باز تعریف عدالت

ایشان در این موضوع به نقل از امام‌علی(ع) می‌آورد: «العدل یضع‌الامور مواضعها والجود یخرجها من جهتها»؛ یعنی عدل جریان کارها را در مجرای خود قرار می‌دهد، اما جود جریان‌ها را از مجرای اصلی خارج می‌کند. همچنین استاد مطهری به نقل از امام علی می‌گوید: عدل بهتر از جود است زیرا عدل هر چیزی را در جای خود قرار می‌دهد و هر حقی را به‌‌ذیحق واقعی می‌رساند، اما جود و بخشش، امور و جریان‌ها را از محل خودشان و مدارشان خارج می‌کند. جود این است که آدمی از حق مسلم خود صرف نظر کند و به دیگری که ذیحق نیست جود کند؛ پس‌جود، اشیا را از موضع خود خارج می‌کند. استاد مطهری در این مبحث تاکید می‌کند که از منظر اخلاق فردی، علمای اخلاق جود را بالاتر از عدل دانسته‌اند اما از منظر اجتماعی اینطور نیست و عدل بالاتر از جود است؛ چرا که «همین جودها و احسان‌ها و ایثارهایی که در مواقعی خوب و مفید است و از نظر جودکننده فضیلتی بسیار عالی است، از نظر گیرنده، فضیلت نیست. حساب او را هم باید کرد، حساب اجتماع را هم باید کرد. اگر رعایت موازنه اجتماعی نشود و حساب نکرده صورت بگیرد همین فضیلت اخلاقی موجب بدبختی عمومی و خرابی اجتماع می‌گردد.»حال باید در شرایط امروز کشور وضعیت برخی سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی را دید و فکر کرد مجرای تحقق آنها چگونه است؟ آیا از مسیر عدالت می‌گذرند یا براساس نگاه‌های احساسی و سطحی قرار گرفته‌اند؟

می‌توان بسیاری از سیاست‌های جاری را نام برد که اگر با وعده عدالت خبر از جاری‌شدن آنها داده شده است، اما در واقع چون تفکیکی بین عدالت و جود نبوده، نه تنها عدالت جاری نشده بلکه به نوعی به‌دلیل برخورد شعاری، عدالت به مسلخ رفته است. این روزها اخبار فراوانی از درآمدهای نفتی دولت منتشر می‌شود (مثلا در عرض 5سال 400‌میلیارد دلار). اگر این حجم درآمد صرف سرمایه‌گذاری می‌شد و به جای اینکه اجازه می‌دادیم کشور، بازار کالاهای خارجی خصوصا بنجل چینی شود به عدالت فکر می‌کردیم و آن‌را در مسیر سرمایه‌گذاری و تولید و ایجاد اشتغال می‌دیدیم و از بخشش منابع نفتی برای تحبیب قلوب! به نفع تولید و اشتغال عمل می‌کردیم، آیا به این فرمایش امام علی(ع) نمی‌رسیدیم که عدل بهتر از بخشش است؟ بنابراین سیاستگذاران بهتر است تعریف خود را از عدالت به‌صورت صریح اعلام دارند و بگویند آیا عدالت، توزیع منابع نفتی به ثمن بخس به خیل لشکر بیکاران متأثر از سیاست‌های غلط است یا ایجاد منابع جدید برای اشتغال و احیای عزت و کرامت انسان؟ به‌نظر می‌رسد آنچه امروز باید بیشتر بدان بپردازیم، باز تعریف عدالت است و انحرافی که در تعریف آن به‌وجود آمده، باید براساس سیره و سنت علوی اصلاح شود.