به گزارش همشهری آنلاین، لپه که به‌عنوان محصول فرآوری شده نخود شناخته می‌شود از قدیم‌الایام در این شهر در کارگاه‌های سنتی فرآوری می‌شده و حالا با تجهیز کارگاه‌های سنتی، آذرشهر توانسته گوی رقابت بر سر تولید این محصول را برباید و تقریبا تنها تامین‌کننده این محصول در کشور باشد. این صنعت باعث رونق اشتغال‌زایی در این شهر شده و آنطور که رئیس اداره جهادکشاورزی آذربایجان شرقی به همشهری می‌گوید، اشتغال 5هزار نفر در این صنعت میزان بیکاری در این شهرستان را کاهش داده است.
بیشتر بخوانید : روستاهای زعفرانی
چرا آذرشهر قطب لپه شد؟
استان‌های غربی کشور به‌دلیل اقلیم مناسبی که دارند به‌عنوان بهترین تولیدکننده حبوب شناخته می‌شوند. رئیس اداره جهادکشاورزی آذربایجان غربی به همشهری می‌گوید: «نخود در آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه از دیرباز به‌صورت دیم کشت می‌شده و کشت آن به‌صورت آبی بسیار اندک است.
حال با توجه به بحران کم‌آبی در کل کشور و با توجه به وضعیتی که برای دریاچه ارومیه به‌وجود آمده، کشت نخود در استان‌های غربی کشور با استقبال از سوی کشاورزان مواجه شده، زیرا محصولی مقاوم به شوری و کشت آن به‌صورت دیم است.»
ماجرای معروف شدن آذرشهر به تامین لپه کشور هم به کشت نخود در استان‌های غربی برمی‌گردد. سابقه تولید لپه در آذرشهر به بیش از ۱۵۰سال می‌رسد و پدران و اجداد افرادی که به این کار مشغول هستند به‌طور کاملا سنتی این حرفه را فرا گرفتند و کم‌کم مهارت و فن منحصر به‌فردی در این کار پیدا کردند.
اکبر فتحی در توضیح بیشتر می‌گوید: «نخود 2محصول فرآوری شده دارد: لپه و نخودچی. از سال‌های گذشته هم محصول نخود کشت شده در مزارع اطراف به آذرشهر برده می‌شد تا فرآوری شود. به این ترتیب آذرشهر به قطب لپه و شهرستان ممقان در آذرشهر به قطب تولید نخودچی معروف هستند. به تازگی کارگاه‌های فرآوری لپه در آذرشهر به‌روز شدند که طبق برآورد 99درصد لپه کشور را تامین می‌کند.»
کشت داخلی جوابگو نیست
به قدری آوازه جشنواره نخود در کشور پیچید که دیگر همه می‌دانیم کرمانشاه قطب تولید نخود است به‌طوری که سالانه بیش از ۱۴۵هزار هکتار از اراضی دیم استان زیرکشت نخود می‌رود و بیش از ۱۰۵هزار تن محصول تولید می‌شود. به‌گفته مظفر روستایی، رئیس مؤسسه تحقیقات دیم کشور، تولید نخود در استان‌های دیگر را هم که به این رقم اضافه کنیم سالانه حدود 250هزار تن نخود برداشت می‌شود.
رئیس اداره جهادکشاورزی آذربایجان غربی اما می‌گوید محصولی که به کارگاه‌های فرآوری لپه می‌رسد، برای تامین نیاز داخلی کافی نیست و نخود وارد می‌کنیم. فتحی در ادامه می‌گوید: «25درصد از نخود مورد نیاز کشور از کشورهای استرالیا، روسیه، اتیوپی و روسیه وارد می‌شود و بخشی از آن به کارگاه‌های فرآوری لپه در آذرشهر می‌رود.»
او اما توضیح می‌دهد که لپه ایرانی به‌دلیل دانه‌های ریزی که دارد بسیار خوش‌عطر و خوش‌پخت است و در شرایطی که لپه اتیوپی کیفیت بالایی دارد و با لپه ایرانی در رقابت است، لپه استرالیا کیفیت پایین‌تری نسبت به این دو لپه دارد و لپه روس هم به‌دلیل مرغوبیت کم، قیمت پایین‌تری دارد. فتحی با اشاره به اینکه در کشور صادرات لپه نداریم، می‌گوید: «صادرات زمانی اتفاق می‌افتد که نیاز داخل کاملا پاسخ داده شود، اما درباره لپه تامین بیشتر از نیاز داخلی نداریم.» کشاورزانی که نخود می‌کارند با کشت قراردادی محصول خود را می‌فروشند و از این طریق نگرانی بابت فروش محصول ندارند. فتحی ادامه می‌دهد: «برای حفظ تعادل قیمت در بازارهای داخلی صادرات لپه ممنوع است.»
برند آذرشهر
آذرشهر نقش تکمیل‌کننده زنجیره ارزش مواد غذایی و تولید محصولات کشاورزی در تامین لپه را دارد. افرادی که در کارگاه‌های تامین لپه در آذرشهر مشغولند، درخواست ایجاد محلی برای فروش لپه در آذرشهر را دارند که این محصول بی‌واسطه به‌دست مشتریان برسد. موضوع را با رئیس اداره جهادکشاورزی آذرشهر در میان می‌گذاریم.
حسن علیوند به همشهری می‌گوید: «این اتفاق به‌زودی برای لپه آذرشهر می‌افتد؛ همانطور که برای فروش نخودچی در ممقان از اراضی ملی زمینی تخصیص داده شده تا پایانه فروش ساخته شود.»
او ادامه می‌دهد: «با توجه به اینکه بیشتر کارگاه‌ها نیاز به بازسازی و نوسازی و همچنین تجهیز و استفاده از دستگاه‌های به‌روز دنیا ازجمله بسته‌بندی برای ایجاد ارزش افزوده دارند، تسهیلات کم‌بهره به این کارگاه‌ها تخصیص می‌یابد. علاوه بر این، جهادکشاورزی استان از 2 سال قبل شروع به ساماندهی و صدور پروانه بهره‌برداری و نظارت مستمر بر تولید این کارگاه‌ها داشته‌است.»
علیوند از بسته‌بندی با برند لپه آذرشهر نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: «بسته‌بندی مطلوب محصول لپه، متناسب‌سازی آن با نیاز مصرف‌کننده و معرفی آن با برند استان آذربایجان شرقی و آذرشهر نیز می‌تواند نقش مهمی در تکمیل زنجیره ارزش صنایع استان و کشور داشته باشد.»
روش‌های سنتی، مکانیزه شد
لپه یکی از پرمصرف‌ترین حبوب در کشور محسوب می‌شود. در واقع در ابتدا محصولی به نام لپه وجود ندارد و لپه محصول فرآوری شده از نخود است که در سایزهای مختلف در کارگاه‌های لپه‌سازی آذرشهر تولید می‌شود.
علی‌اصغر لعلی، یکی از قدیمی‌های این حرفه و ساکن آذرشهر به همشهری می‌گوید: «این شغل را از پدران‌مان یاد گرفتیم. آن روزها همه مراحل به‌صورت دستی انجام می‌شد. بعدها نیمه مکانیزه و حالا مکانیزه شده. آن زمان نخود خیس خورده را بالای پشت‌بام پهن می‌کردند تا زیرنورخورشید خشک شود و بعد با آسیاب دستی خرد می‌کردند. تولید در نهایت روزی 3کیسه می‌شد ولی الان کارگاهی داریم که روزی 5تن تولید دارد.»
لعلی ویژگی لپه آذرشهر را ارگانیک بودن و فاقد آلایندگی محیط‌زیستی، مواد شیمیایی و رنگ می‌داند. به‌گفته او، بیشتر خانوارهای آذرشهری به نوعی در این صنعت دخیل هستند و اقتصاد آذرشهر بستگی مستقیم به تولید، فرآوری، توزیع و فروش این محصول دارد.
قطب نخودچی هم اینجاست
بخش ممقان در آذرشهر نیز به شهر جهانی نخودچی معروف است. معمولا بیشتر اعضای خانواده در کارگاه‌های فرآوری نخودچی مشغول به‌کار هستند. در قدیم هر خانه در ممقان یک کارگاه بود. قدمت تهیه نخودچی در این شهرستان هم به حدود یک قرن می‌رسد و به‌گفته قدیمی‌ها یکی از اهالی ممقان در سفر به ترکیه با این خشکبار آشنا شد و فرایند تهیه آن از نخود را با آزمون و خطا به‌دست آورد. کم‌کم هم در این کار مهارت پیدا کرد و این خشکبار محبوب شد و آوازه آن به سایر شهرهای ایران رسید.
فرایند تهیه نخودچی همچنان در دست کارگاه‌های ممقان است و صادرات به کشورهای همسایه و اروپایی نیز انجام می‌شود. آمار نشان می‌دهد سالانه ۱۰۰هزار تن نخود از شهرهای هشترود، خرم‌آباد، نقده، بوکان و ارومیه در ممقان فرآوری و به نخودچی تبدیل می‌شود.
به‌گفته اکبر فتحی، رئیس اداره جهادکشاورزی آذربایجان شرقی، 90درصد کل نخودچی دنیا در ممقان فرآوری و به اقصی‌نقاط دنیا صادر می‌شود. علاوه بر واحدهای صنعتی بزرگ، بالغ بر ۱۲۰۰واحد صنایع تبدیلی و کارگاهی کوچک در ممقان برای فرآوری ۱۲۰هزار تن نخودچی مشغول به‌کار هستند.
نظر شما