عامل بروز سرطان‌های مختلف که از وجودآن بی‌اطلاع هستیم

همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : اغلب مردان و زنانی که به  عفونت ویروس پاپیلوم انسانی یا  HPV دچار می‌شوند، از این موضوع بی اطلاع هستند، چون در بدن آنها علائم یا مشکلات خاص بهداشتی ایجاد نمی‌شود. تنها علامت بالینی این بیماری، ظهور زگیل در نواحی تناسلی، کشاله ران، اطراف مقعد، دهان و حنجره است. این زگیل‌ها می‌توانند به طور همزمان در تمامی یا حداقل در بیش از یک ناحیه از نواحی بالا در بدن افراد وجود داشته باشند.  البته در بعضی موارد انواع خاصی از ویروس HPV می‌تواند ضایعات پیش سرطانی و بافت‌های غیرطبیعی هم ایجاد کنند.

آشنایی با ویروس پاپیلوما

سید محمد جزایری، استاد ویروس‌شناسی و رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد ویروس پاپیلوما می‌گوید: «ویروس پاپیلوما  به‌عنوان عامل ایجاد زگیل‌های تناسلی شناخته می شود.» این ویروس شایع‌ترین عفونت‌های منتقل شونده  از راه جنسی است.

در دنیای امروز این ویروس  به‌ویژه در دو دهه اخیر تاثیر بسیار بسزایی در زندگی اجتماعی افراد گذاشته است؛ به‌گونه ای که به نظر می‌رسد که اگر موضوع شیوع کرونا به این گونه در دنیا اتفاق نیفتاده و جهان‌گیر نشده بود؛ قطعا در این چند سال اخیر، ویروس پاپیلوما به‌نحوی در صدر توجهات مردم قرار می‌گرفت.»

شناسایی ویروس پاپیلوما

رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید ویروس پاپیلوما را هارالد تسور هاوزن،  دانشمند آلمانی درسال ۱۹۷۴ به‌عنوان علت سرطان دهه رحم کشف کرده است. هنوز زمان زیادی از کشف این ویروس نگذشته؛ اما بیماری زگیل‌های تناسلی از جمله بیماری‌هایی بوده که از مدت‌ها قبل در یونان و روم باستان شناخته‌شده بود.

عامل بروز سرطان دهانه رحم

به گفته جزایری،  معروفیت ویروس پاپیلومای انسانی (Human papillomavirus) یا HPV در ۳۰ سال اخیر به نقش آن در بروز سرطان دهانه رحم در زنان مربوط است. البته این ویروس به میزان کمتری هم می‌تواند در اندام تناسلی خارجی و مقعد آنها نیز بیماری‌های سرطانی ایجاد کند.   

مطالعات و شواهد بیشتر نشان داده این ویروس در سرطان‌های دستگاه تناسلی و مقعد در مردان هم دخیل است و علاوه بر این می‌تواند در هر دو جنس ایجاد سرطان‌های سر و گردن کند که باید به‌طور جداگانه به آنها پرداخت.

طبقه‌بندی ویروس پاپیلوما

این استاد ویروس‌شناسی می‌گوید تمام انواع ویروس پاپیلوما ایجاد سرطان نمی‌کنند. این ویروس‌ها از نظر خطر ایجاد سرطان طبق طبقه‌بندی سازمان جهانی بهداشت به دو گروه تیپ‌های کم‌خطر و پرخطر تقسیم‌ می‌شوند.

تیپ های کم‌خطر

به گفته دکتر جزایری، تیپ‌های کم‌خطر این ویروس از جمله  ویروس‌هایی هستند که عامل ایجاد  زگیل‌های تناسلی و غیر تناسلی، مخاطی و پوستی هستند. در واقع می‌توان گفت علت‌العلل ایجاد زگیل در دنیا این ویروس است. کمتر کسی هم هست که در دنیا  این زگیل‌ها را نشناسد. بنابراین باید گفت عامل بروز این بیماری هم تیپ‌های کم‌خطر  ویروس پاپیلوما هستند.

تیپ های پرخطر

به گفته جزایری،  این ویروس به درجات و درصدهای مختلف در  بافت‌های سرطانی هر دو جنس در اعضای دیگربدن نیز شناسایی شده‌اند. تیپ‌های پرخطر عامل ایجاد سرطان‌های مختلف هستند که در درجه نخست، سرطان دهانه رحم در زنان و همچنین در مردان هم سرطان‌های اندام تناسلی هستند.

 در واقع چیزی حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد سرطان‌های مقعد در هر دو جنس و بیشتر از ۵۰ درصد سرطان‌های دهان و حلق و حنجره  نیز در هر دو جنس توسط این ویروس ایجاد می‌شود.

 این استاد ویروس‌شناسی می‌گوید به طور کلی  نقش این ویروس در ایجاد سرطان دهانه رحم خیلی بیشتر از موارد سرطان در اندام‌های دیگر است؛ به نحوی که ۹۹ تا ۱۰۰ درصد موارد سرطان دهانه رحم توسط این ویروس ایجاد می شود.

شناسایی ویروس های کم خطر  

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید تعداد ویروس های کم خطر  خیلی زیاد است. ولی اکثر قریب‌به‌اتفاق  عامل زگیل‌های تناسلی مربوط به تیپ‌های شایع  ۶ و ۱۱ هستند.

 البته تیپ‌هایی از ویروس نیز در زگیل‌های غیر ناحیه تناسلی هستند.  این تیپ‌ها هم  تیپ‌های شایعی  هستند. اما بسیار به‌ندرت به طرف سرطان پیشرفت می‌کنند.

  بعضی دانشمندان معتقدند اینکه یک بیمار با تابلوی زگیل تناسلی به سمت سرطان پیشرفت می‌کند، در حقیقت ابتلا به تیپ پر خطر ویروس بوده که  در زمان مناسب مورد شناسایی قرار نگرفته است. به عبارت دیگر،  شاید در  آن تیپ کم خطر (مانند ۶ و  یا ۱۱) یک یا چند تیپ پرخطر وجود داشته که باعث ایجاد سرطان شده است که البته هنوز این موارد استثنایی مورد بحث و بررسی هستند.

البته تحت شرایط ویژه‌ای تیپ های کم خطر این ویروس نیز می‌توانند ایجاد سرطان کنند که البته بسیار نادر است.

تیپ‌های با ریسک بالای ویروس

 به گفته دکتر جزایزی؛ تیپ‌های با ریسک بالا ۱۴ مورد هستند.  این ۱۴ مورد  شامل تیپ‌های : ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۳۵، ۳۹، ۴۵، ۵۱، ۵۲، ۵۶، ۵۸، ۶۶ و ۶۸  هستند.

 تیپ ۱۶ است که شایع‌ترین تیپ با ریسک بالاست و در تمام دنیا هم گزارش‌شده  است. پس از آن تیپ ۱۸  است. یعنی تیپ‌های ۱۶ و ۱۸ به‌تنهایی عامل بیش‌از ۷۰  درصد سرطان‌های دهانه رحم و احتمالا  سرطان در جاهای دیگر به حساب می‌آیند. ضمن آنکه نحوه درمان و کنترل این دو تیپ با بقیه ۱۲ تیپ دیگر متفاوت و قدری سخت‌گیرانه تر و جدی‌تر است.

اما ۱۲ تیپ دیگرهم هست که این ۱۲ تیپ در جمعیت‌های مختلف، هر کدام بعد از تیپ ۱۸ به درصدهای  شیوع متفاوت و متنوع قرار دارند. توجه داشته باشیم طریقه کنترل، درمان و پیشگیری ۱۲ تیپ پر خطر مختلف این ویروس  هیچ فرقی با همدیگر ندارند و  برای بیمار تفاوت خاصی ایجاد نخواهدکرد.  

دکتر جزایری می‌گوید البته عفونت با ویروس پاپیلوما برای ایجاد سرطان، الزامی است ولی کافی نیست و در کنار آن فاکتورهای ژنتیکی، اقلیمی، تغذیه‌ای یا مجموعه‌ای از همه این‌ موارد باعث شده این بیماری‌ها در هر جمعیتی با درصد شیوع متفاوتی دیده شوند.