همشهری آنلاین_فاطمه عسگری نیا: این مراسم در هر منطقه و شهر و جزیره ای در جنوب کشور نام خود را دارد. بلوچستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و جزیره قشم مناطقی هستند که مراسم زار در انها برگزار می شود علتش هم نزدیکی آنها به دریاست چرا که بومی های این مناطق معتقدند باد بد یمن یا شیطانی زار از دریاها می وزد و به شهرها می رسد و ادمها را گرفتار می کند. گرفتاران باد زار یا همان اهل هوا برای رهایی از باد زار باید توسط بابازار یا ماما زار (با توجه به جنسیتشان) پذیرش شوند. انتشار گوشه هایی از مستندات قدیمی و جدید ساخته شده در این باره در فضای مجازی طی روزهای اخیر بهانه ای شد برای ما که گزارشی درباره این مراسم بومی برویم.
باد زار
بومیان جنوب ایران بر این باورند "زار" یک باد" یا همان جن" است که با تسخیر افراد آنها را دچار درد و بیماری می کنند محمد حمود از اهالی استان هرمزگان با تائید این سخن می گوید: بیماران مبتلا به باد زار توسط پزشکان عامه درمان نمی شوند گرچه خیلی ها می کوشند اول راه درمان مرسوم را نزد پزشکان دنبال کنند اما در نهایت بعد از نا امیدی از این مرحله برای درمان خود دست به دامن بابازار یا ماما زار می شوند تا در مراسمی ویژه بادزار را از بدن خارج کنند. به گفته حمود بابازار یا ماما زار کسانی هستند که خودشان تجربه ابتلا به یک یا چند باد را داشته اند البته او تاکید می کند که بابازارها و مامازارها یا حرفه اشان را از گذشتگانشان به ارث برده اند یا به واسطه حضور کنار یک پیشکسوت این شغل حالا خود در کار خبره شده اند.
بیشتر بخوانید:خاطرات روزهای گذشته

اهل هوا
فیصل رحیمی مردم شناس و از اهالی بندرعباس می گوید اسم این مراسم بازی است و اگر بیماران از این مراسم با سلامت بیرون بیایند به جرگه اهل هوا اضافه می شوند. چگونگی اجرای مراسم زار با توجه به گستردگی و پراکندگی جغرافیایی آن که استانهای خوزستان، بوشهر، هرمزگان، جنوب و مرکز بلوچستان را شامل می شود متفاوت است. این تفاوت ها هم در نامها، آوازها و آهنگها دیده می شود. گرچه در همه مناطق به رهبر این مراسم بابازار و مامان زار می گویند.
۷۰ باد زار
به گفته رحیمی بیش از ۷۰ نوع باد زار داریم که مهمترینشان باد نوبان، مشایخ، باد جن، باد پری، باد لیوا، باد دیو، باد غول و باد ام الصبیان است اما آن بادهایی که بیش از همه شیوع دارد و در مناطقی مثل بندر لنگه، قشم و هرمزگان دیده شده باد جن است البته در بندرعباس هم باد پری شایع است و حتی زیارتگاهی در این منطقه موجود است بنام زیارتگاه شاه پریان که اکثر مراجعانش افراد مبتلا به باد یا همان جن زده ها هستند.
بیشتر بخوانید: کارگاهِ معروفسازی
گازی زار در سلخ
مراسم زار درمانی در روستای سلخ به گازی زار معروف است شاید بتوان ریشه ی این مراسم در جزیره قشم را به طایفه ی زارگیریه که در بندرعباس و حوالی آن ساکن بوده اند، نسبت داد.
شروع مراسم با تأیید گرفتار شدن فرد آغاز می شود. گرداننده اصلی این مراسم مردی است به نام بابازار که در زمینه اجرای این مراسم صاحب نظر است، نفر بعدی زنی است که از او با نام مامازار یاد می شود. طبل ها نواخته می شوند و همزمان با آن بابازار و مامازار شروع به خواندن سرودها و نواهایی با زبانی خاص می کنند. با اوج گرفتن موسیقی فرد شروع به انجام حرکات و رفتارهای غیر عادی می کند که به باور محلیان ناشی از موسیقی و نوای بابازار است. مراسم تا جایی ادامه می یابد که بابازار تشخیص دهد که موجود شرور از کالبد قربانی خارج شده است.

گوات در بلوچستان
مراسم زار در بلوچستان به گواتی معروف است، محسن حدادی از بومیان این منطقه می گوید: گوات در زبان بلوچی به معنی باد است و گواتی یعنی کسی که گرفتار باد شده اهالی بلوچستان برای درمان باد گوات به خلیفه گواتی مراجعه می کند. او در توضیح این مراسم می گوید: آنچه در بلوچستان به خصوص در سواحل دریای عمان بیش از سایر بادها رواج دارد گوات است که انواع مختلفی داشته و تنها با اجرای رقص و آهنگ از بدن بیمار خارج می شود، شیوه کار خلیفه گواتی که او با تنبورگی که در بغل دارد ریتم آهنگ ها را بر اساس شناخت نوع جن مشخص کرده و عده زیادی همراه با ساز و دست زدن، خواندن و رقصیدن او را همراهی می کنند، به گفته حدادی اشعاری که در این مراسم خوانده می شود غالبا مذهبی است و در مدح خدا، رسول و پیرهایشان خوانده می شود مراسمی که اگر لازم باشد گاها تا ۷ شب ادامه می یابد.
بیشتر بخوانید:ماجرای استخدام راننده برای کار در کشورهای عربی چیست؟
یک روایت محلی
حجت الاسلام امین نجفی از روحانیون استان سیستان و بلوچستان هم در گفتگو با همشهری می گوید: حدود ۳۰ سال گذشته بود که در روستای محل سکونت ما فردی تحت عنوان " بجنی" به کار جن گیری مشغول بود. روز مرگ این فرد دانش آموزان مدرسه روستا که خواهر من نیز جز آنها بود به یک باره دچار حالت های عجیب و غریبی شدند به طوریکه هر ۲۰ دانش آموز به همراه معلم مدرسه هر روز سر یک ساعات مشخص دارای حالات غیر عادی می شدند اهالی روستا بر این باور بودند که " جنی" در مدت طول عمرش اجنه زیادی را برای انجام امور مربوطه به بردگی خوددر آورده بود که بعد از فوت او این اجنه ها آزاد شده وبه مدرسه روستا یورش برده اند تلاش اهالی برای درمان بیماران به سرانجام نرسید تا آنکه یک روز همه مبتلایان را سوار بر مینی بوس کردند و به منطقه کوه خواجه نزد جن گیر دیگری بردند تا اینکه او توانست طی دو روز تمام ۲۰ دانش آموز مدرسه را با روش جن گیری خوب کند
نظر شما