شرکت 15 میلیارد تومانی بورس اوراق بهادار در اجرای قانون بازار اوراق بهادار(مصوب اول آذر 84) و به‌عنوان متولی حوزه عملیات بازار سرمایه در مهرماه سال 85 تشکیل شد و بعد از انتخاب هیأت‌مدیره (که شامل شرکت‌های سرمایه‌گذاری بهمن، تدبیر، تامین اجتماعی، توسعه ملی سرمایه‌گذاری غدیر و 2 شرکت کارگزاری آزمون بورس و حافظ بود) علی رحمانی به‌عنوان اولین مدیرعامل این شرکت برگزیده شد.
وی با بررسی بورس‌های لندن و یورونکست، سکان بخش عملیاتی بازار سرمایه را در دست گرفت و همزمان در 2بخش سودآوری برای شرکت و اجرای وظایف راهبری و اجرایی، اقداماتی را انجام داد که نتایج به دست آمده حکایت از رضایت مسئولان و مدیران حوزه خرد و کلان و همچنین سهامداران دارد.
وی با هدف توسعه بازار سرمایه اقدامات متعددی درخصوص پذیرش شرکت‌های جدید، اجرای اصل 44، افزایش حجم معاملات، شفاف‌سازی، به‌کارگیری ابزارهای جدید، ارتباط با بورس‌های جهان، آموزش و... انجام داد تا ضمن مقبولیت نزد سهامداران خرد و کلان از کارنامه مناسبی برخوردار باشد.
رحمانی در شرایط واقع‌بینانه‌ای اقدامات صورت گرفته را مناسب و رضایت بخش ارزیابی می‌کند که در مقابل پذیرای این است که برخی اقدامات مانند بین‌المللی کردن بورس ایران، به کارگیری نرم‌افزار جدید معاملاتی و راه‌اندازی مرکز مالی ایران هنوز انجام نشده است. اما مسئولان سازمان خصوصی‌سازی، سهام عدالت، مدیران شرکت‌ها و کارگزاران از فعالیت 2ساله وی و هیأت‌مدیره شرکت بورس رضایت دارند.
شفاف‌سازی شرکت‌های دولتی
در این رابطه غلامرضا سلامی، رئیس انجمن حسابداران خبره و از کارشناسان ارشد بازار سرمایه، بر این باور است که با وجود جوان بودن مدیریت شرکت بورس، فعالیت‌های انجام شده بیش از انتظار بود.
وی می‌گوید: هیأت‌مدیره و مدیرعامل شرکت بورس در دستیابی به اهداف تلاش گسترده‌ای انجام داده و در زمینه ایجاد مقررات، بسترهای لازم برای معاملات و ایجاد ساختار شرکت به نحو مطلوبی فعالیت کرده‌اند.
سلامی با بیان اینکه تجربه اول و جدید شرکت بورس رضایت‌بخش بوده خاطرنشان می‌کند: اگر نقد و ضعفی درباره عملکرد 2ساله شرکت بورس وجود دارد ناشی از تصمیمات و مقررات دیکته‌شده از سوی سازمان بورس است.
سلامی می‌افزاید: هر چند پذیرش شرکت‌ها قابل‌قبول نبوده اما این امر ناشی از فضای موجود کشور بود، ولی مدیریت شرکت بورس با عدم‌شفاف‌سازی شرکت‌های دولتی مقابله کرد و با برخورداری از دانش کافی اگر اختیارات بیشتری داشت مشکلات مربوط به گره‌های معاملاتی را نیز برطرف می‌کرد.
وی اقدامات صورت گرفته را ملموس و مطلوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: اگر قضاوت عادلانه و منصفانه‌ای بر عملکرد هیأت‌مدیره و مدیرعامل شرکت بورس شود باید گفت که نتایج حاصله مطلوب بود.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه در پاسخ به این سؤال که چه توصیه‌ای برای هیأت‌مدیره جدید و مدیرعامل شرکت بورس دارد، تصریح می‌کند: شرکت بورس تابع قوانین موجود و ابلاغی است که نیاز به پختگی مسئولان سازمان بورس دارد چرا که مدیران سازمان بورس از تجربه داخلی و خارجی مطلوبی برخوردار نیستند در حالی با توجه به مقام ناظر این سازمان، مسئولان آن باید به مانند دیگر مقام‌های ناظر بورس‌ها از تجربه کافی برخوردار باشند.
سلامی که از نویسندگان قانون بازار اوراق بهادار است ادامه می‌دهد: مقام ناظر بورس باید به‌گونه‌ای رفتار کند که با عدم‌تلف کردن منابع، مانع از جلوگیری هر جریان در توسعه بازار سرمایه شود.
نمره 19 سازمان خصوصی‌سازی به شرکت بورس
این اظهارات رئیس انجمن حسابداران خبره ایران در حالی بیان می‌شود که شرکت بورس علاوه بر ارتباط با فعالان بازار سرمایه با نهادهای دیگری چون سازمان خصوصی‌سازی مرتبط است و برای واگذاری شرکت‌ها و اجرای اصل 44 باید از هماهنگی لازم با این سازمان برخوردار باشد.
در این رابطه اسماعیل غلامی، معاون سازمان خصوصی‌سازی که به همراه مهدی عقدایی، دیگر معاون این سازمان ارتباط تنگاتنگی با مسئولان شرکت بورس دارد، معتقد است: به‌هنگام واگذاری شرکت‌ها در بورس و بحث قیمت‌گذاری، سطح همکاری سازمان خصوصی‌سازی با شرکت بورس افزایش می‌یابد که خوشبختانه مدیران شرکت بورس همکاری نزدیکی با سازمان خصوصی‌سازی داشته و همواره همراه بوده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: این همکاری نزدیک به‌گونه‌ای بود که در برخی موارد شرکت بورس مشکلات را شناسایی و در اسرع وقت اقدام به حل موانع می‌کرد که درصورت عدم‌همکاری و هماهنگی این 2گروه، شاید مشکلات موجود در واگذاری شرکت‌ها برطرف نمی‌شد.
وی در برابر این مطلب که عملکرد 2ساله شرکت بورس در اجرای اصل 44 چگونه بود؟ تصریح می‌کند: شرکت بورس در واگذاری شرکت‌ها و مراحل آماده‌سازی به‌طور مطلوبی عمل کرد، به‌طوری که هرچند سازمان خصوصی‌سازی وکالت واگذاری شرکت‌ها را داشت اما مدیرعامل و مدیرپذیرش شرکت بورس اطلاعات مربوطه را زودتر دریافت و بررسی می‌کردند.
غلامی ادامه می‌دهد: این گروه نه تنها چوب لای چرخ نمی‌گذاشت بلکه با دقت نظر خود در راستای شفاف‌سازی عمل کرده است.
معاون سازمان خصوصی‌سازی می‌افزاید: فقط به هنگام قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها اختلاف سلیقه‌هایی وجود داشت که طبیعی و شاید لازم بود.
غلامی در پاسخ به این سؤال که با این اوصاف چه نمره‌ای به عملکرد 2ساله شرکت بورس می‌دهد، اظهار می‌دارد: هیأت‌مدیره و مدیرعامل شرکت از20، نمره 19 را گرفتند.
این قدر انتظار نداشتیم
محمد جواد شیخ، مدیرعامل شرکت کارگزاری سهام عدالت با نظرات غلامی موافق است و می‌گوید: با توجه به اینکه شرکت بورس برای اولین بار راه‌اندازی شده از کارنامه قابل دفاعی برخوردار است.
وی ادامه می‌دهد: این شرکت در اجرای اصل 44 به‌گونه‌ای عمل کرد که انتظار نداشتیم این قدر خوب عمل شود و با توجه به بزرگ و سنگین و ریسک‌پذیری شرکت‌های‌واگذار‌شده، مدیران شرکت بورس با تدبیر عمل کردند.
خوب بود اما کافی نبود
این نقطه نظرات درحالی بیان می‌شود که ابراهیم قربانی فرید از کارگزاران بورس نظر دیگری در باره عملکرد 2ساله شرکت دارد.
وی می‌گوید: هرچند بسیاری از مسائل و مشکلات موجود ناشی از مسائل بیرونی است اما مدیران سازمان و شرکت بورس می‌توانستند و می‌توانند به‌مانند دیگر بورس‌ها اقداماتی درباره کنترل بازار و سیاست‌های کلان اتخاذ کنند و جا دارد به هنگام مسائلی چون تورم و انرژی هسته‌ای تمهیداتی اندیشه شود.
این کارگزار رعایت انصاف را نیز مدنظر داشته و اظهار می‌دارد: یکسال از زمان شرکت بورس صرف استقرار، انتقال و استخدام نیروی انسانی شد و در یک سال بعدی اقداماتی انجام شد که لازم بود اما کافی نیست.
قربانی فرید ادامه می‌دهد: هیأت‌مدیره و مدیرعامل شرکت بورس به همراه مسئولان سازمان بورس باید در فکر روزهایی باشند که شرایط بازار نامساعد است و باید برنامه‌هایی برای کنترل بازار داشته باشند. وی، در مجموع، عملکرد شرکت بورس را راضی‌کننده می‌داند.
چند انتقاد یک مدیرعامل به شرکت بورس
محمدعلی احمدزاد اصل، مدیرعامل سرمایه‌گذاری سپه نیز به مانند قربانی فرید بر این باور است که عملکرد 2ساله شرکت بورس مطلوب بود اما در برخی موارد با انتقاداتی همراه بوده است.وی می‌گوید: شرکت بورس هنوز در سایه سازمان بورس قراردارد و به معنای واقعی کلمه سهامی عام نشده و جهت‌دهنده آن سازمان بورس است، در حالی که به‌عنوان شرکتی که حوزه عملیات را به‌عهده دارد باید مستقل باشد.
وی می‌افزاید: ازسوی دیگرسطح فعالیت شرکت بورس باید افزایش یافته و به جای وارد‌شدن بیشتر در فضای کسب و کار، به حوزه نظارتی عملیات بیشتر توجه کند تا دغدغه سازمان بورس برطرف شود.
احمدزاد اصل با بیان اینکه تفکیک وظایف سازمان و شرکت بورس باید به‌طور شفاف باشد انتقاد دیگری هم دارد.
وی می‌گوید: شرکت بورس باید از وحدت رویه برخوردار باشد، به‌طور مثال فقط از مدیرعامل بانک سپه به هنگام عرضه سهام سرمایه‌گذاری امید تعهد نگیرد.
این مدیرعامل می‌افزاید: از سوی دیگرجا دارد مدیران شرکت بورس به خرد جمعی ارزش قائل شده و از اقدامات دستوری اجتناب کنند.
احمدزاد اصل در خاتمه می‌گوید: با این همه در2سال اول، فعالیت هیأت‌مدیره و مدیرعامل شرکت بورس خوب بوده و این گروه برای بازار زحمت کشیدند که نباید نادیده گرفته شود.
