«خودروها مقصر اصلی آلودگی هوا هستند.» اگر این 2 گزاره را کنار یکدیگر بگذاریم مسلما می‌توان خودرو‌های بی‌کیفیت و در اصل شرکت‌های خودرو‌ساز را متهمین ردیف اول پرونده آلودگی هوای شهر معرفی کرد. اما آیا در این پرونده بنزین ایرانی و تهیه و تولید‌کنندگان این بنزین از هر‌گونه اتهامی مبرا هستند؟ «کیفیت بنزین تولیدی در پالایشگاه‌های کشور از نظر میزان آلایندگی تا سال ۱۳۹۱به استاندارد4رEURO می‌رسد.».
این گفته مدیرکل بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست وزارت نفت که از سوی دیگر مقامات مربوطه نیز تایید می‌شود، خود مویدی بر این ادعاست که کیفیت بنزین ما در حال حاضر و در سال‌های پیش از این آنی نبوده است که باید باشد.این نکته به کرات از سوی خودرو‌سازان نیز مورد اشاره قرار گرفته است: « طبق مصوبه ۲۷ تیر‌ماه سال ۸۴ هیات وزیران، میزان آلایندگی خودرو‌های وارداتی و ساخت داخل از سال ۸۴ تا ۸۸ باید مطابق استاندارد 2ر EURO از ۸۸ تا ۹۰ مطابق 3ر EURO و از سال ۹۰ تا ۹۳ مطابق 4ر EURO باشد.»
به گفته مهندس نعمت‌بخش، دبیر انجمن صنفی خودرو‌سازان ایران، مطابق این مصوبه، خودرو‌های وارداتی یا ساخت داخل صفر کیلومتری که از سال ۸۵ وارد بازار می‌شوند باید ۲ سال زودتر این استاندارد‌ها را رعایت کنند: بر این اساس خودرو‌های صفر کیلومتر فعلی ما باید مطابق یورو ۳ باشند و بر پایه همین مصوبه، وزارت نفت مکلف است بنزین مورد نیاز برای رعایت این استاندارد را دست‌کم ۶ ماه زودتر تامین و به میزان لازم در جایگاه‌ها عرضه کند در حالی‌که هنوز این اتفاق نیفتاده است و ما همچنان مجبور به استفاده از بنزین غیر‌استاندارد هستیم.
عدد اکتان پایین بنزین ایران، وجود ترکیب MTBE و بالا بودن میزان گوگرد در بنزین از مواردی است که برخی کارشناسان را نسبت به کیفیت بنزین ایران معترض می‌سازد. این درحالی است که بنزین از ابتدای مهر سال ۸۴ مشمول طرح جامع استاندارد شده است و به این ترتیب میزان گوگرد پالایشگاه‌های آبادان، بندرعباس و شیراز که بالاتر از حد مجاز بود اصلاح شد و عدد اکتان 2 پالایشگاه که پایین‌تر از حد قابل‌قبول بود، با اجرای بعضی راهکار‌ها به حد قابل‌قبول رسید.
فقط 8 واحد تفاوت نا‌‌قابل
«بنزین تولیدی ایران هم‌اکنون در میان کشورهای منطقه خاورمیانه از بالاترین سطح کیفیت برخوردار است و براساس استاندارد ملی تولید می‌شود.»
این را معاون تحقیقات غیر‌فلزی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران می‌گوید. اما اینکه این «استاندارد ملی» چقدر با استاندارد‌های رایج بین‌المللی همخوانی دارد، خود داستان دیگری است که محمد نوروزی رئیس امور بهبود و توسعه سوخت شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در مورد آن به همشهری می‌گوید: مشخصات بنزین تولیدی ما براساس استاندارد ملی است اما این استاندارد، با چیزی که باید باشد فاصله دارد.مهم‌ترین بخش این فاصله را باید در تفاوت 8 واحدی عدد اکتان بنزین ما با بنزین اروپا جست‌وجو کرد.
عدد اکتان (میزان بهسوزی) بنزین ایران ۸۷ است و این عدد در بنزین اروپا به ۹۵ می‌رسد. این تفاوت به ظاهر اندک، باعث افزایش مصرف سوخت تمام خودروها از یک سو و ایجاد مشکلات فنی در موتورهای جدید مانند زانتیا، ماکسیما، پژو ۲۰۶، فولکس گل، هیوندایی ورنا، ریو و... می‌شود و مالکان این خودروها مجبور به استفاده از بنزین سوپر هستند؛
چراکه موتورهای بنزینی تراکم بالا نیاز به بنزین با اکتان بالا دارند تا میزان تراکم‌پذیری بنزین هم بالا باشد، در غیراین صورت بنزین در برابر تراکم مقاومت ندارد و هنگامی‌که با هوا مخلوط می‌شود خوب نمی‌سوزد.
تولید آلاینده‌های فراوان، آسیب دیدن موتور خودرو و افزایش میزان سوخت از مواردی است که در اثر مصرف بنزین با اکتان پایین (۸۷) روی می‌دهد.اما مشکل آنجاست که بنزین سوپر حتی در شهری مانند تهران نیز به اندازه کافی وجود ندارد.
وجود MTBE در بنزین تولید داخل از موارد دیگری است که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند: «بنزین ایران، عمدتا دارای مواد افزودنی به نام MTBE است که به‌شدت سرطان‌زاست. بنزین‌های اروپا که توسط پالایشگاه‌هایی با فناوری جدید تولید می‌شوند، فاقد این ماده افزودنی سرطان‌زا هستند و همان طور که تولیدات پالایشگاه بندرعباس نیز نیازی به افزودن این ماده ندارد، ولی به تولیدات بقیه پالایشگاه‌های قدیمی باید سرب یا MTBE اضافه کرد.»
MTBE به‌منظور بالا بردن عدد اکتان بنزین و افزایش بهسوزی آن پس از آنکه مضر بودن سرب مشخص شد، جای این ماده را در بنزین گرفت، اما پس از مدتی سرطان‌زا بودن این ماده نیز محرز شد و در حال حاضر استفاده از آن در اروپا و آمریکا ممنوع شده است، اما مشکلات فنی در بسیاری از پالایشگاه‌های ما مانع از حذف این ترکیب مضر از بنزین‌های ایرانی است.
مهندس نوروزی، مشکلات مالی و تحریم‌ها علیه ایران را از مواردی می‌داند که تا‌کنون مانع از به‌روز شدن فناوری‌های مورد استفاده و دستگاه‌های موجود در پالایشگاه‌های ما شده است.
با وجود این، وی حذف MTBE را از مواردی عنوان می‌کند که به همراه کاهش گوگرد بنزین در دستور کار وزارت نفت قرار دارد: فعلا افزودن 5 درصد اتانول به بنزین در پالایشگاه‌های جنوب به‌صورت پایلوت انجام می‌شود و امیدواریم با رساندن این میزان به 10 درصد، کمبود عدد اکتان جبران شود و دیگر نیازی به استفاده از MTBE نداشته باشیم.
وی همچنین از برگزاری جلساتی با مؤسسه استاندارد برای ارتقای استاندارد بنزین خبر می‌دهد: به‌زودی استاندارد‌های جدید نوشته می‌شود تا عرضه سوخت در ایران مطابق استاندارد 4ر EURO باشد.البته ظاهرا برای اجرای این استاندارد باید دست‌کم تا سال 91 منتظر باشیم؛ سالی که امید می‌رود تا آن زمان توسعه پالایشگاه‌ها اجازه استفاده از بنزینی با کیفیت بیشتر را به‌خودرو‌سواران ایرانی بدهد.
