از یک سو رهبران حماس در دمشق زندگی می‌کنند و حزب‌الله هم در سوریه نقش و حضور دارد و از سوی دیگر رهبران آمریکایی و اروپایی در دمشق یا پایتخت‌های خودشان با رئیس‌جمهور سوریه تبادل نظر و گفت‌وگو می‌کنند. به خاطر همین موقعیت قابل توجه، نشریه آلمانی اشپیگل هفته گذشته و همزمان با پایان جنگ غزه با بشار اسد درباره این جنگ، مذاکره با اسرائیل، وضعیت خاورمیانه و رابطه با آمریکا گفت‌وگوکرد.
اسد 43 سال دارد و چشم‌پزشک است. او در لندن تحصیل کرده اما پیش از گرفتن تخصص خود، به‌دلیل مرگ پدرش (حافظ اسد) مجبور شد به دمشق برگردد.
- آقای رئیس‌جمهور، جامعه جهانی به حمله اسرائیل به غزه اعتراض کرد اما از حماس هم خواست که از حملات دست بردارد. هیچ‌کس در جهان عرب به اندازه شما روی حماس نفوذ ندارد. شما نمی‌توانستید آنها را آرام کنید؟
اینکه شما می‌گویید، همیشه به این بستگی دارد که یک نفر چطور از نفوذ خود استفاده کند. تا هفته گذشته اولین هدف فوری و آنی ما توقف حملات بود. درگیری باید پایان می‌یافت و این شامل هر دو طرف می‌شد. از سوی دیگر تحریم و محاصره اسرائیل علیه غزه باید تمام شود زیرا بستن مرزها باعث آزار مردم می‌شود. این محاصره شبیه مرگ تدریجی است. مردم فقط در نتیجه بمباران نمی‌میرند بلکه قطع شدن منبع دارو و غذا هم باعث مرگ آنها می‌شود.
- اسرائیل گفته که تنها درصورتی محاصره را برمی‌دارد که موشک‌های حماس دیگر شلیک نشود.
اگر مردم غزه بین مرگ تدریجی تحت محاصره یا مرگ آنی در مبارزه، قدرت انتخاب داشته‌باشند بدون شک مرگ آنی در مبارزه را انتخاب می‌کنند. به همین دلیل است که من می‌گویم رفع محاصره باید قطعا بخشی از توافقنامه باشد. ما با حماس در این موضوع کاملا موافقیم. اساسا مشکل اصلی در این درگیری حماس نیست بلکه اسرائیل است.
- دنیا اقدام نظامی اسرائیل را اقدامی یک‌سویه و بدون تناسب می‌داند اما حماس با پرتاب موشک این اقدام نظامی را دامن زد. پرتاب موشک، پاسخ نظامی به‌دنبال دارد.
اینکه شما می‌گویید منطقی است اما سیاست براساس منطق نیست بلکه براساس واقعیت است. حقیقت این است که حماس 6 ماه به آتش بس پایبند بود اما دولت اسرائیل همچنان به محدود کردن نوار غزه در تمام این مدت ادامه داد. اگر در این باره صحبت می‌کنید باید به پیشینه کل این ماجرا آگاه باشید و اطلاعاتتان کامل باشد.
- آمریکا و اتحادیه اروپا نگاهی متفاوت به این پیشینه دارند. آنها حماس را یک سازمان تروریستی می‌دانند که قصد تخریب اسرائیل را دارد.
بله، همان برچسب‌های قدیمی و کلیشه‌های همیشگی. این کار و شیوه آمریکایی‌هاست. با کلماتی مثل تروریسم یا مقاومت، سازمان تروریستی یا موجودیت و نهاد سیاسی و این چیزها بازی می‌کنند. چه شما دوست داشته‌باشید چه نداشته‌باشید، حماس یک موجودیت سیاسی است که وجود دارد و کسی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. حماس اکثریت آرا را در یک انتخابات آزاد و با نظارت و رسمیت بین‌المللی به دست آورد. نمی‌توانید بگویید که کل مردمی که حماس را انتخاب کردند تروریست هستند.
- به باور شما آیا همه ابزارهایی که حماس برای مقاومت از آن استفاده می‌کند توجیه پذیر است؟
قطعا. شکی در این باره ندارم. چطور می‌توانید حماس را به تروریسم متهم کنید بدون اینکه برای اسرائیل چنین توصیفی به کار ببرید؟ در تمام این مدت آتش بس 6 ماهه، اسرائیل ده‌ها فلسطینی را هدف گرفت و کشت اما در این مدت هیچ اسرائیلی کشته نشد. اروپا هم ساکت ماند. در جنگ غزه بیش از 1200 فلسطینی کشته شدند. همین امروز صبح من تصویر یک کودک سه ساله را دیدم که کشته شده‌بود. پس فریاد غرب کجاست؟
- ما موضوع مقاومت مشروع علیه یک قدرت نظامی را درک میکنیم اما حماس به خاطر انفجارهای انتحاری در اسرائیل در غرب شهرت بدی دارد. برای این موضوع چه پاسخی دارید؟
نمی‌خواهم درباره شیوه‌های کشتار صحبت کنم اما چه فرقی میان بمبی که به بدن یک نفر بسته شده و منفجر می‌شود با بمبی که از هواپیما فرو می‌ریزد و منفجر می‌شود وجود دارد؟ هر دوی این بمب‌ها باعث کشتار می‌شوند. من شخصا از موضوع انفجار انتحاری حمایت نمی‌کنم. این، در فرهنگ ما نیست اما چه شما این کار را محکوم بکنید و چه نکنید، بمب‌های انتحاری واقعیت دارند.
- هیچ سیاستمدار غربی خواستار نشستن پای میز مذاکره با حماس نیست.
این اصلا حقیقت ندارد. بسیاری از مقامات اروپایی به‌دنبال گفت‌وگو با حماس هستند و این تمایل به‌ویژه اخیرا بیشتر شده‌است.
- با میانجیگری شما؟
اروپایی‌های از روی تجربه به این موضوع رسیده‌اند. به همین دلیل است که اکنون در دمشق، با رهبری حماس مشغول مذاکره هستند. البته این مذاکرات علنی نیست. نمی‌خواهم به هیچ اسمی اشاره کنم اما فکر می‌کنم گفتن همین بس باشد که در این مذاکرات دقیقا منتقدان همیشگی حماس هم شرکت دارند. ما هر جا که بتوانیم کمک میکنیم.
- از جانب فلسطینیان چه کسی باید پیمان صلح را امضا کند؟
باید واقعیت را در این مورد در نظر بگیریم. اسرائیل و حزب‌الله در سال 2006 وارد جنگ شدند. در آن زمان اسرائیلی‌ها، حزب‌الله را سازمان تروریستی می‌دانستند اما در نتیجه مذاکرات، میان آمریکا، فرانسه، اسرائیل، سوریه و حزب‌الله توافقنامه‌ای امضا شد. حماس هم امروز باید بخشی از توافقنامه باشد. در غیراین صورت هیچ انتظاری از آنها نیست.
- در دولت اسرائیل بسیاری بر این باورند که می‌توانند حماس را حذف کنند.
حماس حذف شدنی نیست. حماس پرچم سفید را بالا نمی‌برد و تسلیم نمی‌شود. حماس اعتماد مردم را دارد و هرکس که بخواهد این سازمان را نابود کند باید کل مردم را نابود کند.
- فکر می‌کنید فلسطینیان و اسرائیل می‌توانند به توافقنامه احتمالی پایبند بمانند؟
نظارت یک طرف سوم بدون شک می‌تواند مفید باشد. فکر می‌کنم ترک‌ها می‌توانند در این زمینه کمک کنند. ترک‌ها قابل اعتماد هستند و نفوذ هم دارند. با اسرائیل و دنیای عرب هم روابط خوبی دارند. از سوی دیگر مصری‌ها با غزه مرز مشترک دارند و فرانسوی‌ها هم مشارکت می‌کنند.
- و آلمان؟
وزیر خارجه آلمان در منطقه فعال است اما تا‌کنون به دمشق نیامده‌است. ما از آمدن او استقبال میکنیم.
- با وجود همه انتقاداتتان از اسرائیل، خود شما با میانجیگری ترک‌ها با اسرائیل مذاکره کرده‌اید. امیدی به بازپس‌گیری جولان دارید؟
اکنون دیگر مذاکراتی در کار نیست. فعلا امیدی نداریم چون در اسرائیل دولت ضعیفی بر سر کار است. برای رسیدن به صلح، دو طرف باید قدرتمند باشند.
- از نظر شما طرف مطلوب، شخص تندرویی مانند بنیامین نتانیاهوست؟
او در گذشته هم نخست‌وزیر بوده اما قدرت زیادی نداشته‌است. ایهود باراک، وزیر دفاع کنونی اسرائیل هم در گذشته نخست‌وزیر بوده اما او هم در موضع ضعف قرار داشته‌است.
بیل کلینتون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در کتاب خاطرات خود نوشته‌است: وقتی می‌خواستیم به صلح و سازش برسیم، باراک می‌ترسید. البته ما امیدمان را از دست می‌دهیم اما شاید دولت بعدی اسرائیل اصلا به‌دنبال صلح نباشد و فقط جنگ بخواهد.
- درمورد حزب‌الله چطور؟
حزب‌الله هیچ خطری برای هیچ کسی ندارد.
- بعد از عقب‌نشینی از لبنان نفوذ خود را در حزب‌الله از دست داده‌اید؟
حزب‌الله یک سازمان مستقل است که امروز بخشی از دولت هم هست. لبنان یک ملت مستقل است و ما حاکمیت مستقل آن را می‌پذیریم.
- در سال 2007 وقتی اسرائیل به شمال شرق سوریه حمله و ساختمانی را ویران کرد شما خویشتن‌داری زیادی نشان دادید. چرا؟
ما می‌توانستیم مقابله به مثل کنیم. باید خودمان را وارد جنگ می‌کردیم؟ در این صورت درتله اسرائیل گرفتار می‌شدیم. تاسیساتی که بمباران شد نیروگاه هسته‌ای نبود بلکه یک ساختمان نظامی بود.
- اما بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اثراتی از اورانیوم در آن محل پیدا کردند.
اورانیوم متعلق به ما نبود. شاید اسرائیلی‌ها آن را از هواپیما انداخته‌اند که ما را به این موضوع متهم کنند.
- پس شما هیچ قصدی برای ساختن سلاح کشتار جمعی و حتی سلاح شیمیایی ندارید؟
سلاح شیمیایی موضوع دیگری است اما حتما از من انتظار ندارید که برنامه تسلیحاتی خودمان را اینجا برای شما تشریح کنم؟ ما در وضعیت جنگ هستیم.
- انتظار همکاری از دولت جدید آمریکا را دارید؟ آیا با پیشنهادات جدید به سراغ باراک اوباما می‌روید؟
ما از امید صحبت میکنیم نه از انتظارات. دولت بوش 2 جنگ به راه انداخت. وضعیت دنیا از هر نظر در 8 سال گذشته وخیم شده. همه چیز بدتر شده، از جمله وضعیت توسعه اقتصادی. آمریکایی‌ها باید از عراق عقب‌نشینی کنند. دولت جدید آمریکا باید خود را به روند صلح متعهد کند.
ما هم در این زمینه در کنار اروپایی‌ها کمک میکنیم. ما می‌خواهیم برای ایجاد ثبات در منطقه کمک کنیم اما باید بخشی از این روند باشیم نه اینکه منزوی شویم. ما می‌خواهیم به هر شکل ممکن همکاری کنیم.
- هیلاری کلینتون، وزیر خارجه جدید آمریکا گفته که به‌دنبال گفت‌وگو با سوریه و شاید ایران خواهد بود. اما این را هم گفته که دمشق باید رفتار خطرناک و غیرمسئولانه خود را تغییر دهد.
بستگی دارد که ببینیم منظور او از این حرف چیست. من مسئولیت خودم را براساس منافع ملی کشورم تعریف می‌کنم. اگر بتوانیم بر سر این موضوع به توافق برسیم من هم اعتراضی به سخنان او ندارم.
- به‌نظر شما نبود اتحاد در دنیای عرب مشکل اصلی نیست؟
دنیای عرب دچار تفرقه است و در این شکی نیست. مثلا ما با مصر بر سر جنگ غزه که موضوع به این مهمی است، هیچ مذاکره مستقیمی نداشتیم. از موضع خاص قاهره خبر نداریم چون در 2 سال گذشته با مصر صحبتی نداشته‌ایم. گفت‌وگو با فرانسه مثلا برای ما اکنون راحت‌تر از مصر است زیرا دست کم فرانسه برای گفت‌وگو با ما علاقه نشان می‌دهد.
- هنری کیسینجر، وزیر خارجه پیشین آمریکا زمانی گفته‌بود، در خاورمیانه هیچ جنگی بدون مصر و هیچ صلحی بدون سوریه ممکن نیست.
درست است. صلح بدون سوریه ممکن نیست.
