به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، هیثم بن طارق، سلطان جدید عمان روز یکشنبه در جریان سفری تاریخی وارد عربستان‌سعودی شد. این نخستین سفر خارجی سلطان جدید عمان به‌شمار می‌رود. رسانه‌های عربی این سفر را نقطه تحولی مهم در معادلات خلیج‌فارس و خاورمیانه به‌شمار آورده‌اند؛ آن هم درحالی‌که مواضع مسقط طی واپسین سال‌های سلطنت قابوس بن سعید، در برخی از پرونده‌های مهم منطقه‌ای نسبت به ریاض فاصله گرفته بود. استقبال باشکوه سعودی‌ها از سلطان جدید عمان، یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های این سفر برای رسانه‌ها بود؛ از پرواز گسترده جنگنده‌های سعودی همزمان با ورود هواپیمای حامل سلطان هیثم بر فراز آسمان عربستان گرفته تا نقش بستن پرچم عمان بر تمام برج‌های واقع در پایتخت عربستان. حضور صمیمانه محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در کنار سلطان هیثم و سفر این دو رهبر عربی به شهر جدید نئوم در کرانه دریای سرخ، ازجمله دیگر نکات مورد توجه مهم‌ترین رسانه‌های منطقه‌ای طی ۲ روز گذشته بوده است. اما اهمیت این سفر در چیست و چه توافق‌هایی در جریان رایزنی‌های سران عمان و عربستان به‌دست آمده است؟
تغییر آرایش قدرت‌های عربی در خلیج‌فارس
سفر سلطان هیثم به ریاض در حالی صورت می‌گیرد که تنش‌های میان عربستان و امارات، ۲ متحد قدیمی حوزه خلیج‌فارس از هر زمان دیگری عیان‌تر شده است. روزنامه العربی‌الجدید در این‌باره می‌نویسد: دیگر نمی‌توان همچون گذشته اختلافات ریاض و ابوظبی را به رقابت‌های منطقه‌ای در لیبی یا عراق نسبت داد، چراکه این دو کشور هم‌اکنون به‌طور مستقیم در چندین پرونده نظامی و اقتصادی علیه یکدیگر صف‌کشی کرده‌اند. تنها یک‌هفته پیش از سفر سلطان هیثم به ریاض، تمام تلاش‌های وزارت انرژی سعودی برای تنظیم توافقی جدید میان سازمان اوپک و روسیه با هدف تثبیت قیمت نفت در بازارهای جهانی، به‌دلیل کارشکنی‌های بی‌سابقه هیأت اماراتی با شکست مواجه شد. این رخداد، موجی از حملات رسانه‌ای را میان ۲ کشوری به‌دنبال داشته که تنها ۵ سال قبل، ائتلافی نظامی برای تجاوز به یمن را تشکیل داده بودند. جالب آنکه امارات و سعودی دیگر حتی در میدان یمن نیز کنار یکدیگر قرار نداشته و منافع به کلی متعارضی را در این کشور جنگ‌زده دنبال می‌کنند.
حالا اما به‌نظر می‌رسد عربستان‌سعودی برای نخستین‌بار طی سال‌های گذشته چشم‌اندازی جدید را برای تنوع بخشیدن به متحدان منطقه‌ای و تغییر بخشی از سیاست‌های پیشین خود درنظر گرفته؛ چشم‌اندازی که تاکنون نتایجی ازجمله مصالحه با قطر، افزایش روابط استراتژیک با عمان و البته مذاکرات کاهش تنش با ایران را به‌دنبال داشته است. این در حالی است که شورای همکاری خلیج‌فارس طی یک‌دهه گذشته به میدانی برای رقابت ۲ بلوک سعودی-اماراتی به همراه بحرین با کشورهای کویت، قطر و عمان تبدیل شده بود. شبکه الشرق، وابسته به دولت عربستان با اشاره به این تحولات گزارش می‌دهد: روابط ریاض و مسقط طی سال‌های گذشته به‌رغم وجود مرزهای مشترک منفعلانه و ضعیف بوده است. ریشه این وضع به نگرانی مقامات سعودی از روابط گرم عمان با ایران برمی‌گردد. اما حالا با وفات سلطان قابوس، فرصتی چشمگیر برای تغییر وضعیت حاکم بر روابط این دو همسایه عربی به‌وجود آمده است. انتخاب ریاض به‌عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی سلطان هیثم، نشان‌دهنده درک عمان از این فرصت تاریخی است. از سوی دیگر، روزنامه دولتی تایمزآف عمان نیز در این‌باره می‌نویسد: روابط عمان و عربستان پس از سفر اخیر سلطان هیثم در آستانه حرکت به‌سوی افق‌هایی جدید قرار گرفته است؛ افق‌هایی بر پایه روابط اقتصادی گسترده و همکاری‌های سیاسی بیشتر.
جزئیات توافق‌ها
بدون شک مهم‌ترین دستاورد سفر ۲ روزه سلطان هیثم به سعودی تاکنون، بازگشایی گذرگاه زمینی میان عمان و عربستان بوده است؛ گذرگاهی که از اوایل سال میلادی گذشته به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از انتشار ویروس کرونا تعطیل شده بود. تنها مسیر ارتباط زمینی میان ۲کشور هم‌اکنون جاده‌ای است که از داخل امارات عبور می‌کند، اما با افتتاح این گذرگاه، مسیر حمل‌ونقل زمینی عربستان و عمان تا ۸۰۰ کیلومتر کاهش می‌یابد. محمد بن سلمان در جریان ملاقات با سلطان هیثم گفت: عربستان و عمان ۲ اولویت اصلی را برای اقتصادهای خود دنبال می‌کنند؛ عبور از تکیه مطلق به درآمدهای نفتی و تمرکز بر جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی. نگاهی به مجموعه توافق‌های صورت‌گرفته نیز نشان می‌دهد ریاض و مسقط تلاش می‌کنند از الگویی مشابه برای توسعه روابط اقتصادی بدون درنظر گرفتن بخش نفت و گاز استفاده کنند. ازجمله این موارد می‌توان به اعلام سرمایه‌گذاری دولت عمان در پروژه‌های مدرن شهر صنعتی نئوم اشاره کرد؛ شهری که در حقیقت قرار است به رقیبی منطقه‌ای برای امارت دبی تبدیل شود. در مقابل عربستان‌سعودی نیز وعده داده سرمایه‌گذاری‌های خود در سلطنت عمان را تا سقف ۱۰میلیارد دلار افزایش دهد. به گزارش شبکه العربیه، هم‌اکنون مجموع سرمایه‌گذاری‌های سعودی در عمان بیش از ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار است. همچنین مبادلات تجاری ۲ کشور نیز سالانه ۵۳۰ میلیون دلار عنوان شده؛ رقمی که براساس توافق‌های صورت‌گرفته در سفر اخیر سلطان هیثم، تا بیش از یک میلیارد دلار در سال افزایش خواهد یافت. مهم‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری جدید عربستان در عمان به‌ترتیب عبارت است از پتروشیمی، بهداشت و درمان، انرژی‌های تجدیدپذیر، صنایع غذایی، حمل و نقل و خدمات عمرانی.
تلاش برای انزوای امارات
طی ماه‌های گذشته و با تشدید اختلافات میان ریاض و ابوظبی، برخی از تحلیل‌گران عربی از تلاش تدریجی سعودی‌ها برای انزوای منطقه‌ای امارات سخن می‌گویند. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی‌الیوم، عدم همراهی سعودی با فرایند عادی‌سازی روبط عربی-اسرائیلی را یکی از نشانه‌های این سیاست به‌شمار آورده است. به‌گفته او، سعودی‌ها تلاش می‌کنند در تمام ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی، محوری عربی برای مهار امارات تشکیل دهند. این در حالی است که برخلاف انتظار رسانه‌های اماراتی، کشورهای عربی طی یک‌سال گذشته، استقبال چندانی از برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی از خود نشان ندادند. یاسر ابوهلاله، مدیر سابق شبکه الجزیره با اشاره به این تحولات می‌نویسد: عربستان از طریق کاهش تنش با ایران و ترکیه، تلاش‌های خود برای بازیابی موقعیت ریاض در جهان عرب و مقابله با رقبای جدید نظیر امارات را دوچندان کرده است. استقبال از رهبران عربی نظیر امیر قطر، نخست‌وزیر عراق و اخیرا سلطان عمان در شهر استراتژیک نئوم، بیانگر اراده سعودی‌ها برای کنار زدن رقیب جدید خود در خلیج‌فارس و احیای موقعیت تاریخی عربستان در این منطقه است.
نظر شما