همشهری آنلاین - سیدسروش طباطباییپور: این جشنواره، در مرکز آفرینشهای فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب برگزار شده است، اما قصه اسباببازی در تهران قدیم چیست و تهرانیها چه بازیهایی میکردند؟ در اینجا تلاش میکنیم در یک نگاه کوتاه، مروری به دنیای بازی و اسباببازی در تهران قدیم بیندازیم و برای لحظاتی از تماشای بازی در روزگار قدیم لذت ببریم.
بیشتر بخوانید:
چهکسی در تهران نخستین گواهینامه رانندگی را گرفت؟
-
نخستین بازیهای بشری
بازی! همان سرگرمی مفرحی است که بدون زور، دچارش میشویم و تا ساعتها از انجامش لذت میبریم.
اگر بخواهیم ردی از نخستین بازیهای بشر را بگیریم، چندان به نتیجه نمیرسیم. بسیاری از دیرینهشناسان معتقدند بشر نخستین، خودش را با بازیهای طبیعی و اشیای خام اطرافش سرگرم میکرده، اما کمی جلوتر انسانها با همان سنگها و چوبهای طبیعی، اسباببازیهای جذابی میساختند که برخی از آنها را در موزهها میتوان یافت؛ چهارچرخه مفرغی، جغجغه سفالی و الواح گلی منقش به طرحهای کودکانه از این دست بودهاند.
-
بازی در تهران قدیم
تهرانیهای قدیم علاوه بر کسبوکار روزانه، کارهایی هم برای پرکردن اوقات فراغت خودشان انجام میدادند؛ بهخصوص از دوره قاجار و از زمانی که تهران، پایتخت شده، نشانه برخی از این بازیها یا اسباببازیها، در تاریخ به جای مانده است. البته برخی بازیها مختص تهرانیها نیستند و نمیتوان بهطور دقیق گفت که در ابتدا، بچههای تهران قدیم آنها را اختراع کردند یا دیگر شهرها؛ مثلا یکی از آنها فرفره است که در دورهای، میان کودکان تهرانی متداول بوده؛ حال آنکه به همین وسیله در تبریز، «مازولاخ» و در همدان «گِرگِره» میگفتند، اما برخی اسباببازیها مخصوص تهران قدیم است؛ مثلا تهرانشناسان معتقدند چون اسباببازیهایی مثل روروک یا گاری دستی، با چرخهایی از جنس بلبرینگهای مستعمل ساخته میشد و نخستین خودروها را هم مظفرالدینشاه و بعد احمدشاه وارد شهر تهران کردند، پس حتما این بازی، اختراع تهرانیها بوده است.
-
ویژگی بازیهای تهرانیها
اگر از برخی بازیهای زشت گذشته که با اذیت سالخوردگان، آزار حیوانات یا سنگپرانی همراه بوده، بگذریم، بهطور کلی بازیهای روزگار قدیم، این چند مشخصه را داشت: سادگی، انعطافپذیری، گوناگونی، ایمنی، پرتحرکی و البته اقتصادی بودن.
البته از شهریور ۱۳۰۶هجری شمسی، آموزش ورزش در مدارس سراسر کشور اجباری شد و بچههای تهرانی هم علاوه بر بازیهای فردی و گروهی گذشته، درگیر بازیهای ورزشی هم شدند.
-
بازیهای ممنوعه
برخی بازیها هم در تهران ممنوع شد؛ یکی از آنها الکدولک و دیگری کفتربازی بود. میگویند در زمان مظفرالدینشاه، وزیر نظمیه، این دو بازی را ممنوع کرد، چون معتقد بود این دو بازی، اسباب فساد را فراهم میکند. این بازیها در تهران به حدی رواج داشت که جوانان دست از کار میکشیدند و عدهای هم بیکار، بازی دیگران را تماشا میکردند. حتی در آن روزگار اگر کسی به این قانون توجه نمیکرد، او را به معدن زغالسنگ اطراف تهران میفرستادند تا مشغول عملگی شود.
-
تن تن در تهران!
اگر این روزها هوس تماشای اسباببازیهای جدید و قدیم را کردهاید، میتوانید سری به موزه اسباببازیها واقع در خیابان نوفللوشاتو، کوچه لولاگر بزنید؛ موزهای دائمی که اسباببازیهای قدیم و جدید را در دل خود جای داده و آنها را به علاقهمندان دنیای بازی نشان میدهد. این موزه درست مثل بازیها، شما را هم سرشار از نشاط و شور میکند و هرازگاهی در کوچه مجاور خود، بازیهای گروهی هم برگزار میکند. این روزها و به مناسبت ۹۶سالگی خلق شخصیت «تن تن»، این موزه ابتکاری هم به خرج داده و در و دیوار موزه را پر از تصاویر شخصیتهای جذاب این داستان مصور کرده است.
نظر شما