بازار سنتی یزد مرمت می‌شود

سمیه گلابگیریان- خبرنگار

شهر یزد به واسطه قرار گرفتن در کنار جاده ابریشم، همواره مورد توجه تجار و صاحبان سرمایه بوده و از نظر تجاری موقعیت قابل توجهی داشته است. توسعه این شهر و عناصر تشکیل دهنده آن در دوران قبل و بعد از اسلام رشدی کُند اما مداوم داشته است.

بازارها نبضِ اقتصادی شهرها هستند و بازار یزد هم در مرکز اصلی شهر همراه با عناصر مرتبط با آن و محله‌هایی در اطراف، سیستمی منسجم را فراهم آورده که بر اساس موقعیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اقلیمی، طراحی و ساخته شده است.

شواهد نشان می دهد که بازار یزد در قرن چهارم هجری رشد را در مرحله جدیدی آغاز کرده ولی در برخی دوران مانند زمان حکومت تیمور و پسرش شاهرخ یا در اواخر قرن هشتم و نهم هجری با رونق و تحولات بزرگی همراه بوده است.

مارکوپولو تاجر معروف ایتالیایی در سفرش به یزد در زمان حکومت تیمور و پسرش شاهرخ می‌نویسد؛ «یزد شهر بزرگی است که از لحاظ تجارت و رفت و آمد نقطه مهمی به شمار می رود. یک نوع پارچه ابریشمی و طلایی در آن جا بافته می شود که به پارچه یزدی مشهور است و به همه جای دنیا صادر می‌شود».

بسیاری معتقدند تقسیم بازار یزد به واسطه خیابان کشی که در زمان پهلوی اول و حکومت رضا شاه انجام شد، اشتباه بوده زیرا تقلیدی از سبک غربی‌ها بود و سبب شد انسجام بازار از بین برود و به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم شود.

در حال حاضر بازار سنتی یزد فضای مابین خیابان امام خمینی (ره) در شرق، خیابان ملااسماعیل و محله لب خندق در غرب، دیوار تاریخی‌شهر، محله شاهزاده فاضل و محله دارالشفا در شمال و محله‌های گودال مصلی و هاشم‌خان در جنوب را پوشش می‌دهد.

سه صنعت قالی بافی، طلا سازی و نساجی از گذشته‌های دور جزو سه صنعت اصیل و تاریخ‌دار در یزد بوده‌اند و در حال حاضر نیز در بازار سنتی یزد صنایع دستی، طلا، شیرینی یزدی، پارچه و فرش عرضه می‌شود. کارگاه‌های تولیدی هم همچون کارگاه مازاری(حناسابی) و حلوایی و رنگرزی، با معماری خاصِ خود بخشی از آن را به خود اختصاص داده‌اند.

مالکیت در بازارهای یزد معمولا به صورت خصوصی و وقفی است و گاهی نیز نهادها مالکیت آن را به عهده دارند ولی در سال‌های اخیر موضوع بازآفرینی و مرمت این بازار در دستور کار جدی دستگاه‌های متولی مانند میراث فرهنگی و شهرداری قرار گرفته که با کمک بازاریان در حال انجام است.

اختصاص 1.5 میلیارد تومان برای مرمت بازار سنتی

«سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد درباره مرمت بازار یزد می‌گوید: مقرر شده که مرمت بازارهای تاریخی یزد به صورت یک سوم توسط میراث فرهنگی، یک سوم از سوی شهرداری‌ و یک سوم آن توسط بازاریان انجام شود که در همین راستا میراث فرهنگی مرمت بازار شاهزاده فاضل را از دو سال پیش آغاز کرده و مرمت اضطراری بام بخش عمده‌ای از بازار که حدود 40 سال به حال خود رها شده بود را تاکنون انجام داده‌ایم.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر مرمت بام بازارهای زرگری و مسگری را در دست اقدام داریم که بازار مسگری تمام شده و بازار زرگری هم مراحل پایانی خود را طی می‌کند.

به گفته‌ فاطمی، مرمت داخل بازار مسگری نیز شروع شده و ساماندهی خیابان قیام و میدان امیر چخماق را در برنامه داریم که قسمت «ستی فاطمه» و «آب انبار پنج بادگیری» در میدان امیرچخماق در حال انجام است.

وی در مورد کف سازی این بازار نیز عنوان می‌کند: شهرداری درباره کف‌سازی بازار سنتی پیشنهاد ایجاد کانال مشترکی برای تاسیسات را ارائه داده که در جلسه‌ با حضور معاون عمرانی استاندار مطرح و توافق شد در صورت مشارکت دستگاه‌های آب، برق و گاز، عملیاتی شود.

فاطمی با بیان این که میراث فرهنگی تاکنون حدود 1.5 میلیارد تومان برای مرمت بازار سنتی یزد هزینه کرده است، اظهار می‌کند: تقریباً امسال مرمت بازار زرگری و مسگری را انجام می‌دهیم و در بودجه سال 1400  قسمت دوم بازار زرگری را مرمت خواهیم کرد.

آزادسازی مغازه‌های مجاور مسجد امیرچخماق

«سید محمد رستگاری» فرماندار یزد نیز در مورد مرمت بازار سنتی شهر می‌گوید: موضوع مرمت بازار و ساماندهی میدان امیرچخماق از دو سال پیش با اولویت مرمت بام بازار، هم به لحاظ امنیتی و هم به لحاظ میراثی آغاز شده است.

وی تصریح می‌کند: در مرحله اول تجهیزات اضافی و فرسوده بازاریان با کمک خود آنها جمع آوری شد و میراث فرهنگی با اختصاص اعتباراتی برای مرمت راسته‌های مختلف بازار از سال گذشته اقدامات لازم را شروع کرده که همچنان در بخش‌های دیگر بازار تداوم دارد.

فرماندار یزد بیان می‌کند: قسمت‌های آخر بازار نیز نمای بسیار نامناسبی به لحاظ وجود سقف‌های شیروانی داشت که بخش‌های منتهی به «مسجد فرط» از سوی شهرداری در حال جمع آوری شیروانی‌ و بازسازی مجدد سقف است.

رستگاری از مرمت حصار بخش دروازه مهریز، جمع آوری و ساماندهی تابلوها و ریسه‌های برق داخل بازار برای مرمت زیر سقف بازار خبر می‌دهد و می‌گوید: در جلسه اخیر موضوع ایجاد کانال مشترک تاسیسات بازار نیز مطرح شد که در حال بررسی و پیگیری است.

به گفته وی، طرح راسته بازار شاهزاده فاضل نیز به صورت پایلوت از سوی شهرداری در حال پیگیری است و مشکلات تامین نور روی بام نیز به لحاظ مسائل امنیتی با کمک خود بازاریان نیز در حال انجام است ولی بحث‌های دیگری مانند ساماندهی دوربین‌های نظارتی نیز مطرح است که در دراز مدت در دستور کار قرار دارد.

فرماندار یزد درباره ساماندهی میدان امیرچخماق نیز می‌گوید: در همین راستا اقداماتی به دنبال آشکارسازی گنبد «ستی فاطمه» و در راستای ساماندهی نماهای پیرامون میدان در حال انجام و در بخش‌هایی از آن احتمال ایجاد کانال مشترک تاسیسات در دست بررسی است.

رستگاری در پایان با اشاره به ایجاد سرویس بهداشتی برای گردشگران با سبک و صیاق معماری سنتی در میدان امیرچخماق، مهمترین بحث در ساماندهی میدان را موضوع جابجایی مغازه‌های الحاقی مقابل و مجاور مسجد داخل میدان و آزادسازی این بخش‌ها عنوان می‎کند.