شکل‌گیری، رشد و گسترش مفهوم کیفیت زندگی طی نیم قرن اخیر، آن‌را به مفهومی کلیدی و مهم در عرصه مباحث جهانی و مسائل انسانی تبدیل کرده است. در کنار این مفهوم، گسترش کمی و کیفی شهرها به‌عنوان شکل غالب زندگی بشر، باعث پیدایش مفهوم جدید و تخصصی کیفیت زندگی شهری شده است.
در واقع همزمان و همگام با رویکرد توسعه پایدار شهری، مفهوم کیفیت زندگی شهری نیز جای خود را در ادبیات برنامه‌ریزی و مدیریت شهری بازکرده است. کیفیت زندگی شهری همواره با وجود شاخص‌هایش مورد بررسی، پایش و اندازه‌گیری قرار گرفته است که این شاخص‌ها به 2دسته شاخص‌های عینی (واقعی) و شاخص‌های ذهنی (روانی) تقسیم می‌شوند.در تحقیقی که در پایگاه خبری شهرنگار منتشر شده است، مطالعات و تجربیات جهانی در زمینه کیفیت زندگی شهری و شاخص‌های مختلف و متعدد ناشی از تجربیات متفاوت مکانی و زمانی استخراج شده و سپس این شاخص‌ها توسط تعدادی از مدیران و متخصصان مدیریت شهری تهران از لحاظ اهمیت مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در واقع سعی شده است تا با بررسی شاخص‌ها و دسته‌بندی‌های رایج مفهوم کیفیت زندگی شهری، شاخص‌ها و دسته‌بندی‌هایی متناسب با شرایط سیاسی و مدیریتی نظام مدیریت شهری ایران و به‌خصوص کلانشهر تهران بومی‌سازی شود.
در این تحقیق از مجموع 113شاخص در 16گروه اصلی، 93 شاخص در 14دسته، (شاخص‌های اصلی) به‌عنوان شاخص‌های بومی برای اندازه‌گیری و پایش سطح کیفیت زندگی شهری شهروندان تهرانی (ایرانی) طبقه‌بندی شدند.
متأسفانه به‌علت فقدان اطلاعات لازم در زمینه کیفیت زندگی، برنامه‌ریزی صحیحی به‌منظور افزایش سطوح کیفی زندگی شهروندی، چه در سطح حکومت مرکزی و ملی و چه در سطح حکومت‌های محلی (که بارزترین و شاخص‌ترین نمونه آن در نظام سیاسی ایران شهرداری‌ها و شوراهای شهر هستند) انجام نشده است. از طرفی برای محاسبه کیفیت زندگی و مدلسازی اولویت‌ها و انتظارات و نیازهای واقعی شهروندان، تدوین معیارها و شاخص‌های کیفیت زندگی شهری اساسی‌ترین شرط لازم خواهد بود. در واقع برای شناخت کامل و تعریف و اندازه‌گیری دقیق کیفیت زندگی شهری، تشخیص و تدوین شاخص‌هایی مناسب و بومی، گام اولیه است.
توجه به ابعاد مختلف و شرایط خاص نظام شهری در کشور و شرایط کاملا منحصر به فرد تهران در سلسله مراتب شهری ایران، لزوم استفاده از مطالعات، تجارب و بررسی‌های جهانی کیفیت زندگی شهری و شناسایی شاخص‌های جهانی برای ایجاد یک ابزار مناسب پایش و اندازه‌گیری شرایط کیفی و کمی زندگی شهری و شهروندی با استفاده از معیارها و شاخص‌های علمی و بومی‌شده امری کاملا ضروری است. کیفیت زندگی شهری معمولا هم توسط شاخص‌های ذهنی و با استفاده از پیمایش‌هایی به‌منظور جمع‌آوری ادراکات ذهنی و ارزیابی‌ها و میزان رضایت شهروندان از زندگی شهری و هم توسط شاخص‌های عینی و با استفاده از داده‌های ثانویه و وزن‌دهی مربوط به هر شاخص در محیط شهری انجام می‌پذیرد.
در این تحقیق که در نیمه اول سال1387 انجام شده از روش پیمایشی و توصیفی استفاده شده است. بررسی و جمع‌آوری اطلاعات، مفاهیم و شاخص‌های کیفیت زندگی شهری از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی داخلی و خارجی انجام شده و داده‌های مربوط به میزان اهمیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری از 65نفر از کارشناسان و مدیران شهری شهر تهران، با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه رودررو جمع‌آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
طی بررسی مطالعات و تحقیقات انجام شده در ارتباط با کیفیت زندگی و شاخص‌های آن 113شاخص عمده کیفیت زندگی، در 16 گروه اصلی یا طبقه تقسیم شدند. این شاخص‌ها به 60نفر از مدیران، کارشناسان و متخصصان علمی و عملی مدیریت شهری ارائه شد و از آنها پرسیده شد که میزان اهمیت هر کدام از شاخص‌های اشاره شده به‌منظور سنجش و پایش کیفیت زندگی شهری توسط مدیریت شهری چه مقدار است؟
با توجه به اینکه بومی‌سازی شاخص‌های کیفیت زندگی شهری برای ارائه شاخص‌هایی مناسب اندازه‌گیری کیفیت زندگی هدف اصلی این تحقیق بوده است، با پیشنهاد کارشناسان تصمیم گرفته شد تا هر کدام از شاخص‌هایی (فرعی) که میانگین میزان اهمیت آنها کمتر از 3/5 (بین متوسط و زیاد) است از بین شاخص‌ها حذف شود و دسته‌ها و شاخص‌های باقیمانده به‌عنوان شاخص‌های اولیه اندازه‌گیری کیفیت زندگی شهری ایران و کلانشهر تهران مورد استفاده قرار گیرد (خیلی کم=1، کم=2، متوسط=3، زیاد=4 و خیلی زیاد= 5). با این حساب 21 شاخص خرید کالاهای مصرفی، دستمزد زنان، هزینه تجهیزات و لوازم خانه، مشارکت سیاسی، حق رأی دادن، نوع مالکیت، تعداد اتاق‌ها، مساحت اتاق‌ها، تراکم فرد در اتاق، سال ساخت (عمر ساختمان)، سرانه زیربنا، مالکیت اتومبیل، سفرهای برون‌شهری، برنامه‌های موسیقی، وضعیت موزه، تعداد روزنامه، تعداد مجلات، زمان‌های ورزش در طول هفته، تعداد مساجد، پراکندگی و دسترسی به مساجد (یا اماکن مذهبی اقلیت‌ها) و تعداد سایر اماکن مذهبی، به‌علت دارا بودن میانگین اهمیت زیر 3/5 حذف شدند.
شاخص مسکن نیز هرچند که دارای میانگینی کمتر از 3/5 است اما به‌دلیل اهمیت واضح آن در مباحث کیفیت زندگی شهری حذف نشده است. شاخص‌های باقیمانده در مذهب به شاخص‌های اجتماعی و شاخص‌های باقیمانده در ارتباطات و رسانه به شاخص‌های هنر و فرهنگ اضافه شدند. بدین‌ترتیب 93شاخص در 14دسته شاخص‌های اقتصادی، سیاسی، زیست‌محیطی، اجتماعی، سلامت و بهداشت، آموزش، مسکن، حمل‌ونقل، هنر و فرهنگ، تفریح و اوقات فراغت، امنیت، فعالیت‌های ورزشی، فردی و خدمات و زیرساخت‌های شهری برای بررسی میزان رضایت شهروندان تهرانی طبقه بندی نهایی شد.
در شاخص‌های اقتصادی بالاترین میزان اهمیت را نر خ رشد تورم و درآمد ماهانه و کمترین میزان اهمیت را هزینه تجهیزات و لوازم خانه داراست.
در شاخص‌های سیاسی بالاترین میزان اهمیت را پهنه قدرت اقتصادی و کمترین میزان اهمیت را مشارکت سیاسی داراست.
در شاخص‌های زیست‌محیطی بالاترین میزان اهمیت را دفن زباله و پسماندها و فضای زندگی و کمترین میزان اهمیت را فضای پیاده، پیاده‌روی و فضای قابل سکونت داراست.
در شاخص‌های اجتماعی بالاترین میزان اهمیت را مشارکت اجتماعی و کمترین میزان اهمیت را حق رأی دادن به خود اختصاص داده‌اند.
در شاخص‌های سلامتی و بهداشت بالاترین میزان اهمیت به امید به زندگی و کمترین میزان اهمیت به هزینه مرگ‌و‌میر کودکان و
وضعیت بیماری‌های خطرناک و عفونی اختصاص دارد.
در شاخص‌های آموزش بالاترین میزان اهمیت به وضعیت سیستم آموزش عالی و کمترین میزان اهمیت به سرانه معلم مربوط است.
در شاخص‌های مسکن بالاترین میزان اهمیت به استانداردهای مسکن و کمترین میزان اهمیت به تعداد اتاق‌ها و مساحت اتاق‌ها اختصاص دارد.
در شاخص‌های حمل‌ونقل بالاترین میزان اهمیت به حمل‌ونقل عمومی و کمترین میزان اهمیت به مالکیت اتومبیل اختصاص دارد.
در شاخص‌های هنر و فرهنگ بالاترین میزان اهمیت را تعداد و سرانه مراکز فرهنگی و کمترین میزان اهمیت را وضعیت موزه‌ها دارا است.
در شاخص‌های تفریحات و اوقات فراغت بالاترین میزان اهمیت به تعداد سرگرمی‌ها و فعالیت‌های تفریحی در دسترس و کمترین میزان اهمیت به تعداد سفر طی تعطیلات سال اختصاص می‌یابد.
در شاخص‌های امنیت بالاترین میزان اهمیت را امنیت عمومی و وضعیت پاسخگویی و حضور بهنگام پلیس و کمترین میزان اهمیت را موارد اعمال خشونت به ساکنان داراست.
در شاخص‌های فعالیت‌های ورزشی بالاترین میزان اهمیت را ورزش همگانی و کمترین میزان اهمیت را زمان‌های ورزش در طول هفته دارند.
در شاخص‌های فردی بالاترین میزان اهمیت را سلامت فردی و کمترین میزان اهمیت را زندگی تحصیلی داراست.
در شاخص‌های خدمات و زیرساخت‌های شهری بالاترین میزان اهمیت به تأسیسات آب آشامیدنی و کمترین میزان اهمیت به سروصدای کارگاهی اختصاص دارد.در مجموع کل شاخص‌های مورد بررسی، بالاترین میزان اهمیت را نرخ رشد تورم (4/34) و امید به زندگی و مشارکت اجتماعی (4/30) و کمترین میزان اهمیت را مالکیت اتومبیل و تعداد سایر اماکن مذهبی (2/87) و هزینه تجهیزات و لوازم خانه (2/93) داراست.
براساس نتایج این میانگین اهمیت 14طبقه شاخص‌های کیفیت زندگی شهری از لحاظ رتبه‌ای نیز متفاوت است. میزان اهمیت این شاخص‌ها در کیفیت زندگی شهری از دیدگاه مدیریت شهری به‌ترتیب (صعودی) عبارت است از:
مسکن، فرهنگ و هنر، فعالیت‌های ورزشی، حمل‌ونقل، تفریح و اوقات فراغت، خواسته‌های فردی، اقتصادی، آموزشی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی، سلامتی و بهداشت، امنیت، خدمات و زیرساخت‌های شهری.
