در سال 1380، مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن پرلز (PRILS 2001) در ایران نیز انجام شد. پرلز، یک مطالعه تطبیقی در زمینه «سواد خواندن» کودکان است که توسط انجمن بین‌المللی ارزیابی پیشرفت تحصیلی (IEA) انجام شده است.
35 کشور شرکت کننده در این مطالعه بین‌المللی، میزان سواد خواندن را در دانش‌آموزان پایه بالاتر دوپایه همجوار که بیشترین تعداد 9 ساله را در میان خود دارد، مورد ارزیابی قرار دادند. این سن در اکثر کشورها پایه چهارم است و از این رو در ایران نیز پایه چهارم مورد ارزیابی قرار گرفت.
مطالعه پرلز 2001 اطلاعات تطبیقی را پیرامون سواد خواندن در میان دانش‌آموزان پایه چهارم ارایه می‌دهد. همچنین عوامل مختلفی که با یادگیری سواد خواندن در دانش‌آموزان مرتبط است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نتایج پرلز 2001
در همه کشورهای شرکت کننده، رابطه مطلوبی بین پیشرفت سواد خواندن دانش‌آموزان و فعالیت‌های آموزشی سواد خواندن در قبل از مدرسه وجود دارد.
بر اساس اطلاعات دریافت شده از پرسشنامه مدیران مدارس، درس «خواندن» از پایه اول تا چهارم بیش از سایر موارد درسی در مدرسه مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین بر اساس گزارش معلمان مدرسه‌ها، تدریس روزانه مبتنی بر متن کتاب یا فعالیت‌های مربوط به خواندن همراه با تکالیف و تمرین‌های هفته‌ای بوده است.
میانگین بین‌المللی در این ارتباط 53 درصد است که این فعالیت‌ها با پیشرفت دانش‌آموزان در سواد خواندن ارتباط مثبت داشته است.
در همه این کشورها، رابطه مستقیمی بین «نگرش مثبت» دانش‌آموزان نسبت به خواندن و «توانایی خواندن» آنها وجود دارد. در ضمن، نگرش مثبت دختران در مقایسه با پسران بالاتر است. بین «تعداد کتاب‌های موجود در خانه» (بیش از 100 جلد) و پیشرفت سواد خواندن دانش‌آموزان نیز رابطه مثبت وجود دارد. پیشرفت دانش‌آموزانی که والدین آنها زمان بیشتری برای مطالعه صرف می‌کرده‌اند، از سایر دانش‌آموزان بالاتر است.
دانش‌آموزانی که از نظر «سواد خواندن» در سطح بالاتری قرار داشتند، دارای والدینی بودند که نسبت به مطالعه نگرش مثبتی داشته‌اند و متوسط میزان مطالعه آنان بیش از 6 ساعت در هر هفته بوده است.
وضعیت دانش‌آموزان ایران در پاسخ به سؤالاتی که جنبه استخراج صریح اطلاعات (حفظی) از متن داستان داشته، بهتر از مواردی بوده است که نیاز به استنباط، استنتاج و ارزیابی (درک و فهم) داشته است. متوسط عملکرد دانش‌آموزان ایرانی به‌طور معناداری در هر سه حالت (میانگین کل، ادبی و اطلاعاتی) پایین‌تر از میانگین بین‌المللی (500) است.
با نگاهی به مجموع نتایج، به نظر می‌رسد آزمون برای دانش‌آموزان ایرانی بسیار دشوار بوده است. پس در قدم اول باید به ساختار کلی نظام آموزشی در دوره ابتدایی توجه کرد و در صورتی که جوابگوی این مهم نیست، آن را متناسب با اهداف آموزشی و ویژگی‌های عصر جدید، بهبود بخشید. اما تا رسیدن به این آرمان، برنامه‌ها و طرح‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌تواند در دستیابی به هدف مؤثر باشد.
اقدامات و برنامه‌های سال‌های اخیر آموزش و پرورش مانند تغییر نظام ارزیابی (ارزشیابی مستمر، دونوبته شدن و طرح ارزشیابی کیفی- توصیفی)، تدوین و تدریس کتاب بخوانیم و بنویسیم و... در راستای تحقق نظام آموزشی مطلوب بوده است.قدر مسلم اگر بتوان در تهیه و تدوین این طرح و برنامه‌ها، با گروه‌های هدف: دانش‌آموزان، اولیا، معلمان و...، تبادل اندیشه کرد، در افزایش غنای محتوایی و ضمانت اجرایی آن مؤثر خواهد بود.
تقویت سواد خواندن
- مهارت اولیه کودکان را در زمینه خواندن قبل از ورود به مدرسه ارزیابی کرده و بر این اساس مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها را هم به ضرورت تقویت سواد خواندن آگاه کنیم.
- الگوهای تدریس و ارزشیابی در مدارس ابتدایی، به‌ویژه در درس فارسی مبتنی بر درک مطلب باشد و این‌گونه الگوها به معلمان معرفی و اجرای آن تشویق شود.
- درسی تحت عنوان «درس خواندن» به دروس دوره ابتدایی اضافه شود و برای این درس زمان و روش مناسب تدریس ارایه گردد.
- روش‌های سنتی تدریس که در آنها مهارت خواندن دانش‌آموزان تقویت می‌شود، احیا گردد، مانند خواندن متون درس فارسی به صورت گروهی و آهنگین.
- پیشنهاد می‌شود که از رایانه در افزایش سواد خواندن دانش‌آموزان استفاده شود. به عنوان مثال: در هر هفته حداقل یک بار دانش‌آموزان مشق خود را بر روی فلاپی تایپ کرده و آن را تحویل معلم دهند و معلم نیز حداقل هفته‌ای یک بار در سامانه رایانه‌ای مدرسه، از دانش‌آموزان بخواهد به‌جای آن‌که املا را روی کاغذ بنویسند، در رایانه تایپ کنند.
اشکال مختلف و متفاوت نوشتاری رایج در جامعه به دانش‌آموزان آموزش داده شود. مثلاً از آنها خواسته شود دیوارنوشته‌ها را از خانه تا مدرسه پیگیری و آن را در کلاس برای دانش‌آموزان بازخوانی کنند و یا تیتر روزنامه‌های مختلف را جمع‌آوری کرده و در کلاس درس بخوانند و برداشت‌های خود را از مطالب محتوایی، به بحث بگذارند. - پس از آشنا کردن دانش‌آموزان با اعیاد و مراسم ملی، مذهبی، حوادث و وقایع روز، باورها و اعتقادات، امثال و حکم، کشفیات جدید علمی، از دانش‌آموزان خواسته شود یکی از این موضوع‌ها را انتخاب و در مورد آن سخنرانی کنند.
- آزمونی نظیر آزمون پرلز هر چند وقت یک‌بار در مدارس اجرا شود و نتایج آن به اطلاع مدارس و خانواده‌ها برسد.
- گفتگو و بحث با فرزندان، رفتن به کتابفروشی و کتابخانه همراه با فرزندان، خواندن قصه یا مجله برای کودک با توجه به شاخص‌های درک مطلب.
- افزودن یک نشست آموزش خانواده تحت عنوان تقویت مهارت خواندن و درک مطلب.
- اختصاص یک روز به منظور هدیه کتاب به مدرسه یا برگزاری جشن هدیه کتاب با تبلیغات ویژه از صدا و سیما و سایر رسانه‌ها.
- ارسال مقاله و مجله به منظور ارایه راهکار به صورت مستمر برای هدایت معلمان در برطرف کردن ضعف و بهبود سواد خواندن دانش‌آموزان.
- استفاده از دانش‌آموزان ممتاز پایه پنجم ابتدایی به عنوان معلم، خواندن در کلاس‌های پایین‌تر و یا ادغام دانش‌آموزان کلاس‌های پایه‌های مختلف و تمرین خواندن یک متن مشترک متناسب.
- تلفیق درس فارسی با درس‌های مختلف همچون هنر، علوم، ریاضی. به عنوان مثال از دانش‌آموز بخواهیم دو حیوان پستاندار، یک خزنده و چهار پرنده را در جنگل نقاشی کند و بعد برای نقاشی خود داستانی نوشته و آن را برای سایر دانش‌آموزان بخواند.
