همشهری- محمدناصر احدی: سینمای ایران حُسن و عیب زیاد دارد اما معایبش بر محاسنش می‌چربد. از محاسنش، کارگردانان نامی و خلاقی هستند که از زمانه‌شان جلوتر بوده‌اند و با رنج و مشقت و وسواس فیلم‌هایی ساخته‌اند که اعتبار تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شوند و از میان معایب پرشمارش می‌توان به روشن‌نبودن مناسبات مالی‌اش اشاره کرد که عامل بسیاری دیگر از مشکلات و مسائل آن است.
درواقع پولی که از منابع دولتی به سینمای ایران طی سالیان تزریق شده، خیلی‌ها را به هوس انداخته که با انتخاب حرفه فیلمسازی، هم از این خوان نعمت بهره‌مند شوند و هم نامی برای خود دست و پا کنند و از قِبَل این اشتهار باز مایه‌ای فراهم آورند.
چند سالی است که مدیران سینمایی کشور کم‌وبیش و با تأکید رسانه‌ها متوجه شده‌اند باید آمار روشن و دقیق بودجه‌هایی را که صرف حمایت از فیلم‌های سینمایی کرده‌اند به روشنی اعلام کنند تا شاید به این ترتیب خودشان در زمره کسانی نباشند که از گل‌آلودگی مناسبات مالی سینمای ایران به‌دنبال ماهی‌گرفتن هستند.
به‌تازگی، سازمان سینمایی عملکر مالی مؤسسه رسانه‌های تصویری طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ را اعلام کرده که بررسی این فهرست می‌تواند نکات مهمی را عیان سازد. انتشار این فهرست را باید به فال نیک گرفت و آن را گامی در جهت شفاف‌سازی دانست اما ای کاش چنین فهرستی به‌صورت سال به سال منتشر شود تا امکان حمایت منطقی‌تر از فیلم‌ها فراهم شود. تحلیل تمام جزئیات این فهرست به وقت مبسوطی نیاز دارد اما در اینجا کوشیدیم به نکات جالب و مهم این آمار بپردازیم.
شغل شریف «دریافت حمایت»
براساس آمار منتشرشده، درمجموع، مؤسسه رسانه‌های تصویری در فاصله سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ از ۱۹۸ پروژه تصویری حمایت کرده است. این حمایت شکل‌های مختلفی داشته است؛ خرید حقوق اثر با ۱۶۰مورد بیشترین نوع حمایت و خرید فیلمنامه با تنها یک مورد کمترین آن بوده است. درباره یک مورد خرید فیلمنامه نکته جالب این است که مؤسسه رسانه‌های تصویری در قبال فیلمنامه «شغل شریف» به «شرکت یاس سپید فیلم» که مدیرعامل آن مهدی عظیمی‌میرآبادی است و در سوابق کاری‌اش دبیری جشنواره بین‌المللی فیلم «مقاومت» دیده می‌شود، ۱۰ میلیون تومان در سال ۱۳۸۸ پرداخته است. این در حالی است که در سال ۱۳۸۸ دستمزد فیلمنامه یک فیلم‌سینمایی از ۵ میلیون تومان تجاوز نمی‌کرد. سؤال دیگر این است که اصلا مؤسسه رسانه‌های تصویری چه نیازی به خرید فیلمنامه داشته، درحالی‌که وظیفه این مؤسسه چیز دیگری است؟ نکته جالب دیگر درباره این فیلمنامه که داوود امیریان براساس طرحی از سیداحمد حسنی‌مقدم آن را نوشته این است که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به همراه مهدی عظیمی‌میرآبادی تهیه‌کنندگی این فیلم را برعهده داشته است. یعنی این فیلم از لحظه نوشتن فیلمنامه تا ساخته‌شدن از حمایت دولتی برخوردار بوده است.
هشت منفعت‌انگیز!
کل بودجه‌ای که صرف حمایت از این ۱۹۸ پروژه شده، درحدود ۲۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است که از این میان، سهم هشت‌پروژه در حدود ۹ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان است. «قلاده‌های طلا» و «برلین ۷-»، که در صدر این فهرست هشت‌تایی هستند، به‌ترتیب در حدود ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون و ۲ میلیارد و ۴۷۰ میلیون تومان بودجه به‌عنوان مشارکت در تولید از مؤسسه رسانه‌های تصویری دریافت کرده‌اند. قلاده‌های طلا برای موضوع ملتهبش که درباره وقایع سال ۱۳۸۸ است و حواشی پیرامون آن در حافظه سینمادوستان باقی مانده است. فروش گیشه این فیلم در حدود ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون بود که در حدود ۷۰درصد این پول پیش از فروش در گیشه، با حمایت مؤسسه رسانه‌های تصویری، به‌دست متصدیان این پروژه رسیده بود. «گزارش یک جشن» و «خرس» هرگز به نمایش درنیامده‌اند و در واقع پولی که به آنها پرداخت شده، در قبال خسارتی است که از اکران‌نشدن‌شان متحمل شده‌اند. «آشغال‌های دوست‌داشتنی» و «خانه پدری» هم وضعیتی شبیه دوفیلم قبلی داشتند و اکرانشان بسیار محدود و کوتاه و همراه با جدل بود. «تلفن‌همراه رئیس‌جمهور» و «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» هم به‌دلیل روابط حسنه تهیه‌کنندگان‌شان با مدیران سینمایی توانسته‌اند از حمایت مؤسسه برخوردار شوند. (جدول هشت منفعت‌انگیز)
بیشترین تعداد حمایت از چه کسانی بوده است؟
در این فهرست، نام برخی سینماگران به دفعات تکرار شده است. محمدحسین فرحبخش با ۱۴ بار دریافت حمایت به عدد ۴۴۲ میلیون تومان، رکورددار است. فرحبخش فقط در سال ۸۸ به تعداد ۱۳ بار از حمایت مؤسسه رسانه‌های تصویری برخوردار شده که مجموع آن در حدود ۹۳ میلیون تومان بوده است. با این رقم در سال ۱۳۸۸ می‌شد در یک محله متوسط تهران یک واحد آپارتمان خرید. بیشترین حمایت از آثار فرحبخش مربوط به پروژه «شب مخملی» است با رقم ۳۵۰ میلیون تومان که آن هم تحویل نشده است. نکته جالب درباره فرحبخش این است که این تهیه‌کننده قدیمی سینما همواره بر استقلالش از دولت تأکید دارد و این موضوع را یکی از افتخارات حرفه‌ای خود قلمداد می‌کند. بعد از او، فرشته طائرپور با ۱۰ بار و ابوالفضل جلیلی با ۸ بار دریافت حمایت قرار دارند. تقریبا هیچ‌کدام از آثار جلیلی در ایران اکران نشده‌اند چراکه سینماداران تمایلی به اکران فیلم‌های غیرتجاری او نداشته‌اند.
چند نکته دیگر
منی‍ژه حکمت برای پروژه تحویل‌نشده «لالایی» در سال ۱۳۸۸ مبلغ ۷۰ میلیون تومان دریافت کرده است.
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و سعید شاهسواری برای فیلم «دوزخ برزخ بهشت» در سال ۱۳۸۸ مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان گرفته‌اند. این مرکز و محسن دامادی در سال ۱۳۹۱مبلغ ۱۲۵ میلیون تومان در قبال فیلم «خانواده ارنست» دریافت کرده‌اند.
فیلم «شکلات داغ» ساخته حامد کلاهداری دوبار، یک‌بار در سال ۱۳۸۸ و یک‌بار در سال ۱۳۹۰ حمایت دریافت کرده است.
مبلغ حمایت از فیلم «پایان‌نامه» ساخته حامد کلاهداری و به تهیه‌کنندگی روح‌الله شمقدری، در سال ۱۳۹۰، ۲۵۰ میلیون تومان بوده است.
علی روئین‌تن برای پروژه تحویل‌نشده «بازیگرالملک»، در سال ۱۳۹۱، ۴۵ میلیون تومان حمایت دریافت کرده است.
آلما فاضلی که گویا دستی در کار ترجمه و نوشتن دارد، در سال ۱۳۹۳ برای «سخنرانی محمدعلی موحد درخصوص شمس و مولانا» ۵۰میلیون تومان حمایت دریافت کرده است. چطور ایشان از این حمایت برخوردار شده، سؤالی است که بسیاری از مترجمان و نویسندگانی که به سختی روزگار می‌گذرانند، از شنیدن جوابش خوشحال خواهند شد تا شاید از این نوع حمایت‌ها برخوردار شوند.
بنیاد سینمایی فارابی -البته به شراکت شخص/ مؤسسه دیگری- برای فیلم‌های «با دیگران»، «شور شیرین»، «گهواره‌ای برای مادر» و «آبجی» حمایت دریافت کرده است.
علیرضا عزیزی دوبار برای پروژه‌های «ستاره بی‌نقاب (من پرویز پرستویی)» و «من یک بازیگرم (کارنامه بازیگری پرویز پرستویی)» در سال ۱۳۹۲ هر بار ۵۰ میلیون تومان حمایت دریافت کرده است.
نظر شما