راویان خاموش شهر-۵؛ شهیاد و ۲۴ اسفند چگونه آزادی و انقلاب شدند؟

 همشهری آنلاین – حافظه تاریخی: به همین دلیل بیراهه نیست اگر بگوییم بستر میدان انقلاب تا میدان آزادی محل مهم‌ترین کنش های اجتماعی کشور بوده است.

از شهیاد تا آزادی

میدان آزادی بزرگ‌ترین میدان تهران است و نماد پایتخت در آن قرار دارد. این میدان را مهندس حسین امانت سال ۱۳۴۵ به دستور محمدرضا شاه پهلوی و برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله طراحی کرد و در سال ۱۳۴۸ با عنوان شهیاد افتتاح شد. در مراسم افتتاح این میدان برای نخستین بار از منشور حقوق بشر کوروش پادشاه هخامنشی رونمایی شد.

کمتر از ده سال بعد یعنی در بهمن ۵۷ اما میدان تبدیل به کانون تجمعات و راهپمیایی‌ها علیه رژیم پهلوی شد و با پیروزی انقلاب اسلامی میدان آزادی نام گرفت. تظاهرات سال ۵۷ به ویژه از میدان‌های امام حسین و انقلاب به سوی آزادی انجام می‌شد و در این میدان بود که خیل عظیم جمعیت به یکدیگر می‌رسیدند.

سرنگونی انقلابی  یک مجسمه

میدان انقلاب نیز که ۴ دهه قبل میدان ۲۴ اسفند نام داشت دیگر محور تظاهرات مردمی بود. این میدان به مناسبت تولد رضاشاه پهلوی ۲۴ اسفند نام‌گذاری شده بود و مجمسه‌ای از او در آن میانه آن قرار داشت. به همین دلیل به آن میدان مجسمه نیز می‌گفتند که با چهار سینما و مغازه‌های مختلف احاطه شده بود و یکی از پاتوق‌های جوانان از دهه ۳۰ تا کنون بوده است. به این ترتیب در روزهای انقلاب میدان ۲۴ اسفند میزبان یکی از مراکز تظاهرات بود و در نهایت سرنگونی مجسمه رضاشاه از این میدان تبدیل به یکی از نمادهای پیروزی انقلاب اسلامی شد.

پس از انقلاب نیز نخستین المان میدان در سال ۱۳۶۱ به دست فریدون صدیقی فرزند مجسمه‌ای مشهور ابوالحسن صدیقی ساخته می‌شود که امروز نبش خیابان آزادی و انقلاب قرار دارد. پس از آن از سال ۸۸ تا ۹۰ طرحی گنبدی در میدان اجرا شد که به دلیل اعتراضاتی تخریب و پس از چند سال به گنبدی فیروزه‌ای تبدیل شد از نظر جذابیت بصری مورد انتقاد بسیاری است. هر چند این المان‌ها و تغییر آن‌ها تاثیر زیادی بر هویت این شاهد بزرگ تاریخی پایتخت نداشته‌اند.