در تئاتر نباید به کودک پیام داد

همشهری آنلاین، شقایق عرفی نژاد: در روزهای آخر برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان با کورش نریمانی یکی از داوران این رویداد صحبت کردیم. او هرچند تا به حال در حوزه کودک و نوجوان کار نکرده است، اما می گوید از این فضا دور نبوده است. نریمانی کارهای اجرا شده در جشنواره را از سطح کارهایی که معمولا در استان ها روی صحنه می روند، بالاتر می داند و معتقد است مهم ترین اصل تئاتر کودک تخیل و فانتزی است.

آقای نریمانی ما شما را همیشه به عنوان کارگردان کارهای بزرگسال که طنز هم کار می‌کند، می‌شناسیم. ولی هیچوقت کار کودک نکرده اید. چه شد که به عنوان داور در جشنواره تئاتر کودک حضور دارید؟

من در حوزه تئاتر و سریال کار کرده‌ام. بخشی از کار من اصلا فانتزی است. به خصوص در تئاتر شخصیت‌های کارهایم فانتزی هستند. به اضافه این که تجربه کار عروسکی را هم در همین سریال اخیرم «کلیله و دمنه» که برای خانم برومند نوشتم، داشتم. شاید به همین دلیل است که برای داوری انتخاب شده‌ام. جدا از این با دبیر و مشاور جشنواره آشنایی سی ساله دارم و با فانتزی‌ها و نگاهم به تئاتر آشنا بوده‌اند. من سال‌هاست به این فکر کرده‌ام که تئاتر و سینما و دنیای هنرهای نمایشی ما دچار نقصان‌هایی است. بزرگترین نقصانی که خودم آن را حس می‌کنم کمبود تخیل در کارهاست. انگار شهامت تخیل و فانتزی را از دست داده‌ایم. وقتی نمایشنامه‌های خارجی را در حوزه کمدی می‌خوانم همیشه افسوس می‌خورم که می‌شود با کمی ‌تخیل شخصیت‌های جذاب‌تری آفرید. روی این نو بودن شخصیت‌ها و فضاها بسیار حساس هستم. همیشه هم در کارهای خودم برای رسیدن به این شخصیت و فضای نو تلاش کرده‌ام. مثل «شب‌های آوینیون» که از نمایش عروسکی سنتی بهره گرفتم و با تخیل خودم آن را درآمیختم. بنابراین می‌خواهم بگویم با تئاتری که با تخیل درآمیخته فاصله داریم. ما تئاتر را از حوزه حرفه‌ای یا دانشجویی یا آموزشگاهی شروع می‌کنیم. من به این نتیجه رسیده‌ام که به نظرم باید تئاتر را با کودکان آغاز کنیم. هیچ بازیگری در دنیا به زیبایی کودکی که با عروسکش بازی می‌کند، بازی نمی‌کند. بازی آنها تخیل، فضاسازی و طراحی صحنه دارد که همه آنها هم خلاقانه است. همین تخیل است که تئاتر حوزه کودک و نوجوان را بسیار مهم می‌کند که ما از آن غافل هستیم. ‌امیدوارم چنین جشنواره‌هایی مثل تئاتر کودک و اجراها برای کار کودک و نوجوان ارزش قائل شوند و با نگاه سطحی به آن ننگرند. نسلی که با تئاتر پرورش پیدا کند و از تخیلات خودش بهره بگیرد، شیرین‌ترین بازی‌ها و چهره‌ها را در آنها شاهد خواهید بود.

قاعدتا باید بیشترین فانتزی و تخیل را در کار کودک داشته باشیم. شما این فانتزی را در کارهای کودک می‌بینید؟

بعضی جاها بله، ولی بسیار کم است. کارهایی هست که بر اساس انیمیشن‌های مطرح دنیا روی صحنه می‌روند. من به نظرم همین انیمیشن‌ها هم از تخیل ناب بهره نبرده‌اند. من کارتون‌هایی مثل تام و جری و پلنگ صورتی را دارای فانتزی می‌دانم. در آنها خلاقیت تصویری وجود دارد. فانتزی زاییده تخیل است و ذهنی که تخیل بکند بخش زیادی از آن ذاتی است. بخش مهمی ‌هم این است که با تخیل کودک چطور برخورد شده و چقدر پرورش داده شده است. به نظرم نسل کنونی شانس‌هایی دارند. من کارگاهی دارم که در آن از بزرگسال تا کودک شرکت کرده‌اند. برزگسالان انگار شهامت ندارند و می‌ترسند کاری کنند که به آنها بخندند. ولی بچه‌ها رها هستند. بعضی خانواده‌ها ارزش بیشتری برای استعدادهای کودکانشان قائل هستند و این یک فرصت ناب است برای تبلور استعدادهای این بچه‌ها و هم ما که در این حوزه کار می‌کنیم. البته هشدار هم برای کسانی که در این حوزه کارم می‌کنند، وجود دارد. نسل‌امروز بچه‌ها دیگر مثل نسل‌های گذشته نیستند که بتوانید نصیحتشان کنید یا از جایگاه خدایگان با آن‌ها صحبت کنید و آنها هم بپذیرند. نسل جدید اهل تجزیه و تحلیل است. حوزه تئاتر کودک و نوجوان به نظرم حوزه بسیار جدی‌تری است نسبت به تئاتر بزرگسالان. حتی تئاتر عروسکی از نظر من نزدیکی بسیار بیشتری با روح تئاتر دارد تا تئاترهای معمول. مسئله دیگری هم که وجود دارد این است که نباید اینطور فکر کنیم که در تئاتر کودک به بچه چیزی یاد بدهیم. اصلا در حوزه هنر نباید اینطور فکر کرد که حتما باید پیامی ‌بدهیم.

نظرتان در باره کارهایی که این روزها در جشنواره دیده‌اید، چیست؟

به نظرم می‌رسد سطح کارها از سطح کارهایی که به طور معمول در استان‌ها اجرا می‌شود، بالاتر است.

اصولا در باره برگزاری جشنواره ای به اسم تئاتر کودک و نوجوان چه فکر می‌کنید؟

هر اتفاقی برای تئاتر سینما و موسیقی اعم از جشنواره و گردهمایی بیفتد مهم است. اگر تئاتر را از زمان کودکی شروع کنیم و بچه‌ها به تئاتر عادت کنند، بسیار خوب است. به شرط این که مربی درستی حضور داشته باشد که با نگاه بزرگسال با کودک برخو