آیا مکمل‌های کلاژن واقعا به سلامت پوست و مفاصل کمک می‌کنند؟

کلاژن هم باعث استحکام و استقامت بافت‌ها می‌شود و هم باعث می‌شود بافت‌ها در برابر کشش دوام آورند.

کلاژن به طور طبیعی در گوشت حیوانات از جمله گوشت قرمز و گوشت ماهی که حاوی بافت همبند هستند، یافت می‌شود. اما بسیاری از غذاهای حیوانی و گیاهی حاوی موادی هستند که می‌توانند برای تولید کلاژن در بدن به کار روند.

بدن ما با اافزایش سن مقدار کمتری کلاژن می‌سازد، اما عوامل دیگری مانند قرارگیری بیش از حد در معرض نور خورشید، سیگار کشیدن، مصرف مفرط الکل و کم‌خوابی و ورزش نکردن هم باعث کاهش سریعتر تولید کلاژن در بدن می‌شود.

همچنین با افزایش سن، شکل کلاژن در لایه‌های عمقی پوست با افزایش سن تغییر می‌کند و از یک شبکه کاملا منظم از رشته‌ها به صورت کلافه‌ای نامنظم درمی‌آید. قرارگرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی هم می‌تواند باعث آسیب به رشته‌های کلاژن در پوست شود و ضخامت و استحکام آنها را کاهش دهد و به ایجاد چروک در سطح پوست بینجامد.

علیرغم فراوانی کلاژن در بدن- مکمل‌های کلاژن از جمله فراورده‌های بهداشتی پرفروش در بازار هستند و عرضه‌کنندگان آنها از جمله وعده بهبودی سلامت مو و پوست و ناخن‌ها و جوان شدن دوباره را با مصرف آنها می‌دهند.

کلاژن در ابتدا به عنوان جزئی از کرم‌ها و سرم‌های پوستی به کار رفتند. اما متخصصان پوست در اثربخشی آنها در کاربرد موضعی ابراز تردید می‌کنند، چرا که کلاژن به طور طبیعی در سطح پوست یافت نمی‌شود، بلکه در لایه‌های عمقی‌تر آن قرار دارد. رشته‌های کلاژن بزرگتر از آن هستند که در مصرف موضعی از لایه‌های بیرونی‌تر پوست بگذرند و به لایه‌های عمقی آن برسند و پژوهش‌ها هم نشان نداده‌اند انواع کوتاه‌زنجیره‌تر کلاژن یا پپتیدها نیز تاثیربخشی بیشتری داشته باشند.

از طرف دیگر تصور بر این بوده است که مصرف خوراکی مکمل‌های کلاژن به شکل قرص، پودر و برخی مواد غذایی به جذب موثرتر آن در بدن منجر می‌شود و به هعمین علت فروش این نوع مکمل‌های کلاژن به شدت افزایش یافته است. این مکمل‌ها ممکن است به صورت پپتیدهای کلاژن یا کلاژن هیدرولیزشده یعنی شکل تجزیه‌شده کلاژن که آسانتر جذب می‌شوند، فروخته شوند. مکمل‌های کلاژن حاوی اسیدهای آمینه، واحدهای ساختمانی پروتئین هستند و همچنین ممکن است مواد مغذی دیگر مربوط به سلامت پوست مانند ویتامین C، بیوتین و روی نیز هم در آنها وجود داشته باشند.

اغلب پژوهش‌ها درباره مکمل‌های کلاژن بر تاثیر احتمالی آنها بر سلامت مفاصل و پوست متمرکز است. بررسی‌های انسانی در این زمینه معدود هستند، اما برخی از کارآزمایی‌های تصادفی‌شده کنترل‌شده نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن کشسانی یا انعطاف‌پذیری پوست را بهبود می‌بخشند.

همچنین شماری از کارآزمایی‌ها نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن می‌توانند تحرک مفاصل را بهبود بخشند و درد مفصل در بیماری‌هایی مانند آرتروز یا استئوآرتریت و درد مفصل در وزشکاران را تسکین دهند. کلاژن حدود ۶۰ درصد از ساختمان غضروف، بافت بسیار محکمی که سر استخوان‌ها را در محل مفاصل احاطه می‌کند و باعث حفاظت آنها در هنگام انجام حرکات با فشار بالا می‌شود. تجزیه و متلاشی شدن کلاژن به تخریب غضروف و مشکلات مفصلی می‌انجامد.

البته باید توجه داشت که در این حوزه تعارض منافع بالقوه هم وجود دارد، زیرا اغلب پژوهش‌ها درباره مکمل‌های کلاژن به طور کلی یا جزئی بوسیله شرکت‌هایی تامین مالی می‌شوند که از نتیجه مثبت بررسی سود می‌برند یا یکی یا شمار بیشتر از پژوهشگران دخیل از  ارتباطات با این شرکت‌ها سود می‌برند. بنابراین مشکل است تعیین کرد که مکمل‌های کلاژن تا چه حدی واقعا موثرند و اگر واقعا تاثیر دارند آیا مقرون به صرفه هم هستند و ارزش پرداخت قیمت بسیار بالایشان را دارند یا نه.

یک نکته دیگر در مورد مکمل‌های کلاژن این است که معلوم نیست که آنها دقیقا حاوی چه موادی هستند یا اینکه آیا این مکمل‌ها تا چه حدی واقعا تاثیراتی را برچسب‌هایشان ادعا می‌کنند، ایجاد می‌کنند. مکمل‌ها به شدت داروها پیش از ور‍ود به بازار بوسیله سازمان‌های ناظر بهداشتی از لحاظ ایمنی و کارآیی بازبینی نمی‌شوند.

بالاخره یک مشکل بالقوه دیگر که ممکن است مصرف مکمل‌های کلاژن ایجاد کند، این است که بهانه‌ای به دست مصرف‌کنندگان بدهد تا رفتارهای سالمی را که می‌تواند به حفاظت آنها از در مقابل تخریب کلاژن کمک کنند، از جمله خواب کافی یا ترک سیگار را انجام ندهند.