می‌توانیم جلوی شتاب پیری را بگیریم؟ | ۴۴ ساله‌ها و ۶۰ساله‌ها مراقب باشند

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: پیری، یک واقعیت غیرقابل اجتناب است و همه ما بالاخره با آن روبرو می‌شویم. اما برخلاف تصور عمومی که پیری از ۶۰ سالگی شروع می‌شود، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بدن انسان خیلی زودتر تغییرات مرتبط با سن را تجربه می‌کند. درواقع کاهش تدریجی توده عضلانی، کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل، کاهش سرعت متابولیسم و حتی تغییرات در تراکم استخوان‌ها از همان ۲۰ تا ۳۰ سالگی آغاز می‌شود. این فرآیند آرام اما مداوم است و به نوعی بدن را برای دهه‌های بعد آماده می‌کند. با این اوصاف آیا می‌توان جلوی شتاب پیری را گرفت؟

مراقب این دو شیب حساس پیری باشید

مطالعات جدید نشان می‌دهند که روند پیری صرفا تدریجی نیست و دو نقطه حساس یا شیب ناگهانی هم وجود دارد که بدن در آن‌ها سرعت کاهش عملکردهایش بیشتر می‌شود. شیب اول، حدود ۴۴ سالگی است؛ در این سن، برخی سیستم‌های بدن به شکل ملموسی کاهش عملکرد را تجربه می‌کنند. قلب و ریه‌ها کمتر کارآمد می‌شوند، توده عضلانی کاهش پیدا می‌کند و شاخص‌های التهابی و فشار خون ممکن است جهش‌های کوتاه‌مدت داشته باشند. دومین شیب نیز در حول و حوش ۶۰ سالگی رخ می‌دهد و نشان‌دهنده ورود بدن به دوران سالمندی است. کاهش شدید توده استخوانی، افت تولید هورمون‌ها و کاهش توانایی ترمیم سلولی از ویژگی‌های این مرحله است. با این اوصاف راهی هست که بتوان جلوی شتاب پیری را گرفت و با کمترین آسیب از این دو شیب عبور کرد؟

سمیه شریفی، متخصص فیزیولوژی ورزش در این باره به همشهری می‌گوید: «پیری از نظر سلولی و متابولیکی از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود، اما آنچه سرعت آن را تعیین می‌کند سبک زندگی ما است. افرادی که ورزش نمی‌کنند، تغذیه نامناسب دارند، استرس زیادی را هر روز تجربه می‌کنند یا خواب ناکافی دارند، شتاب پیری در بدنشان بیشتر خواهد بود. اما با اقدام‌های درست می‌توان حتی آن دو شیب ناگهانی پیری را هم به تعویق انداخت. مثلا کم‌خوابی و استرس مزمن، سطح هورمون‌های التهابی را افزایش می‌دهند و به کاهش توانایی ترمیم سلولی منجر می‌شوند یا تغذیه کم‌پروتئین می‌تواند هم عملکرد مغز را ضعیف کند و هم ما را از نظر ظاهری و فیزیولوژیک پیرتر نشان دهد.»

بیشتر بخوانید؛

• زیاد فکر کردن به مغز آسیب می‌زند؟

• هشدار به ۴۰ ساله‌ها؛ مراقب تحلیل عضلات خود باشید

• به این ۶ دلیل در سالمندی ورزش کنید

چطور جلوی شتاب پیری را بگیریم؟

اما چگونه می‌توان هم از نظر فیزیکی و هم از نظر مغزی جلوی شتاب پیری را گرفت؟ پاسخ این سؤال در «ترکیب فعالیت بدنی، تغذیه درست و تمرین ذهنی» نهفته است. شریفی توضیح می‌دهد: «تمرینات مقاومتی و هوازی به حفظ توده عضلانی و انعطاف مفاصل کمک می‌کنند و قلب و ریه‌ها را فعال نگه می‌دارند. در کنار آن، تغذیه سالم با پروتئین کافی، میوه و سبزیجات تازه و چربی‌های سالم، التهاب بدن را کاهش می‌دهد و انرژی سلولی را حفظ می‌کند. اما بخش مغزی هم به همان اندازه اهمیت دارد و برای جوان نگه داشتن مغز باید فعالیت ذهنی مداوم داشت؛ داشتن فعالیت‌های ذهنی و خلاقانه، یادگیری مهارت‌های جدید و حتی بازی‌های فکری باعث می‌شوند مغز دیرتر دچار کاهش حافظه و اختلال شناختی شود.»

واقعیت این است که هیچ کار و نقشه و روشی نمی‌تواند پیری را به ‌طور کامل متوقف کند. ژنتیک و فرآیندهای بیولوژیک پایه‌ای محدودیت‌هایی ایجاد می‌کنند. اما کنترل سبک زندگی و رعایت اصول سلامتی باعث می‌شود روند پیری کندتر و کمتر محسوس شود و کیفیت زندگی در دهه‌های بعدی بالاتر برود. متخصصان می‌گویند پیری زمانی تهدیدآمیز می‌شود که آن را به عنوان پایان تصور کنیم. اگر آن را بخشی از مسیر زندگی بدانیم، می‌توانیم جلوی شتابش را بگیریم و زندگی سالم و فعال‌تری داشته باشیم. این یک شعار و تعارف نیست و واقعیت دارد.

بنابراین حتی اگر نمی‌توان جلوی پیری را گرفت، می‌توان شتاب آن را کنترل کرد. مراقبت از بدن و مغز هرچه زودتر شروع شود، تأثیر آن در شیب‌های حساس ۴۴ و ۶۰ سالگی بیشتر خواهد بود.