سرشماری عمـومی نفوس ومسکن یکی از عمده‌تـرین راه‌های شناخت کشورها از ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی برای برنامـه ریـزی ، نظارت و ارزیابی خدمـات و فعالیتهای ملی و منطقه‌ای است .
امروزه در اغلب کشـورها سرشماری‌های نفوس به فاصله‌ی 5 یا 10 سال یک بار به مرحله ی اجرا در می‌آید .
در جمهوری اسلامی ایران نـیز سرشمـاری عمومی نفوس و مسکن مطابـق ماده‌ی 4 قانون مرکز آمار ایران ، هر ده سال یک بار با فرمان رئیس جمهوری اجـرا می‌شود .
این سرشمـاری در سال‌های 1335، 1345، 1355، 1365 و 1375 منطبق با جدیـدترین روش‌های علمـی انجام شـده و قراراسـت در آبان سال 1385 نیزبه مرحله اجرا درآید.
لباس‌های مخصوص برای ماموران سرشماری نفوس و مسکن
معاون اطلاع رسانی مرکز آمار ایران گفت: ماموران سرشماری نفوس و مسکن با لباس‌های مخصوص انجام وظیفه خواهند کرد.
علیرضا حسینی در نشست ستاد هماهنگی سرشماری آذربایجان شرقی افزود: تمهیدات لازم برای تهیه یونیفرم‌های مخصوص در تمامی استان‌هابه انجام رسیده است.
وی، با بیان این که در برگزاری سرشماری نفوس و مسکن نیروهای بسیجی نیز حضور خواهند داشت، اظهارداشت: در این زمینه موافقت نامه‌ای بابسیج به امضا رسیده است که بر اساس آن تمامی افراد در رده‌های مختلف اجرایی دستمزد خواهند گرفت.
حسینی، اعتبارات در نظر گرفته شده برای برگزاری سرشماری نفوس و مسکن در کشور را ۳۷۰میلیارد ریال اعلام کرد.
به‌گفته وی، تاکنون ۹۰درصد از اعتبارات فوق در بین استان‌های مختلف کشور توزیع شده است
تاکید مراجع عظام تقلید بر ارایه اطلاعات دقیق به آمارگیران
حضرات آیات " عبدالکریم موسوی اردبیلی" و " سید حسین نوری همدانی" ، "یوسف صانعی" ، سه تن از مراجع عظام تقلید قم در پاسخ به استفتاء رییس مرکز آمار ایران، خواهان همکاری مردم با آمارگیران وارایه اطلاعات دقیق به این افراد شدند.
براساس گزارش مرکز آمار ایران، حضرت آیت‌الله موسوی اردبیلی در پاسخ به نامه رییس این مرکز از همه مردم خواسته است که در ششمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن شرکت کرده و به آمارگیران اطلاعات دقیق ارایه کنند.
این مرجع تقلید یادآور شده است : در آمارگیری و سرشماری ارایه آمار نا صحیح جایز نیست و مردم باید واقعیت را به ماموران ارایه دهند.
حضرت آیت‌الله نوری همدانی نیز در پاسخ به این استفتاء گفته است: چون آمار و اطلاعات پایه واساس برنامه‌ریزی و تصمیمات سرنوشت ساز می‌باشد لازم است همه مردم مملکت اطلاعات صحیح و دقیقی را در اختیار پرسشگران مرکز آمار کشور قرار دهند.
حضرت آیت‌الله یوسف صانعی نیز از مراجع عظام تقلید قم گفته است : مردم باید آمار دقیقی را در اختیار ماموران سرشماری‌قرار دهند،چرا که این مساله درسرنوشت همه افراد کشور تاثیر مستقیم دارد.
وی دردیدار با اعضای ستاد سرشماری نفوس و مسکن استان قم گفته بود: باید فرهنگ آمار وسرشماری به طور کامل در کشور نهادینه شود به گونه‌ای که مردم همکاری با آمارگیران را از وظایف اصلی خود بدانند.
سابقه آمارگیری در ایران
درسال 1297 هجری شمسی به منظور ثبت وقایع چهارگانه ، اداره ثبت احوال کشور تاسیس شد. با ثبت اطلاعات مرتبط با تولد ، فوت ، ازدواج و طلاق توسط اداره مذکور ، ضرورت اطلاع از جمعیت کشور و تعیین سازمانی که به جمع آوری این اطلاعات بپردازد مورد توجه قرار گرفت و منجر به آن شد که در سال 1303 هجری شمسی آیینامه ای به تصویب برسد و در این آیینامه اداره ایی مسول آمار ، و وظایف آن مشخص شود .
براساس این مصوبه مسولیت جمع آوری و متمرکز کردن آمارهای مورد نیاز به عهده وزارت کشور گذاشته شد. در خرداد ماه سال 1318 هجری شمسی اولین قانون سرشماری در مجلس شورای ملی تصویب شد.
در اجرای این قانون سرشماری نفوس از دهم اسفندماه همان سال در شهر تهران و در سال 1319 و 1320 هجری شمسی در 33 شهر کشور به تدریج به اجرا درآمد.
دراسفند ماه سال 1331 هجری شمسی سازمان همکاری آمار عمومی تشکیل شد و در فروردین ماه سال 1332 هجری شمسی ، قانون آمار و سرشماری به تصویب رسید.
دراین سال اداره آمار و سرشماری از اداره کل آمار و ثبت احوال منتزع و به سازمان همکاری آمار عمومی ملحق شد. به این ترتیب برای اولین بار سازمانی که منحصراٌ وظیفه جمع آوری آمار را به عهده داشت به وجود آمد که در سال 1334 هجری شمسی به اداره آمار عمومی ، وابسته به وزارت کشور ، تغییر نام یافت و این اداره درسال 1335 هجری شمسی اولین سرشماری عمومی نفوس را در کل کشور به اجرا درآورد.
با تاسیس اداره آمار عمومی ، فعالیتهای آماری وارد مرحله جدیدی شد و همه ساله طرحهای گوناگون آماری در زمینه های مختلف اجتماعی - اقتصادی به اجرا درآمد که اهم آنها به شرح زیر است :
- آمارگیری کشاورزی در سال 1339
- آمارگیری نمونه ای نفوس در سال 1342
- سرشماری صنعتی در سال 1342
- آمارگیری بودجه خانوار در سال 1342
نیاز روزافزون دستگاههای برنامه ریزی کشور به آمار و اطلاعات و ضرورت همکاری بسیار نزدیک سازمان اصلی تولیدکننده آمار با دستگاه برنامه ریزی ، موجب شد تا براساس قانون 1344 هجری شمسی ، اداره آمار عمومی از وزارت کشور جدا و با نام مرکز آمار ایران به سازمان برنامه و بودجه وابسته شود .
درسال 1379 سازمان برنامه و بودجه کشور با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام شده و تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور فعالیت خود را ادامه می دهد. هم اکنون مرکز آمار ایران به این سازمان وابسته است.
