قطعا در شهرها دستیابی به توسعه پایدار شهری از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به اینکه تراکم جمعیت در شهرها زیاد است، اهمیت دستیابی به توسعه پایدار واضح‌تر و مشخص‌تر می‌شود.
از طرفی بر مبنای تعاریف توسعه پایدار مشارکت آحاد جامعه در مدیریت نقش بسزایی در رسیدن به توسعه پایدار دارد و مدیریت شهری در دستیابی به مدیریت مشارکتی از پیشروان بحث‌های مدیریتی است. امروزه در جهان، مدیریت مشارکتی شهروندان در اداره امور شهر بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
شهرداری تهران برای دستیابی به توسعه پایدار شهری، مطالعه و پژوهش را در اولویت‌های خود قرار داده و بر آن است که تمامی اقدامات اجرایی خود را منتج از مطالعات و پژوهش‌های کاربردی کند و نیز بتواند پژوهش‌ها را کاربردی کرده و کاربست آن را به نمایش بگذارد.
برای رسیدن به چنین هدفی، تعامل با آحاد جامعه به‌خصوص نخبگان، اندیشمندان، کارشناسان و شهروندان علاقه‌مند حائز اهمیت جدی خواهد بود. شهرداری تهران برای ایجاد این تعامل، زیر ساخت‌هایی را ایجاد کرد و برگزاری جشنواره پژوهش و نوآوری در حوزه مدیریت شهری طی روزهای سوم و چهارم اسفند در همین راستا ارزیابی می‌شود.
روزنامه همشهری در ادامه اطلاع رسانی از نشست‌های این جشنواره، گزارشی از مباحث تخصصی و علمی مطرح شده در جشنواره را منتشر می‌کند.
راهکارهایی برای توسعه
محمدباقر نوبخت، معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت از دستیابی به حکمرانی خوب محلی، کاهش نقش دولت مرکزی و تقویت مدیریت ملی و مشارکت محلی و واگذاری امور به بخش خصوصی به‌عنوان راهکارهایی برای توسعه نام برد.
وی که درباره «نقش مدیریت شهری در ساختار سیاسی- مدیریتی کشور» سخن می‌گفت، این بحث را ذیل یک سند فرادستی، یعنی چشم‌انداز20 ساله دانست که توسط مجمع تشخیص مصلحت تصویب و از سوی مقام معظم رهبری به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است.
این نشست براساس تحقیقات علمی مشترک که توسط مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت و مرکز مطالعات شهرداری تهران انجام شده است، برگزار شد.
نوبخت در آغاز صحبت‌هایش به توصیف ویژگی‌های سند چشم‌انداز پرداخته و گفت: براساس مفاد این سند قرار است در افق سال1404، ایران کشور اول منطقه در زمینه‌های علمی و اقتصادی باشد؛
البته با تأکید بر جنبش نرم افزاری، ارتقای درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل. معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، لازمه رسیدن به چنین جایگاهی را دستیابی به رشد 8درصدی پیش‌بینی شده در قانون چهارم توسعه ذکر کرد و ادامه داد: در قانون چهارم توسعه پیش‌بینی شده که زمینه یک رشد 8درصدی فراهم شود، در عین حال این عدد در سیاست‌های برنامه پنجم هم ذکر شده است. در همین برنامه‌ها تصریح شده که 4/5 واحد درصد از این عدد از راه سرمایه‌گذاری جدید و 6/2 واحد درصد از راه بهره‌وری به دست آید.
وی در ادامه سخنانش به عدم‌تحقق این برنامه‌ها اشاره کرد و افزود: 5سال از آغاز اجرای برنامه چهارم گذشته است، اینکه چقدر به این اعداد نزدیک شده‌ایم، انتقادهایی را به همراه می‌آورد. درحالی‌که ما در این جلسه قصد آسیب شناسی نداریم، ولی باید به این نکته هم توجه کنیم که در سال گذشته براساس آمار بانک مرکزی رشد اقتصادی، 3/2درصد بود.
نوبخت همچنین در جریان این نشست بر نقش مدیریت شهری در توسعه تأکید کرد و گفت: طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن، 70درصد جمعیت کشور، شهرنشین هستند و این آمار نشان‌دهنده این موضوع است که نقش مدیریت شهری در دست یافتن جامعه به توسعه، بسیار تعیین‌کننده است.
او در ادامه با مطرح کردن سؤالی بحث را ادامه داد و افزود: آیا جایگاه فعلی مدیریت شهری در ساختار سیاسی کشور اجازه اجرای این نقش تعیین‌کننده را می‌دهد یا خیر؟ برای پاسخگویی به این سؤال می‌بایست نظام مدیریت شهری را از منظر ساختاری و کارکردی بررسی کرد. نظام مدیریت شهری در جریان فعالیت‌ها از 2 منظر ساختاری و کاربردی با نهادهای فرادستی، فرودستی و درون گروهی در ارتباط است.
این نقش‌های متعدد برای مدیریت شهری در کشور ما به‌خوبی تبیین نشده و متأسفانه در این ارتباط ما با تداخل فعالیت دستگاه‌ها در سطح شهر مواجهیم؛ امری که به‌شدت مانع توسعه می‌شود.
معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، با برشمردن مواردی دیگر از مشکلات مدیریت شهری در ایران اضافه کرد: قانون گریزی در این محیط، تنگناهای مدیریت شهری و عدم‌مشارکت کافی مردم از دیگر مشکلاتی است که در مدیریت شهری کشور وجود دارد.
نوبخت در ادامه و پس از بیان ضعف‌ها، راهکارهایی را برای بهبود نقش مدیریت شهری در توسعه پیشنهاد داد؛ راهکارهایی که در قالب پژوهش مشترک مجمع و شهرداری مشخص شده است.
وی خاطرنشان کرد: نوعی تحول در رویکرد توسعه ملی به سمت حکمرانی خوب، دستیابی به حکمرانی خوب محلی، کاهش نقش دولت مرکزی و تقویت مدیریت ملی و مشارکت‌های محلی، تنفیذ امور به بخش خصوصی، توجه کافی به آرمان‌های اسلامی، حفظ کرامت شهروندان و حفاظت محیط‌زیست، بهره‌مندی از دانش روز و تأمین منابع مالی پایدار، راهکارهایی هستند که در این پژوهش برای دستیابی به توسعه مطرح شده است.
پژوهش به‌صورت علمی و آکادمیک در شهرداری
دکتر محمد حسن مظفری، دبیر کمیته مطالعات اجتماعی و فرهنگی مرکز مطالعات شهرداری تهران‌گفت: از چند سال گذشته پژوهش به‌صورت علمی و آکادمیک در شهرداری مطرح می‌شد.
بنابراین امروزه یک نگاه مثبت و رویکردی مناسب در امر پژوهش اتفاق افتاده است. اگر ما بخواهیم ظرف یکی، دو سال گذشته نگاهی بیندازیم، متوجه فراگیر و جامع شدن پژوهش که تمام حوزه‌های مختلف مدیریت شهری را پوشش می‌دهد خواهیم بود.
بنابراین پژوهش‌ها دیگر از حالت مقطعی و موردی خارج و وارد یک بلوغ پژوهشی مناسب می‌شوند. برای رسیدن به این دستاوردها نباید از زحمات و تجارب مدیران شهرداری که شاهد شکست یا موفقیت‌های بسیار بوده‌اند غافل ماند.
وی افزود: پژوهش، شاخص‌ترین نگاه فراگیر مطالعات طرح جامع در شهرداری تهران است که این امر به‌صورت شاخص تنها در تاریخ پژوهش2 الی 3 نسل جای می‌گیرد. تا قبل از آن کارهای مطالعاتی و پژوهشی در ایران به دست خارجیان انجام می‌شد ولی بعدها ایرانیان وارد عرصه مطالعاتی شده و باعث بالا بردن ظرفیت‌های علمی کشور شدند.
از آنجایی که روند توسعه شهری در کشورمان همانند قطاری با سرعت زیاد، در حال حرکت است موجب شد تا مطالعات- هر چند که در سطح وسیع انجام می‌شد- نتواند به این قطار توسعه و پیشرفت برسد.
ولی در چند سال اخیر برگزاری جشنواره‌های پژوهش و جمع‌آوری و تمرکز آثار و تحقیقات پژوهشی موجب شد، مطالعاتی که در بایگانی‌ها بلاتکلیف مانده‌اند دوباره متولد شده و در عرصه تولید یا ارزیابی قرار بگیرند.
وی در ادامه گفت: بحث چشم‌انداز شهر تهران بحث حائز اهمیتی بود که اکنون در برابر مدیران شهری قرار دارد و توافقی که صورت گرفت، موجب شد که روی مسائل علمی و فرهنگی نیز در عرصه‌های مختلف تأکید شود.
وی افزود: در بحث هفته پژوهشی که جشنواره‌ها به غیراز امسال در این هفته برگزار می‌شد، نیز شهرداری گام دیگری در این عرصه برداشته که از چند مبحث حائز اهمیت است.
اول اینکه از میزان و حجم اطلاعات و داده‌های تولید شده یا موجوداطلاع رسانی می‌شود و بعد ظرفیت‌های پژوهشی و موجود درون شهرداری و هم ظرفیت‌های علمی دیگر در معرض ارزیابی و کاوش قرار می‌گیرند.
موضوعات و مسائل شهری نیز که مربوط به شهرداری است، به میان دانشگاهیان و مراکز علمی برده شده و آنان نیز در مسائل شهری درگیر می‌شوند و با اعلام فراخوان‌ها به مراکز علمی و دانشگاهی در رابطه با پژوهش‌های سطوح مختلف مدیریت شهری با آنها در تعامل‌های جدی و رودررو قرار خواهیم گرفت.
