با گذشت حدود هفت سال از آغاز مکان‌یابی «رصدخانه ملی ایران» و وقفه‌های مکرر در اعلام مکان نهایی احداث رصدخانه، شورای راهبری رصدخانه ملی ایران در جلسه روز دوشنبه خود نیز در مورد انتخاب یکی از دو ارتفاع مورد بررسی در قم و کاشان برای احداث رصدخانه به نتیجه نرسید و تعیین محل رصدخانه به منظور انجام مطالعات دقیق‌تر و حصول اطمینان بیشتر به روزهای آینده موکول شد.
دکتر سعد الله نصیری قیداری، مسئول مکان‌یابی رصدخانه ملی ایران در گفت‌وگو با ایسنا خاطرنشان کرد: "جلسه روز دوشنبه شورای راهبری رصدخانه ملی که قرار بود طی آن مکان نهایی رصدخانه مشخص شود، به علت نزدیکی پارامتر روشنایی آسمان در دو محل مورد نظر به نتیجه نرسید که امیدواریم با صافی هوا در این دو منطقه به طول دو شب، به طوری که ماه نیز در آسمان نباشد، با اندازه‌گیری پارامتر روشنایی آسمان از فیلتر B مکان نهایی مشخص شود. "
عضو هیات علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان تصریح کرد: "حتی در دو هفته گذشته در کاشان و قم آسمان صاف وجود داشت، اما در ارتفاعات بارش بود. البته پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این جبهه هوا از آسمان ایران در حال گذر است و امکان اندازه‌گیری این داده‌ها را خواهد داد. "
دکتر نصیری ابراز امیدواری کرد با تامین به موقع بودجه، ساخت رصدخانه پس از تعیین مکان نهایی به سرعت آغاز شده و هر ساله بودجه مورد نیاز از سوی معاونت پژوهشی وزارت علوم به پژوهشگاه دانش‌های بنیادی که مسئول اجرای پروژه است واگذار شود.
مسئول مکان‌یابی رصدخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: "طی مکان‌یابی در تامین بودجه مشکل چندانی نداشتیم و اگر مشکلی هم وجود داشت، قابل تحمل بود و هر زمانی که بودجه نمی‌رسید دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان حمایت لازم را صورت می‌داد تا کار متوقف نشود. "
به گزارش ایسنا، فعالیت مکان‌یابی رصدخانه ملی ایران در چند سال گذشته با نظارت مرکز تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به ریاست دکتر یوسف ثبوتی، زیر نظر دکتر سعدالله نصیری قیداری انجام شده است.
ابتدا با استفاده از داده‌های هواشناسی 33 منطقه در کشور که بر اساس مشاهدات اولیه شرایط بهتری داشتند، چهار محل مناسب از لحاظ پوشش ابری، باد، زلزله شناسی انتخاب شد و سپس با ابزارهای تخصصی تشخیص کیفیت شرایط رصدی (DIMM) ، وضعیت جو در آنها مورد بررسی قرار گرفت و سپس در مناسب‌ترین بلندی ممکن در هر محل یک گروه برای اندازه‌گیری‌های بعدی مستقر شد.
این گروه‌ها در شرایطی دشوار در مناطقی دور افتاده، در همه شب‌هایی که آسمان صاف بوده به ثبت داده‌های کیفیت جو پرداخته‌اند.
نتایج این بررسی‌ها منجر به انتخاب نواحی نامزد اصلی احداث رصدخانه ملی شده است. پیگیری این اندازه‌گیری‌ها همچنان فعالیت با اهمیتی برای رصدخانه ملی است.
در تعیین محل مناسب برای استقرار رصدخانه باید پارامترهای متعددی را از عوارض زمین شناختی مانند وجود گسل‌ها و معادن گرفته تا جریان‌های باد و اختلاف فشار، آلودگی نوری، پایداری جوی و از این قبیل منظور کرد.
این اطلاعات مشخص خواهند کرد که پارامتر دید برای هر محل چقدر است و بنابراین چه ابزاری برای آن محل مناسب خواهد بود. به همین دلیل داده‌های کیفیت جو برای طراحی فنی تلسکوپ و بهره‌برداری بهینه از رصدخانه ضروری است.
اما داده‌های گردآوری شده در این بررسی به طور مستقل هم ارزش علمی دارند و مجموعه آنها شناسنامه مناطق ایران از لحاظ امکان استفاده از آسمان این کشور برای دانش جهانی نجوم محسوب می‌شود.
آسمان صاف هم گاه موهبتی است، مثلا برخورداری کشور شیلی از آسمان بسیار صاف باعث شد که کشورهای اروپایی در چارچوب سازمان رصدخانه جنوب اروپا از دهه 70 میلادی به بعد میلیاردها دلار برای ساختن رصدخانه در این کشور ــ علیرغم اوضاع بی‌ثباتش ــ سرمایه‌گذاری و درآمد ارزی هنگفتی نصیب آن کنند.
نکته مهم این است که با پایان گرفتن برنامه هشت ساله مکان‌یابی رصدخانه که چهار سال آن هم با تحققات میدانی و داده‌گیری‌های محیطی همراه بوده، کشور ما به فن‌آوری و دانش پیشرفته‌ای از مکان‌یابی دست یافته است و از این پس می‌تواند این دانسته‌ها و مهارت‌ها را به کشورهای دیگر منتقل کند.
این نخستین دانش پایه و فن‌آوری پیشرفته‌ای است که طرح رصدخانه ملی ایران برای ایرانیان به ارمغان آورده است و مسلما پا به پای تکمیل مراحل بعدی باز هم خواهد آورد.
