عباس‌بن‌علی(ع) که نامورترین شهید کربلا و فداکارترین برادر امام حسین(ع) است، در عین حال به سبب شهادت در سنین جوانی، منع کتابت و تاریخ‌نگاری در آن روزگار و نیز در سایه دو برادر و یک خواهر چون حسن و حسین و زینب علیهم‌السلام روزگار به سرکردن، حماسه‌ای پرفروغ اما زودگذار و پنهان‌اثر دارد.
با این وصف اما منابعی وجود دارد که هرچند گذرا از او سخن به میان آورده است؛ اولین‌شان طبری است که در تاریخش از شهادت او در کربلا گفته و قاتلانش را به اسم آورده و از مادر عباس‌بن‌علی، ام‌البنین دختر حزام‌بن‌خالد که به جز عباس، مادر جعفر، عبدالله و عثمان نیز بوده است یاد کرده (طبری،ج6، ص269). شیخ مفید اما چگونگی آب آوردن عباس در روز ششم محرم از شریعه فرات که به دست عمروبن‌حجاج مأمور ابن‌سعد پاسداری می‌شد را آورده و اینکه چگونه عباس که در آن هنگام به سقا معروف گشته بود، در میان اردوی حسین، مقاومت 500 تن از همراهان عمروبن‌حجاج را شکسته، مشک‌ها را پر کرده و بازگشته است.
کاری که عباس در دهم محرم موفق به انجام آن نشد و چنان که شیخ مفید چون طبری نگاشته، منجر به شهادت عباس به دست زیدبن‌ورقا و حکیم‌بن‌طفیل شده است (الارشاد، ص 222). ابوالفرج اصفهانی که در مقاتلش از وسامت اندام و جذابیت چهره عباس گفته و در واقع از وجه تسمیه قمربنی‌هاشم سخن گفته است، اینگونه عباس را کنیت داده: «ابا قربه».
ابوالفرج از این نیز گفته که اندام عباس چنان بود که چون سوار بر اسب عظیم‌الجثه می‌شد پایش زمین را لمس می‌کرد و این را دال گرفته بر توانایی‌های فراوان او(مقاتل الطالبین، ص59). دینوری از دنباله‌روی و اطاعت عباس گفته نسبت به برادرش و اینکه در روز عاشورا عباس تمام روز را در جلوی برادرش پیکار می‌کرده است (الاخبارالطوال، ص257). ابن‌نمای هندی و سیدبن‌طاووس بعد از نقل اشعاری از ابوالفضل(ع) که البته در صحت آنها تردید وجود دارد به ذکر چگونگی شهادت او پرداخته‌اند و نیز واکنش امام‌حسین(ع) را گزارش کرده‌اند که: «اکنون پشتم شکست و چاره‌ام از میان شد».
ابن‌طاووس می‌گوید: حسین بر هیچ‌کس چون عباس نگریست به‌گونه‌ای که دامنش تر شد. و اما شیخ ما محمدبن‌علی صدوق (م381ه.ق) در «الخصال» که کتابی است در ذکر اوصاف مومنان تحت بابی با عنوان «دو مردی که خدای متعال برای هر یک دو بال قرار داد تا در بهشت با فرشتگان در پرواز باشند.» حدیثی از امام زین‌العابدین می‌آورد که دال بر غبطه همه شهداء در روز قیامت به مقام عباس است. در این روایت امام سجاد، عباس را که عمویش بود با عموی پدرش جعفربن‌ابی‌طالب مقایسه کرده است (ص68).
