و ما هم‌اکنون توان تولید داخلی و حتی صادرات را نیز داریم و به اذعان برخی مسئولان به جرات می‌توان ادعا کرد که دانش و فناوری حفاری در ایران به‌طور کامل بومی شده و ضمن ساخت و تامین تجهیزات و قطعات مورد نیاز این صنعت توان ساخت دکل‌های حفاری در خشکی و دریا که روزگاری رؤیایی بیش نبود، امروز در کشور و به دست کارشناسان و متخصصان خلاق این مرز وبوم تحقق یافته است همچنان عده‌ای با نادیده گرفتن توان علمی داخل قصد رفع نیاز از شرکت‌های چینی را دارند.
امید است با توجه به اینکه صنعت حفاری کلید فتح مخازن نفت و گاز است و کشور نیاز به 100 دستگاه دکل حفاری برای کالای استراتژیکی همچون نفت را دارد، برای صرفه جویی در مصرف ارز کشور هم که شده کمی به پژوهشگران و محققان خودمان توجه کنیم تا به چینی‌ها.
همشهری در گفت‌وگویی با مهندس علی همتی طراح و محاسب پروژه ساخت دکل حفاری به تکنولوژی ساخت و مشکلات موجود در این زمینه پرداخته است.
- ساخت دکل حفاری از چه زمانی شروع شد؟
از سال 83 نیاز به ساخت دکل حفاری مطرح و ساخت آن به ما واگذار شد وگروه پس از مطالعه و تحقیق فراوان و همچنین مشاهده دقیق یک دستگاه دکل حفاری در حال کار در اهواز و تهیه گزارشی از آن به این نتیجه رسیدیم که توانایی ساخت آن را داریم.پس از طی این مراحل، مرحله دشوارطراحی آغازشد که من به‌عنوان طراح و محاسب آن، کار را شروع کردم.با اینکه کار سخت بود ولی چون ما دستگاه را داشتیم با توکل به خدا و استفاده از دانش مهندسی معکوس پروژه را آغاز کردیم.
مدل اولیه در گرمای طاقت فرسای سایت در اهواز به انجام رسید و سپس به واحد طراحی مهندسی منتقل شد تا کارهای مربوط به این مرحله شروع و همچنین اشکالات پیش آمده حین انجام مهندسی معکوس رفع شود.بنابراین ایرادهای کار با طراحی مدلی رایانه‌ای از دستگاه دکل برطرف شد وبر این اساس نقشه‌های مونتاژی و ساب مونتاژی بخش‌های مختلف دستگاه با آنالیز آن تهیه و جنس مواد لازم مشخص شد و مرحله ساخت آغاز شد. پس از یک سال دکل حفاری چاه‌های ساخته، در سایت نصب و آزمایش شد که هم‌اکنون بدون هیچ ایراد و اشکالی کار می‌کند.
- کمی راجع به مشخصات فنی دکل برایمان بگویید.
این دکل 210 تن وزن، 54 متر ارتفاع و 56 هزار متر قابلیت حفاری دارد و در تمام مناطق آب و هوایی قابل استفاده است. دکل سنگین خشکی ظرفیت تحمل بار یک میلیون پوند ( 453 تن) و توان 2 هزار اسب بخار که تا 3 هزار اسب به‌عنوان سوپر رینگ قابلیت ارتقا دارد، به آخرین فناوری‌های روز جهان مجهز و براساس استانداردهای بین‌المللی ساخته شده است.
- آیا از این دکل برای حفاری‌های دریایی هم استفاده می‌شود؟
نه، این دکل مخصوص خشکی است اما با تغییراتی قابلیت استفاده در دریا را نیز دارد.از آنجا که دکل‌های حفاری دریایی روی پلت فرم‌های دریایی نصب می‌شود که دارای شرایط ویژه‌ای است بخش ساب استراکچر و سازه پایینی به‌گونه‌ای تغییر می‌یابد که قابلیت نصب روی پلت فرم دریایی را داشته باشد. ما توان تولید این دکل‌ها را نیز در خود می‌بینیم و پیشنهاد آن را داده‌ایم ولی هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ایم.
- آیا دکلی که با استفاده از دانش مهندسی معکوس ساخته شده امتیازاتی در مقایسه با دکل‌های موجود دارد؟
تمام دکل‌های قبلی از شرکت‌های خارجی تهیه شده که به‌دلیل انحصاری بودن دارای قیمت‌های بالایی است.ما به خاطر نفت که یک محصول استراتژیک است این دستگاه را بومی‌سازی کرده‌ایم و حتی گواهینامه بین‌المللی هم برای آن گرفته‌ایم. بنابر این توان صادرات و اجاره به شرکت‌های خارجی را هم داریم. به گفته کارشناسان و مسئولان شرکت حفاری با روند توسعه میدان‌ها و شناسایی میدان‌های جدید در بخش نفت و گاز در سال‌های آتی به بیش از 100 دستگاه دکل حفاری در خشکی و 20 تا 25 دکل حفاری در دریا نیاز داریم و با توجه به اینکه خرید هر دستگاه می‌تواند باعث خروج سرمایه‌های مملکت به‌صورت ارز شود با تولید داخل جلوی خروج ارز نیز گرفته و با صادرات، ارزآوری هم میسر می‌شود.
- در حال حاضرچند دکل حفاری در ایران موجود است و از چه کشورها و با چه هزینه‌ای وارد می‌شود؟
در حال حاضر 51 دکل حفاری خشکی و حدود 3 یا 4 دکل دریایی در کشور وجود دارد که از آمریکا و چین وارد شده است. دکل‌های آمریکایی دارای بهایی معادل تقریبا 5/2 میلیارد تومان و دو تا سه برابر بهای دکل‌های چینی است و البته به همان میزان از کیفیت بالاتری بر خوردار است، در حالی که ما توانسته‌ایم دکلی بسازیم که هزینه آن حدود یک‌سوم دکل‌های آمریکایی (معادل هزینه دکل‌های چینی) ولی با همان کیفیت است.
- عمر مفید این دستگاه‌ها چقدر است ؟
عمر مفید آنها 5 سال است که تا30 سال هم استفاده می‌شود. البته ناگفته نماند 5سال براساس حداکثر باری است که به آن وارد می‌شود و چون دکل‌ها همیشه تحت حداکثر بار نیستند بنابر این عمر مفید آنها افزایش می‌یابد. ما در حال حاضر دکل‌هایی داریم که حتی بیش از 30 سال است که کار می‌کنند.
- کمی راجع به تکنولوژی دکل‌های حفاری توضیح دهید.
دکل حفاری در واقع ابزار اصلی صنعت حفاری کشور است. دکل‌های حفاری به
2 دسته کلی تقسیم می‌شوند: 1 - دکل‌های خشکی 2 - دکل‌های حفاری دریایی که هر کدام از آنها از بخش‌ها و تجهیزات مختلفی تشکیل شده‌اند که مجموعه این بخش‌ها و تجهیزات تشکیل یک کارخانه پرتابل یا قابل حمل به نام ریگ را می‌دهند. کارخانه دکل به‌صورت چرخشی کار می‌کند و کاربرد اصلی آن حفر چاه تا زمانی که به نفت برسد است و پس از آن شیرهای سرچاهی نصب و دکل بایستی به محل جدیدی برای حفاری چاه بعدی منتقل شود. به همین خاطر دکل حفاری بایستی به‌صورت پرتابل یا قابل حمل ساخته شوند. دکل‌های خشکی با ظر فیت‌ها و سایز‌ها و مکانیزم‌های مختلفی ساخته می‌شوند.
- قطر مته‌های حفاری و در نتیجه چاه‌های حفر شده چقدر است؟
حداکثر عمق یک چاه حدود 6 هزار متر و مخروطی شکل است، بنابراین برای حفر دهانه از یک مته 36 اینچی (90 سانتی متر) یا 30 اینچی استفاده می‌شود که پس از حفر حدود 100 تا 200 متر مته‌ای با قطر کمتر مثلا 26 اینچی گذاشته می‌شود به همین ترتیب و به‌تدریج قطر مته کم می‌شود تا به7 اینچ(5/17 سانتی‌متر) می‌رسد. در هر مرحله لوله‌ای متناسب با قطر جاگذاری و اطراف آن سیمان تزریق می‌شود تا از ریزش چاه جلوگیری شود. لوله‌ای که برای استخراج استفاده می‌شود حدود 5 اینچ قطر دارد.
- آیا موتور دستگاه را هم ساخته‌اید ؟
نه در حال طراحی و ساخت هستیم.مخازن گل و اسید آن ساخته شده است. ماپیشنهاد طراحی و ساخت پمپ گل را هم داده‌ایم که هنوز جوابی دریافت نکرده‌ایم.سیستم الکترونیک و کنترل آن توسط مجموعه جهاد دانشگاهی طراحی و ساخته شده است.
- آیا در حال حاضر با توجه به اینکه این دانش بومی‌سازی شده تمام نیاز‌های موجود به شما ارجاع می‌شود؟
هدف ما بی‌نیازی از واردات بود و با اینکه در مناقصه‌ها ما گوی سبقت را می‌بریم چون دستگاه هم دارای کیفیت خوب و هزینه پایین است ولی متأسفانه باز هم از شرکت‌های چینی خریداری می‌شود که هر چند هزینه آن معادل هزینه مدل داخلی است ولی کیفیت آن به‌مراتب بهتر و در حد دستگاه‌های آمریکایی است.ما که اکنون موفق به ساخت شده‌ایم و علاوه بر بومی‌سازی تکنولوژی و اشتغال زایی می‌توانیم از خروج ارز از مملکت جلوگیری کنیم و با صادرات به اقتصاد کشور کمک کنیم، علاقه‌مندیم کار ما مورد توجه مسئولان قرار گیرد.البته مشکلاتمان را در نمایشگاه دستاوردها(بهمن ماه ) با رئیس‌جمهوری و معاونت علمی و فناوری، دکتر واعظ زاده، مطرح کردیم ولی هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ایم.
