر نیرو صحبت کردیم، با وزیر کشور حرف زدیم. در نهایت چندی پیش شاهد حضور معاون وزیر کشور در شهرستان‌های استان بودیم که یک روز کامل پیامدها و آثار خشکسالی را در شهرستان‌های استان به چشم خود دید.»
یحیی‌زاده درباره نتایج این دیدار می‌گوید: «معاون وزیر کشور برای جبران خسارت‌های ناشی از خشکسالی وعده‌هایی داد که امیدواریم هر چه زودتر محقق شود تا مردم بتوانند خودشان را در روستاها نگه دارند و مجبور به مهاجرت نشوند. اگر با این وضع پیش برویم صرفا حیات کشاورزی، باغداری و دامداری به خطر نمی‌افتد، بلکه جان مردم نیز در معرض خطر
قرار می‌گیرد.»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس درباره پیامدهای فرهنگی و اجتماعی مهاجرت روستاییان به شهرها نیز هشدار می‌دهد و می‌گوید: «مهاجرت‌هایی که صورت می‌گیرد تاثیرات بسیار تلخ فرهنگی و اجتماعی و حتی گاهی سیاسی در منطقه و کشور به‌دنبال خواهد داشت که مسئولان به خوبی از آن مطلع هستند. بنابراین تا دیر نشده باید برای حل این معضل کاری کرد و الا مشکلاتی که در روستاها وجود دارد به کنار، مهاجرت‌های پی در پی به شهرها به‌خودی خود مشکلاتی را نیز به همراه خواهد داشت و معضلات استان یزد به شکلی تصاعدی افزایش پیدا می‌کند، به‌طوری که دیگر دولت نخواهد توانست کاری برای رفع این معضلات انجام دهد.»
یحیی‌زاده با بیان اینکه مهاجرت مشکلات روستاییان را به شهرها منتقل می‌کند، ادامه می‌دهد: «این مهاجرت‌ها می‌تواند تا حدی در ساختار فرهنگی شهرستان‌های استان یزد اثر بگذارد. بنابراین باید برای حل این معضل نیز برنامه‌ریزی کرد.»
آبرسانی، چاره کار هم کاظم فرهمند و هم سید جلال یحیی‌زاده اساسی‌ترین راهکار حل بحران مهاجرت روستاییان به شهرها را اجرای طرح‌های آبرسانی می‌دانند.
فرهمند در این‌باره می‌گوید: «ما انتظار داریم که برای تامین آب کشاورزی در استانی مانند یزد اقدامات اساسی انجام شود. این اقدامات می‌تواند در قالب انجام مطالعه برای انتقال آب از خلیج‌فارس و مناطق دیگر کشور باشد یا اینکه طرح‌هایی برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی مانند طرح‌های آبخیزداری وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی در دستور کار قرار گیرد تا از تلف شدن آب کشاورزی جلوگیری شود.»
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با بیان اینکه یکی از دلایل مهاجرت از روستا به شهر کاهش سطح زیرکشت است، می‌افزاید: «ما 3 راهکار را می‌توانیم برای افزایش سطح زیرکشت در روستاها پیشنهاد دهیم؛ یکی اینکه از همین آب موجود حداکثر استفاده شود و بازده استفاده از آب را بالا ببریم و برای این کار باید طرح‌هایی مانند ساخت کانال و اجرای آبیاری تحت فشار را در دستور کار قرار دهیم.»
وی راهکار دوم را روی آوردن به کشت‌های کم‌مصرف عنوان می‌کند و می‌گوید: «کشت‌های کم‌مصرف مثل مجتمع‌های گلخانه‌ای که حداقل آب را نیاز دارد، می‌تواند روستاییان را در زادگاهشان نگه دارد.»
فرهمند راهکار سوم را ایجاد صنایع تبدیلی یا کارخانه‌ای می‌داند که به آب صنعتی کمتری احتیاج دارد.
وی در این‌باره می‌گوید: «فرض کنید یک کارخانه کاشی روزانه فقط 3 لیتر آب احتیاج دارد، اما می‌تواند برای هزار نفر ایجاد اشتغال کند. چون در روستاهایی که نرخ مهاجرت بالاست صنایعی که به آب کمتر وابسته است، باید مستقر شود.» نماینده مردم مهریز، بافق، ابرکوه و خاتم اضافه می‌کند: «اگر هم کشاورزی را تقویت کنیم، هم طرح‌های گلخانه‌ای و دامداری را توسعه بدهیم و هم صنایع را در شهرهای کوچک دایر کنیم، از مهاجرت روستاییان به مناطق شهری جلوگیری می‌شود.»
سید جلال یحیی‌زاده نیز درباره طرح انتقال آب از سرچشمه‌های کارون به استان یزد یادآور می‌شود: «با وجود اینکه در سفر دوم استانی دولت اجرای این طرح تصویب شد، هنوز کاری در این زمینه انجام نشده است.»
نماینده تفت و میبد تاکید می‌کند: «اجرای طرح آبرسانی از سرچشمه‌های کارون به استان یزد می‌تواند تا حد زیاد به ادامه حیات بافت روستایی استان کمک کند. اگر این طرح نتواند حیات پایدار را به استان یزد برگرداند، بقیه اقدامات نیز نتیجه‌ای
نخواهد داشت.»
