به‌نظر نمی‌رسد صندلی مدیر عامل بورس تهران چندان جای راحتی باشد، شاید این را وقتی روی آن تکیه بزنی متوجه شوی چرا که این صندلی نیاز به کار مداوم دارد. وقتی ما را به اتاق کارش راهنمایی می‌کند با انبوهی از پرونده‌ها روی میزش روبه‌رو می‌شوم که تا ارتفاع 60 سانت بالا رفته است. همکارانش می‌گویند رحمانی مرد سخت کوشی است. خودش می‌گوید روزی 13 ساعت کار می‌کند، این را وقتی 4 ساعت از وقت مصاحبه مان می‌گذرد متوجه می‌شوم.
علی رحمانی امیدوار است با کمک دیگران هرچه زود‌تر طرح مرکز مالی ایران، بورس بین‌المللی کیش و پژوهشکده بورس را به سرانجام برساند.وقتی از او می‌پرسم تعاملش با علی صالح آبادی، رئیس سازمان بورس چگونه است، چهره‌ای آرام به‌خود می‌گیرد و می‌گوید: تعامل ما کاملا سازنده است و بدون بوروکراسی اداری هر موقع کاری پیش بیاید صرفا با تلفن همراه رئیس سازمان بورس تماس می‌گیرم و مسائل را حل و فصل می‌کنیم.
او کاملا از حمایت‌های هیأت‌مدیره شرکت بورس سپاسگزار است و در حالی که چهره‌ای حاکی از رضایت به‌خود می‌گیرد، می‌گوید: گاهی بحث‌های ما در هیات‌مدیره چنان شدید می‌شد که اگر کسی ناظر این گفت‌وگو‌ها بود فکر می‌کرد ما تا چندین ماه با یکدیگر صحبت نخواهیم کرد اما پس از پایان جلسات همه چیز فراموش می‌شد چون گفت‌وگو‌ها صرفا بر مبنای کار استوار بود، مضاف بر اینکه اعضای هیات‌مدیره کاملا دید حرفه‌ای داشتند و فقط به‌دنبال حل مسائل بودند و خوشحالم که اعضای هیات‌مدیره بورس من را به خوبی درک کردند.
به این ترتیب تفکر مدیریتی و مالی مردی عملگرا که بر اولین صندلی مدیر عاملی شرکت بورس اوراق بهادار تکیه زد، خشت‌های اولیه بورس تهران را پس از تصویب قانون جدید بنا کرد؛ خشت‌هایی که ما ایرانی‌ها چندان عادت نداریم با کار مداوم و تدبیر به درستی روی هم بگذاریم.
- اگر بخواهیم به 2 سال پیش بازگردیم، زمانی که شما به عنوان مدیرعامل بورس انتخاب شدید، می‌توانید بگویید که تا چه حد به اهداف اولیه‌تان دست پیدا کرده‌اید؟
زمانی که من کارم را در شرکت بورس آغاز کردم، همه کارها از جمله تحصیل را رها کردم چون می‌دانستم که کار سختی پیش‌رو دارم، حتی من با خانواده‌ام صحبت کردم و گفتم که قصد دارم به ماموریت بروم چون آغاز کار شرکت بود و شرایط پیش‌رو بسیار سخت بود اما پیش‌بینی من این بود که در هر صورت موفق خواهیم شد.
من در سال‌های گذشته نیز با مباحث بازار سرمایه درگیر بودم حتی در سال 1383 مقاله‌ای در روزنامه شرق از من به چاپ رسید با عنوان جراحی در تالار شیشه‌ای که در جواب مطلب آقای عبده تبریزی با عنوان غبارروبی از تالار شیشه‌ای نوشته شده بود.این مقاله زمینه‌های اولیه فعالیت و مدل من برای انجام کار بود. در حال حاضر روش کار من براساس همان مدلی است که در سال 83 در روزنامه شرق به چاپ رسید و من این مدل را به صورت عملی در شرکت اجرا کردم. طرح اولیه ما در شرکت این بود که سهم بورس را در تامین مالی اقتصاد کشور افزایش دهیم و این استراتژی‌ای بود که با همکاران و اعضای هیات مدیره بر آن توافق کردیم.
برنامه ما این بود که ارزش بورس تهران را تا 40هزار میلیارد تومان، یعنی معادل 2برابر افزایش دهیم و از آن زمان تاکنون ارزش بورس تهران 5 /1 برابر شده است.
- فکر می‌کنید برنامه‌های شرکت تا چه حد اجرا شده است؟
فکر می‌کنم تا حد زیادی به برنامه‌ها رسیده‌ایم. من اعتقاد دارم دانش، پشتکار و تجربه همیشه جواب می‌دهد و من از همکارانم در طول این 2 سال بسیار ممنون هستم که با تلاش بسیار زیاد شرایط را به پیش بردند.ما برای کار کردن یک فلسفه داشتیم و رویکرد ما این بود که به جای اینکه دیگران به سراغ ما بیایند ما به سراغ دیگران برویم و این کار عملا در بخش پذیرش شرکت‌ها اجرا شد و ما دقیقا براساس همین مدل به سراغ شرکت‌ها برای پذیرش در بورس رفتیم.
فعالیت‌های ما در طول این مدت بر محور علمی و فعالیت کارشناسی استوار بود و این‌طور نبود که از طریق آزمون و خطا جلو برویم. ما اعتقاد زیادی به مدل علمی داشتیم و سعی کردیم از تجارب دیگر کشورها نیز استفاده کنیم اما در نهایت روش ما یک روش عملگراست. ضمن اینکه ما در طول این مدت به منابع انسانی، سلامت سیستم و احترام به مردم اهمیت زیادی دادیم و در مورد منابع انسانی، در حال حاضر نیروی انسانی در بورس حرف اول را می‌زند.
- زمانی که کار را شروع کردید بیشتر با چه موانعی روبه‌رو بودید؟
من هیچ وقت احساس نکردم مانعی وجود دارد اعتقادم این است که یک پرونده را ابتدا باید طراحی و سپس اجرا کرد. به‌همین خاطر همه کارهایمان را با روش‌های مطالعاتی و کارشناسی آغاز کردیم و تقریبا به بسیاری از چیزهایی که فکر می‌کردیم، رسیدیم؛ البته برخی از پروژه‌ها به دلایل متعددی از جمله راه‌اندازی پژوهشکده و ساخت مرکز مالی ایران همچنان اجرا نشده و در حال پیگیری و اجرای آنها هستیم.
- ارزیابی و روش تعامل شما با هیات مدیره شرکت بورس در طول 2 سال گذشته چگونه بوده است؟
ویژگی اصلی تک‌تک اعضای هیات مدیره شرکت بورس این است که همه اعضا صرفا به کار توجه دارند و هیچ حاشیه‌ای در میان نبود. در واقع همه اعضای هیات مدیره در طول 2 سال گذشته به دنبال حل مسئله بودند. گاهی اوقات بحث‌های سنگین و شدیدی در هیات مدیره در می‌گرفت به طوری که اگر کسی خارج از هیات مدیره ناظر این بحث بود گمان می‌کرد که ما تا 2 ماه دیگر با هم صحبت نمی‌کنیم در حالی که فعالیت‌های ما کاملا حرفه‌ای پیش می‌رفت و پس از جلسه همه چیز فراموش می‌شد و در نشست‌های بعدی بحث‌های جدیدی آغاز می‌شد، بعد از جلسه نیز همه مسائل تمام می‌شد. بنابراین می‌توانم بگویم تعامل ما در هیات مدیره بسیار مثبت بوده ضمن اینکه اعضای هیات مدیره، من را در کار خیلی درک کردند.
مطلب دیگری که وجود داشت این است که پس از نشست‌های هیات مدیره اگر من احساس می‌کردم که مطالب مطرح شده در جلسه باید منتشر شود بلافاصله آن را روی سایت قرار می‌دادم تا یک گروه بیشتر از بقیه اطلاعات نداشته باشند.
- یکی از نگرانی‌های افکار عمومی این بود که مدیرعامل شرکت بورس به‌گونه‌ای تحت‌نفوذ سازمان خواهد بود و درواقع مجری نظرات سازمان بورس و اوراق بهادار؛ آیا سازمان نفوذ خاصی روی شما دارد؟
تعامل ما با سازمان بورس بسیار مثبت است و اساساً چنین موضوعی مطرح نیست. نحوه فعالیت من با آقای صالح‌آبادی به‌گونه‌ای بوده که صرفاً کارها پیش برود. درواقع من به‌عنوان مدیرعامل شرکت بورس هر موقع کاری داشته باشم مستقیماً با تلفن همراه آقای صالح‌آبادی تماس می‌گیرم و مسائل را حل‌و‌فصل می‌کنیم؛ این‌طور نیست که دفتر ما تماس بگیرد و تحت یک بوروکراسی اداری مسائل حل شود. اما آنچه مسلم است ما به‌عنوان بخش خصوصی وظایف خودمان را داریم و سازمان هم مسئولیت‌های خاص خود را دارد. ما این موضوع را درک کرده‌ایم و براساس آن عمل می‌کنیم، مضاف بر اینکه این موضوع کاملاً قابل درک است که سازمان بورس مسئولیت‌های خاصی دارد که باید در خیلی جاها پاسخگو باشد.
- به نظر شما پیشرفت بازار از زمان تشکیل شرکت بورس تاکنون چقدر بوده است؟
به اعتقاد من بازار در طول این دوران وزن پیدا کرده به‌طوری که دولت هم در حال حاضر به شاخص‌های بورس توجه می‌کند و در خیلی از بخش‌ها تصمیماتش را برمبنای بورس می‌سنجد و این پیشرفت بسیار مهمی است. به نظر من بازار عملکرد خود را به‌خوبی انجام می‌دهد و تصمیماتی که کلیت بازار می‌گیرد یک نوع عقل جمعی است.
عملکرد فعالان بازار به ما نوعی علامت می‌دهد که آیا تصمیمات ما درست است یا اشتباه و این همان عقل کل است که به ما سیگنال می‌دهد.
- یکی از انتقاداتی که به شما مطرح است نحوه برخورد با گره‌های معاملاتی، حجم مبنا و دامنه نوسان است؛ در این زمینه چه پاسخی دارید به فعالان بازار بدهید؟
بحثی که ما به‌تازگی مطرح کرده‌ایم این است که اگر بازارگردانی برای یک شرکت پیدا شود هم حجم مبنا و هم دامنه نوسان را از آن شرکت حذف می‌کنیم اما تاکنون کسی در این زمینه پیشقدم نشده است.
آنچه مسلم است، بازار شرایطی دارد و نمی‌توان آن را به‌سادگی رها کرد و این موضوع به تجربه ثابت شده. در یک دوره دامنه نوسان از بورس حذف شد و نتایج آن هم‌اکنون روشن است؛ بنابراین ما نباید تجارب گذشته را دوباره تکرار کنیم. موضوعی که در نهایت مطرح است این است که اجماعی هم در مورد حذف دامنه نوسان و حجم مبنا وجود ندارد و همه موافق این طرح نیستند بنابراین ما سعی می‌کنیم برآیند کلی و همه خواسته‌ها را در نظر بگیریم.
در مورد گره‌های معاملاتی نیز با اجرای آن، بازار روان‌تر شد. البته این طرح نیز ایرادهایی داشت؛ مثلاً ما متوجه شدیم که برخی براساس این روش در حال دستکاری در بازار هستند و به‌همین دلیل ابزارهای کنترلی ما باید قوی‌تر شود.
- به‌نظر شما بورس ما به کجا می‌رود؟
بورس ما روبه‌تکامل است و من خیلی به موفقیت‌‌‌مان امیدوارم. احساس من این است که ما به جایی می‌رویم که جایگاه شایسته‌ای را در اقتصاد کشور به‌دست بیاوریم و مستندات و شواهد نیز نشان می‌دهد که ما رو به جلو حرکت می‌کنیم.
- فکر می‌کنید ارزش بورس تهران در سال‌های آینده به چه میزان برسد؟
برنامه استراتژی که ما در شرکت بورس تدوین کرده‌ایم براین اساس است که ارزش بورس تهران تا سال 1392 به 344 میلیارد دلار برسد.
بخشی از این افزایش ارزش مربوط به افزایش«P بهE »به این (نسبت قیمت به درآمد) است و بخشی از آن مربوط به عرضه‌های اولیه. حتی ما تعداد شرکت‌ها را در سال92 مشخص کرده‌ایم.
- چه برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای برای آینده دارید؟
ما با وزارت علوم مذاکره کرده‌ایم و آنها را متقاعد کرده‌ایم که مجوز پژوهشکده بورس را صادر کند؛ وزارت علوم نیز قول داده تا مهرماه در این‌باره تصمیم بگیرد.
- آیا در بحث آموزش نیروی انسانی نیز توافقی با وزارت علوم انجام شده است؟
برای آموزش نیروی انسانی، قراردادی با یورومانی امضا کرده‌ایم و قرار است در 6ماه دوم سال‌جاری 8دوره آموزشی برای نیروهای خودمان و فعالان بازار برگزار شود. این دوره‌ها از مهرماه امسال آغاز می‌شود.
- یعنی افراد مورد نظر برای آموزش به اروپا اعزام می‌شوند؟
قرار است استادان یورومانی به ایران بیایند و این کار به لحاظ هزینه به‌صرفه‌تر است ضمن اینکه طرح دیگر ما احداث مرکز مالی ایران است و ما برای این کار، شرکت مرکز مالی ایران را نیز به ثبت رسانده‌ایم.
در این زمینه تفاهمنامه‌ای با شهرداری تهران و شرکت سرمایه‌گذاری شهر نیز امضا شده و قرار است آنها زمین و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند.
برنامه اصلی افزایش سرمایه شرکت نیز به همین منظور انجام می‌شود. پیشنهاد ما این بود که سرمایه شرکت بورس 40میلیاردتومان افزایش یابد تا بتوانیم فعالیت‌های مربوط به مرکز مالی ایران را تا مرحله ساخت پیگیری کنیم.
- برای احداث مرکز مالی ایران شرکای دیگری هم دارید؟
شرکت‌های خارجی مانند سرمایه‌گذاران کشور عربستان در این زمینه ابراز تمایل کرده‌اند و صحبت‌هایی نیز انجام شده است. به نظر من طرح مرکز مالی ایران یک پروژه ملی است و اساسا این سؤال مطرح است که چرا برای احداث مرکز مالی ایران فقط شرکت بورس باید خون دل بخورد در حالی که همه باید برای راه‌اندازی این مرکز تلاش کنند و دولت هم باید به ما کمک کند.
طرح دیگری که هم‌اکنون به صورت ایده وجود دارد پذیرش شرکت‌های افغانستان و تاجیکستان در بورس تهران است. البته این طرح زیاد جدی گرفته نشد اما من اعتقاد دارم که فضای کار مناسبی در این کشورها وجود دارد که می‌توان از آن استفاده کرد؛ بنابراین پیشنهاد من این است که شرکت‌های افغانستان و تاجیکستان را در بورس تهران پذیرش کنیم. به همین دلیل از سفرای این 2کشور دعوت کرده‌ایم تا در این زمینه با آنها مذاکره کنیم؛ ضمن اینکه این کشورها وجه اشتراک‌هایی هم با ایران دارند و ما حتی می‌توانیم تالارهایی در این 2کشور داشته باشیم.
شاید این پروژه خیلی ابتدایی به نظر برسد اما موضوع این است که خیلی از کشورها 100سال پیش در کشورهایی سرمایه‌گذاری کردند که زمینه توسعه‌ای در آنها وجود نداشت. ما حتی می‌توانیم در تاجیکستان بورس کالای کشاورزی راه‌اندازی کنیم و این طرح حسابی ذهن من را مشغول کرده است.
- برنامه راه‌اندازی بورس کیش به کجا کشید؟
در مورد راه‌اندازی بورس کیش ما برنامه‌های جالبی داریم. هفته گذشته من از سفیر ایتالیا دعوت کردم و طرح راه‌اندازی بورس بین‌المللی کیش را آغاز کردیم، ضمن اینکه من از آقای شهرآبادی خواسته‌ام تا از قزوین به تهران بیاید و مستقیما روی طرح بورس کیش متمرکز شود. قرار است ایتالیایی‌ها شریک استراتژیک ما در بورس کیش باشند. تقریبا آمریکایی‌ها بازارهای مالی منطقه را در اختیار گرفته‌اند؛ بورس نزدک در دبی مستقر شده و بورس نیویورک نیز درقطر مستقر است اما اروپایی‌ها در حال حاضر هیچ جایگاهی در منطقه ندارند. بنابراین حضور ایتالیایی‌ها به عنوان شریک اروپایی برای ما بسیار مهم است و ایتالیایی‌ها هم ابراز تمایل کرده‌اند تا در این زمینه با ما فعالیت کنند.
مدلی که ما برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی انتخاب کرده‌ایم مدل مناسبی است و بر این اساس است که بورس کیش کاملا از سرزمین اصلی جدا می‌شود و جریان پول نیز همین‌طور؛ به این ترتیب که شرکت‌هایی که در آنجا پذیرش می‌شوند عرضه‌های اولیه و معاملاتشان براساس یورو انجام خواهد شد. اما این طرح پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛ به طور مثال شرکت سپرده‌گذاری و همچنین تسویه وجوه حتما باید یک شرکت خارجی باشد و موضوعی که ما هم‌اکنون با آن درگیر هستیم چگونگی استفاده از شریک خارجی و قوانین و مقررات داخلی در مورد سرمایه‌گذاری خارجی است.
- آیا سرمایه‌گذاران عربستان برای سرمایه‌گذاری در طرح مرکز مالی ایران تمایل دارند؟
ما گفت‌وگوهایی با سرمایه‌گذاران عربستان داشته‌ایم. البته آنها به غیر از مرکز مالی ایران تمایل دارند در بخش مخابرات و گاز نیز به لحاظ فنی سرمایه‌گذاری کنند اما در این زمینه هم مشکلاتی وجود دارد.یکی از مشکلاتی که من بارها مطرح کرده‌ام اما توجهی به آن نشده این است که دولت باید سیاست‌های سرمایه‌گذاری در خصوص بند الف اصل 44 را اعلام کند چرا که هنوز شرایط سرمایه‌گذاری و حمایت‌های دولتی در این زمینه مشخص نیست و هنوز تکلیف بخش خصوصی و اشخاصی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند روشن نیست.
- درخواست شما از دولت و وزارت امور اقتصادی و دارایی چیست؟
ما 2خواسته از دولت داریم؛ یکی شفاف‌شدن بحث قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری خارجی است تا اینکه شرایط حضور نهادهای مالی خارجی در ایران فراهم شود. درخواست دوم من از دولت نیز مربوط به مرکز مالی ایران است؛ اینکه بتوانیم با کمک دولت ابتدا مرکز مالی ایران را راه‌اندازی کنیم و سپس در فاز دوم این مرکز را تبدیل به مرکز مالی بین‌المللی کنیم.
- آیا آماری از ترکیب فعلی بازیگران بورس دارید؟
ترکیب بازیگران بورس مشخص است اما من فقط به این جمله بسنده می‌کنم که در حال حاضر بازار به قدری بزرگ شده که یک گروه به تنهایی نمی‌تواند آن را کنترل کند و این برای بورس یک تحول است.
- برنامه شرکت در مورد توقف و بازگشایی نماد شرکت‌ها بر چه محوری بنا شده است؟
طرحی در هیات مدیره وجود دارد که براساس آن دوره توقف نمادها کوتاه‌تر شود؛ مثلا بر مبنای این طرح نماد شرکت یک روز قبل از مجمع متوقف می‌شود یا اینکه نماد شرکت در زمان انتخاب هیات مدیره اصلا بسته نشود. در این زمینه در حال رایزنی با سازمان بورس و بررسی ابعاد حقوقی ماجرا هستیم.
البته در روز انتخاب هیات مدیره، معاملات عمده متوقف می‌شود. در واقع اگر معامله عمده‌ای در آن روز انجام نشود و تغییر در مالکیت شرکت به وجود نیاید طرح، قابل اجرا خواهد بود.
