ولیکن سهم ایران به‌عنوان شریک و رقیب قطر از صادرات ال.ان.جی جهانی هنوز صفر است. 3پروژه اصلی تولید گاز مایع ایران با تاخیر زیادی مواجه شده است، با این وجود دولت نهم 3طرح دیگر را در حالی کلید زده است که تنها توانسته مذاکرات را به سطح امضای یادداشت تفاهم همکاری برساند.
ایران ال.ان.جی، پارس ال.ان.جی و پرشین ال. ان. جی، 3 طرح مایع‌سازی گاز طبیعی است که در دولت قبلی شروع شده است اما پیشرفت آنها در دولت نهم به‌دلیل ناتوانی در به نتیجه رساندن مذاکرات به‌ویژه با شرکت‌های توتال و شل و رپسول با کندی مواجه شده است.3 طرح دیگر تولید ال.ان.جی که در دولت نهم مراحل اولیه آن شروع شده یعنی پارس شمالی، قشم ال.ان.جی و گلشن و فردوسی نیز پیشرفت محسوسی نداشته‌اند.
رقیب به ظاهر کوچک و حاشیه‌نشین ایران در خلیج‌فارس یعنی قطر در حال حاضر با تولید
31میلیون تن گاز طبیعی مایع به رقیبی بلامنازع در جهان تبدیل شده است و قصد دارد این میزان را تا سال2010 به 77 میلیون تن در سال افزایش دهد. قرار است نخستین محموله ال.ان.جی ایران در سال2010 به بازار عرضه شود که حجم سالانه آن 10میلیون تن برآورد شده است و تا آن زمان رقیب قطری بیش از 7 برابر ما ال.ان.جی به دنیا عرضه خواهد کرد.
در جست‌وجوی مشتری
اصل اول در بازار ال.ان.جی دنیا داشتن مشتری برای خرید است و در شرایطی که ایران سرگرم مذاکره برای خروج از وضعیت کنونی است، شریک و رقیب او در برداشت از میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی قصد دارد با راه‌اندازی 14خط جدید تولید ال.ان.جی حجم تولید ال.ان.جی را 46 میلیون تن در 3 سال آینده افزایش دهد. عبدالله بن‌حمد العطیه - وزیر انرژی و صنعت قطر- می‌گوید: قطر قصد ندارد هیچ کدام از طرح‌های صنعتی خود را به‌دلیل بحران مالی در جهان لغو کند یا به تاخیر بیندازد، بلکه اجرای برخی از طرح‌ها در حالت انتظار قرار گرفته تا بازار آرام شود و بدانیم هزینه ساخت و ایجاد واحدهای صنعتی چه‌قدر است.
او می‌افزاید: پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا چند ماه آینده هزینه ساخت و ایجاد واحدهای صنعتی به میزان 30 تا 40درصد کاهش خواهد یافت.
او همچنین با بیان اینکه قطر قصد دارد تولید ال.ان.جی خود را تا 3سال آینده به 77میلیون تن در سال برساند، تاکید می‌کند: این میزان ال.ان.جی در قراردادهای 25ساله به فروش خواهد رسید و تلاش می‌کنیم تا 3سال آینده 30 درصد از سهم صادرات گاز ال.ان.جی در جهان را به انحصار خود درآوریم. بازاریابی قوی قطری‌ها برای سیطره بر بازار ال.ان.جی جهان و نیاز رو به رشد کشورهای مختلف به ال.ان.جی، این کشور را به بازیگر اصلی روی پرده نمایش گازی جهان تبدیل خواهد کرد و آنها مذاکره با کشورهای چین، لهستان، امارات، هند، کویت، انگلیس، کره‌جنوبی، آمریکا، اسپانیا، ایتالیا و حتی روسیه که خود بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گازی جهان است را برای فروش گاز خود آغاز کرده‌اند. ایران نیز البته تلاش دارد تا بلکه سهمی در بازار ال.ان.جی جهان برای خود دست و پا کند.
البته ایران به‌دلیل پیچیدگی فناوری تولید ال.ان.جی و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین اولویت نخست صادرات گاز خود را از طریق خطوط لوله می‌داند. با این وجود 6پروژه تولید و صادرات گاز مایع را نمی‌توان تعطیل کرد و قطری‌ها به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود امکان صادرات گاز از طریق خط لوله را در اولویت قرار نداده‌اند. آیا مشتریان ال.ان.جی ایران تا زمان به بهره‌برداری رسیدن پروژه‌های ایران صبر خواهند کرد یا این قطر خواهد بود که خریداران احتمالی ایران را به سمت خود جذب خواهد کرد؟
نگرانی دیگر اینجاست که با توجه به سلطه قطر بر بازار در 3سال آینده امکان اعمال سیاست‌های قیمت‌شکنی وجود داشته و ممکن است تاخیر ایران در ورود به بازار ال.ان.جی، قدرت اثرگذاری کشورمان بر بازار و قیمت را به حداقل ممکن برساند. مذاکرات قطر با کشورهای مختلف به‌منظور سیطره بر بازار ال.ان.جی جهان و جذب مشتریان بالقوه گاز ایران، هشدار‌دهنده است و این سؤال را در ذهن می‌آفریند که آیا چنانچه 3پروژه پرشین، پارس و ایران ال.ان.جی تا سال 2014راه‌اندازی شود، مشتری برای خرید این گاز خواهیم داشت یا خیر؟
سه قلوی‌های بلاتکلیف
هر چند3 پروژه اولویت‌دار تولید ال.ان.جی ایران یعنی پارس ال.ان.جی، پرشین ال.ان.جی و ایران ال.ان.جی پیشرفت فیزیکی داشته‌اند اما در جذب سرمایه‌گذاری‌های لازم با دست‌انداز‌های سیاسی و تنگناهای تامین مالی مواجه هستند. قرارداد توسعه فاز 11 میدان گازی پارس‌جنوبی با شرکت توتال فرانسه تحت عنوان پروژه پارس ال.ان.جی تا‌کنون به‌دلیل تعلل‌های سیاسی و اختلاف بر سر قیمت با توتال معلق مانده است و مقامات نفتی ایران اولتیماتوم خود را مبنی بر تعیین تکلیف نهایی در تابستان سال گذشته پس گرفته‌اند.
هرچند در فروردین سال گذشته وزیر نفت با بیان اینکه شرکت توتال هزینه اجرای پروژه را رقمی اعلام کرده که مورد قبول ایران نیست، پایان خرداد ماه 88 را آخرین زمان برای نهایی کردن قرارداد توسعه فاز 11 میدان گازی پارس‌جنوبی اعلام کرد و گفت: درصورتی که در تاریخ یاد شده این قرارداد نهایی نشود، پروژه تعیین تکلیف می‌شود.
چندی بعد، خبر انصراف احتمالی توتال از ایران، واکنش وزیر نفت را برانگیخت و در پاسخ به اظهارات مدیرعامل شرکت توتال مبنی بر خودداری توتال از سرمایه‌گذاری در ایران به‌دلیل آنچه آن را ریسک‌های سیاسی خواند، گفت: ما اعلام کرده‌ایم هر کس علاقه‌مند است برای سرمایه‌گذاری به ایران بیاید. اگر علاقه‌مند نیستند ما هیچ اصراری نداریم و خودمان می‌توانیم پروژه‌هایمان را اجرا کنیم. براساس آخرین مذاکرات بین ایران و توتال، قرار است سهم توتال از این پروژه کاسته‌شده و یک شرکت احتمالا چینی با در اختیار گرفتن سهم توتال در این پروژه مشارکت کند. دومین پروژه ال.ان.جی ایران تحت عنوان پرشین ال.ان.جی به‌منظور توسعه فاز 13و 14 پارس‌جنوبی، موضوع مذاکرات بین ایران و 2 شرکت شل (انگلیسی- هلندی) و رپسول (اسپانیا) است.
توسعه فاز 13 پارس‌جنوبی به‌دلیل اینکه در منطقه مشترک با قطر قرار دارد باعث شده تا وزارت نفت به‌دلیل تاخیر در سرمایه‌گذاری‌ها پیشنهاد جابه‌جایی فاز را مطرح کند تا بلکه پیش از آنکه قطری‌ها گاز موجود در فاز یاد شده را بیش از پیش برداشت کنند، ایران این فاز را تکمیل کند براساس آخرین مذاکرات انجام شده برای خروج از بلاتکلیفی پروژه پرشین ال.ان.جی، هنوز طرفین بر سر جایگزینی فازهای 13 و 14به جمع بندی نرسیده‌اند.پیش‌تر مقامات شل و رپسول پیشنهاد کرده‌بودند که فاز 20 و 21 در اختیار آنها قرار داده شود اما به‌نظر می‌رسد با توجه به انعقاد قرارداد این فازها با شرکت‌های ایرانی در هفته گذشته،با بلاتکلیفی فاز مهم 13 همچنان بلاتکلیف باقی بماند.
سومین پروژه‌ای که گفته می‌شود نخستین محموله ال.ان.جی ایران را تا اواخر سال 2010 میلادی به برخی کشورهای اروپایی و چین صادر کند، پروژه ایران ال.ان.جی است. پیش‌تر وزیر نفت استقبال شرکت‌های خارجی برای حضور در پروژه ایران ال.ان.جی (فاز 12 پارس‌جنوبی) را بسیار خوب ارزیابی کرده بود و مدعی شد که برای عرضه سهام بخش پایین‌دستی پروژه ایران ال.ان.جی با محدودیت روبه‌رو هستیم و تصمیم داریم بخشی از سهام پایین‌دستی پروژه ایران ال.ان.جی را برای شرکت ملی نفت ایران محفوظ نگه داریم.
در حالی که ایران در تلاش برای سامان بخشیدن به 3پروژه ال.ان.جی خود است، اکبر ترکان (معاون امور برنامه‌ریزی شرکت نفت) از برنامه‌ریزی ایران برای توسعه ظرفیت‌های صادرات گاز ایران به وسیله خط لوله و جایگزینی برخی پروژه‌های ال.ان.جی کشور با خط لوله خبر می‌دهد. وی تأکید می‌کند: پروژه‌های ال.ان.جی کشور که قرارداد آنها منعقد شده، اجرا می‌شوند اما ترجیح می‌دهیم توسعه ظرفیت‌های صادرات گاز کشور به وسیله خط لوله انجام شود. وی درباره اینکه آیا دستورالعملی در این باره ابلاغ شده است یا نه، گفت: این مسئله به شرکت ملی صادرات گاز اعلام شده است و باید در این باره گفت‌وگو کنیم.
آیا روند کنونی پیشرفت پروژه‌های ال.ان.جی ایران رضایت بخش است و می‌تواند رقیب جدیدی برای قطری‌ها باشد؟
