همشهری آنلاین _ زهرا بلندی: مسافت‌شان تا محدوده شهری خیلی کوتاه است و در کمتر از چند دقیقه می‌توان از آنها خارج شد و به محدوده شهری رسید. روستاهای حریم منطقه ۱۹ با وجود نزدیکی به دیگر محله‌ها، با سبکی متفاوت از بافت شهری و با امکاناتی محدودتر روزگار سپری می‌کنند. روستاهایی که با وجود رونق کشاورزی، دامپروری و کارگاه‌های تولیدی، هنوز هم مشکلاتی را در زمینه ضعف زیرساخت‌ها و کمبود سرانه‌ها به دوش می‌کشند. این در حالی است که مشکلات جاری با ورود بخشی از جمعیت سرریز شهر تهران در پی بروز بحران‌های اقتصادی دوچندان شده است. این موضوع سرآغاز گفت‌وگوی ما شد با «حسین مطلبی‌نژاد» بخشدار بخش آفتاب، و با بررسی وضعیت روستاهای حریم و بخش آفتاب ادامه یافت.
مهم‌ترین مشکل روستاهای حریم از نظر شما چیست؟
روستاهای ما با توجه به نزدیکی به شهر تهران دربرگیرنده بخشی از جمعیت سرریز شهر تهران هستند و طی چند سالی که قیمت ملک و املاک بالا رفته و قدرت خرید شهروندان برای خرید مسکن پایین آمده، جمعیت زیادی در این محدوده‌ها ساکن شده‌اند. این اتفاق بافت جمعیتی روستایی مانند مرتضی گرد را بیش از حد افزایش داده و مشکلاتی را در تأمین آب شرب و ایجاد امکانات زیربنایی به وجود آورده است. امکاناتی که در این روستا پیش‌بینی شده برای حداکثر ۸ هزار نفر جمعیت بوده که سکونت بیش از ۳۰ هزار نفر در آن در حال حاضر بروز مشکلاتی را به همراه داشته است. در واقع، ما در حال مواجهه با چالش نسبتاً جدیدی هستیم. اکنون با مشارکت شهرداری منطقه ۱۹، دهیاری و دستگاه‌های ذی‌ربط توانسته‌ایم تا حدود زیادی این معضل را کنترل کنیم، اما با توجه به اینکه در مقطعی ساخت‌وساز غیرمجاز به وفور در این محدوده انجام شده است، رهایی از تبعات آن در مدت کوتاه میسر نیست و شاید تا سال‌های آتی با ما همراه باشد. طبیعتاً این بار جمعیتی نیازمند امکاناتی همچون آسفالت، آب، برق، خدمات بهداشتی و درمان، سرانه آموزشی و... است.
اما مشکلات کمی و کیفی آب شرب یک موضوع کهنه است که نه فقط اهالی روستای مرتضی گرد بلکه دیگر روستاهای حریم منطقه هم از آن گلایه دارند.
بخش قابل توجهی از مشکلات ما در بخش آفتاب به آب شرب مربوط می‌شود. به دلیل کاهش نزولات جوی طی ۲ـ ۳ سال اخیر، دبی و بازدهی آب چاه‌هایی که تأمین‌کننده آب شرب بودند به شدت کاهش پیدا کرده و مجبور شدیم در فصل تابستان این آب را جیره‌بندی کنیم. از آب منطقه‌ای تهران چند مجوز حفر چاه آب شرب برای روستاهای مرتضی گرد، صالح‌آباد غربی، شهرک رسالت و جعفرآباد جنگل دریافت شده و در حال انجام پیگیر جذب اعتبارات هستیم تا این چاه‌ها قبل از فصل گرمای سال آینده حفر و وارد مدار شوند و مشکلات آب شرب این روستاها تا حد قابل قبولی کم شوند.
یکی از گلایه‌های همیشگی روستاهای حریم منطقه ۱۹ راه‌ها و دسترسی‌های نامناسب بوده است.
متولی بخشی از راه‌های روستایی بخش آفتاب اداره راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای شهرستان اسلامشهر است و بخشی از آن هم به شهرستان ری مربوط می‌شود. طی این سال‌ها به دلیل کمبود اعتباراتی که این نهادها داشته‌اند خدمات زیادی در خصوص راه‌های روستایی ارائه نشده و حتی لکه‌گیری‌ها هم با همکاری شهرداری منطقه ۱۹ اجرا شده است و کماکان بسیاری از نقاط نیازمند روکش آسفالت هستند. در حال پیگیری هستیم و امیدواریم با افزایش اعتبارات در حوزه راه‌های روستایی بتوانیم راه‌ها را روکش آسفالت کنیم.
به معضلات روستای مرتضی‌گرد اشاره کردید. اقداماتی در این مورد در دست اجرا دارید؟
با برقراری ارتباط مطلوب با شهرداری منطقه ۱۹، فرمانداری تهران، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اداره کل حریم و... اقدامات خوبی در حال انجام است. چند مدرسه در این روستا در حال ساخت است. منابع زیرزمینی ما محدود است، ولی سعی کردیم برای تأمین آب از بخشی از تهران آب دریافت کنیم. پیگیر ایجاد مخزن ذخیره آب ودرصدد تکمیل لوله‌کشی آب و گاز و اصلاح شبکه برق هستیم.
طی سال‌های اخیر برخی روستاهای حریم منطقه ۱۹ تغییر چهره داده و به صنعتی که در آن روستا رواج یافته است، معروف شده‌اند. این تحول چه مزیت‌ها و معایبی را به همراه داشته است؟
اراضی برخی روستاها مانند روستاهای مرتضی گرد، جعفرآباد جنگل، قلعه‌نو حاج موسی، حسن‌آباد باقراف و... به دلیل نزدیکی به شهر تهران عموماً به کارگاه‌های صنایع چوبی، مبلمان و راسته‌های تجاری و عمده‌فروشی تبدیل شده‌اند. اطراف این روستاها بیشتر از هزار و ۵۰۰ کارگاه کوچک و بزرگ شکل گرفته که به تولید صنایع چوبی، مبلمان، سرویس خواب، میز و صندلی، کمد و... می‌پردازند و چون در نزدیکی بازار مصرف شهر تهران هستند، از چنین ظرفیت مهمی بهره‌مند شده‌اند.
در روستای جعفرآباد باقراف که به دهکده برنز مشهور است، ۶۰ کارگاه وجود دارد که لوستر، آینه و شمعدان‌های برنزی تولید می‌کنند و به راحتی در بازار مصرف تهران توزیع می‌شوند. اما به‌طور کلی شکل‌گیری تعداد زیادی کارگاه در این محدوده‌ها ضمن تأثیرگذاری در شناخته شدن روستاها باعث شده اگر هریک از اهالی روستا نیازمند شغل باشند به راحتی جذب کار شده و مشکل بیکاری تا حد زیادی در این بخش رفع شده که از جمله مزایای آن محسوب می‌شود. از جمله معایب آن هم می‌توان به شکل‌گیری بدون زیرساخت برخی از کارگاه‌های تولیدی اشاره کرد که عدم برخورداری از ایمنی کافی را به همراه داشته است. با هدف رفع این معضل طرح بازدیدهای دوره‌ای از طرف سازمان آتش‌نشانی در حال اجراست.
آیا شکل‌گیری این کارگاه‌های تولیدی به کشاورزی و دامپروری در روستاهای حریم لطمه نمی‌زند؟
شاید بعید به نظر برسد که در روستاهای بخش آفتاب که در مجموعه شهرستان تهران و در کنار پایتخت قرار گرفته‌اند کشاورزی و دامپروری رواج داشته باشد، اما در این روستاها ۷ هزار هکتار زمین مرغوب و درجه یک کشاورزی وجود دارد که روستاییان به کاشت و برداشت گندم، جو، ذرت، بامیه، خیار، گوجه و سبزی می‌پردازند. در فصل تابستان از زمین‌ها گندم، جو و ذرت برداشت می‌شود و در فصل سرما هم کشت شلغم، کلم و کاهو و... رواج دارد. علاوه بر کشاورزی، ۱۱ واحد دامپروری هم در روستاهای ولی‌آباد، جعفرآباد جنگل، حسن‌آباد باقراف، باغ رضوان، میان‌آباد باقراف و... وجود دارد.
یعنی روستاهای حریم در حوزه کشاورزی و دامپروری صاحب حرفی برای گفتن دارند؟
بله. روستاهای بخش آفتاب و حریم منطقه ۱۹ عموماً دارای ظرفیت بالای کشاورزی و دامپروری هستند. در بخش آفتاب در سال زراعی گذشته حدود ۷ هزار تن گندم، هزار و ۵۰۰ تن جو، هزار تن ذرت، ۵۰۰ تن دانه روغنی کلزا، ۴۵۰ تن سبزی و صیفی و ۵۰ تن یونجه و ۸۰۰ تن سایرمحصولات زراعی برداشت شده است. در بخش دامپروری هم در سال حدود ۱۶۰ تن گوشت و در روز ۱۳ تن شیر تولید می‌شود. این در حالی است که با وجود اراضی مطلوب و بهره‌مندی از آب کافی معمولاً تعدادی از کشاورزان این روستاها به‌عنوان کشاورز نمونه استان انتخاب می‌شوند که «حسن شریف‌نیا» کشاورز روستای جهان‌آباد بالا با برداشت ۱۳ و نیم تن گندم به تازگی به‌عنوان کشاورز نمونه انتخاب شده است.
یکی دیگر از دغدغه‌های همیشگی روستاییان این است که مانند ساکنان شهر نمی‌توانند برای رفع مشکلات‌شان با سامانه‌های ارتباطی مانند ۱۳۷ و ۱۸۸۸ تماس بگیرند.
دهیاران ما به‌صورت شبانه‌روزی در دهیاری حضور دارند، این در حالی است که بیشتر اهالی روستاییان شماره‌های تلفن همراه آنها را در اختیار دارند و معمولاً آنها در هر ساعت از شبانه‌روز پاسخگوی اهالی هستند. اعضای شورای روستا هم پل ارتباطی خوبی بین روستاییان، دهیاری و بخشداری هستند که اهالی می‌توانند به آنها نیز مراجعه کنند.
- آشنایی با روستاهای بخش آفتاب
حریم منطقه ۱۹ در بخش آفتاب ۱۵ روستای دارای سکنه، شورای اسلامی و دهیاری و ۷ روستا را که به دلیل کوچکی و جمعیت زیر ۲۰ خانوار از شورای روستا و دهیاری برخوردار نیستند، تحت پوشش خود دارد. ۱۵ روستای نخست شامل روستاهای صالح‌آباد غربی، شهرک رسالت، حسن‌آباد باقراف، کریم‌آباد، قلعه‌نو حاج موسی، جعفرآباد باقراف، آفتاب، خلازیر، پلائین، کاشانک، مرجان‌آباد، مرتضی گرد، جهان‌آباد بالا، شکرآباد و جعفرآباد جنگل هستند و ۷ روستای دانگه، باغ رضوان، ولی‌آباد، میان‌آباد، رحیم‌آباد، عباس‌آبادِ رستم‌آباد و خورائین هم جزء روستاهای زیر ۲۰ خانواری محسوب می‌شوند. به‌طور کلی تعداد جمعیت کل ساکنان روستاهای بخش آفتاب، شامل ۲ دهستان خلازیر و آفتاب، ۵۸ هزار و ۴۰۰ نفر است و هریک از روستاها از یک‌صد سکنه تا ۳۲ هزار نفر جمعیت دارند. برای مثال روستای مرتضی گرد با ۳۲ هزار نفر جمعیت ایرانی و ۷ هزار نفر اتباع افغانستانی جزء بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین روستاهای کشور است.
- ساخت ۲ فضای ورزشی
با هدف رفع کمبود سرانه‌های ورزشی در روستاهای بخش آفتاب و حریم منطقه ۱۹، ۲ سوله ورزشی در روستاهای قلعه‌نو حاج موسی و رسالت در حال ساخت است. «حسین مطلبی‌نژاد» بخشدار بخش آفتاب با بیان این موضوع می‌گوید: «۷۰ درصد از عملیات ساخت سوله ورزشی روستای قلعه‌نو اجرایی شده و سوله ورزشی روستای مرتضی گرد هم در حال تکمیل است. بهسازی و تعویض چمن زمین چمن مصنوعی روستای رسالت هم طرح دیگری است که با همکاری شهرداری منطقه ۱۹ و دهیاری روستای رسالت در حال تکمیل است.»
- افزایش امنیت روستای رسالت
تنها کلانتری پوشش‌دهنده روستاهای بخش آفتاب و حریم منطقه ۱۹، کلانتری ۱۷۱ است که در کنار عوارضی تهران قم قرار دارد. یک ساختمان کلانتری با کمک فرمانداری تهران در روستای رسالت در حال ساخت است که ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و پیش‌بینی می‌شود تا تابستان سال آینده تجهیز شده و مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
- بهره‌برداری از یک مرکز سلامت
بخش عمده‌ای از مردم ساکن بخش آفتاب چه ایرانیان و چه اتباع افغانستانی بدون محدودیت سنی از هر ۲ دوز واکسیناسیون بهره‌مند شده‌اند. این موضوعی است که مطلبی‌نژاد به آن اشاره می‌کند و در ادامه درباره دیگر خدمات بهداشتی و درمانی در روستاها می‌گوید: «طرح راه‌اندازی یک مرکز خدمات بهداشتی و درمانی مجهز در روستای رسالت در حال انجام است که تقریباً کار فیزیکی و ساختمانی آن به پایان رسیده و تهیه تجهیزات و خرید دستگاه‌ها و تأسیسات مورد نیاز مرکز بهداشت در حال انجام است.»
- طرح واکسیناسیون سیار در روستاها
طرح واکسیناسیون سیار در روستاهای منطقه ۱۹، گرمخانه و کمپ‌های ترک اعتیاد به اجرا در آمده است و براساس آن روزانه بیش از صد نفر واکسینه می‌شوند.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۹ با اعلام این خبر می‌گوید: «این طرح با مشارکت سازمان رفاه، خدمات و مشارکت اجتماعی و با هدف حمایت از اقشار کمتربرخوردار و آسیب‌دیده و در پاسخ به درخواست‌های مکرر روستاییان و کاهش تجمع در مراکز جامع سلامت، از نخستین هفته ماه مهر آغاز شده است.»
«مهدی بصیری» می‌افزاید: «در مرحله نخست گرمخانه مهر و کوره‌های آجرپزی ناحیه ۳ از این طرح بهره‌مند شدند و پس از آن نیروهای سیار به روستاهای حریم نواحی ۴ و ۵ همچون روستای جعفرآباد باقراف رفتند و قرار است با حضور مستمر این گروه همه اهالی روستاهای منطقه از این طرح بهره‌مند شوند.»
نظر شما