این چهره ماندگار علمی که کتاب ها و مقالات پژوهشی متعددی درباره آب به رشته تحریر درآورده است، در مقدمه آن گفت‌وگو تاکید کرده بود وزارت نیرو نمی‌تواند کارچندانی برای تامین بیشتر آب انجام دهد اما وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند با اقداماتی مشکل را تعدیل کند.
گفت‌وگویی که در پی می‌آید در واقع گریزی است به مشکل خشکسالی و نقش وزارت جهاد کشاورزی در رویارویی با آن.
- آقای دکتر گفته بودید برای مقابله با کم آبی و خشکسالی کاری از وزارت نیرو ساخته نیست اما وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند کارهای خوبی انجام دهد منظورتان از کارهای خوب چیست؟
من گفتم اگر اوایل بهار آمده بودید خیلی کارها می‌شد انجام داد...
- خب، حالا که نیامدیم بهار هم گذشته الان چه باید کرد...
اولین کار این بود که وزیر ابلاغ می‌کرد، سطح کشت را کم کنند به ویژه در مناطقی که کشاورزی با آبیاری غیر تحت فشار انجام می‌شود. چون با اقدامات « به زراعی» مثلا با استفاده از بذر و کود مناسب می‌توان تولید بیشتری داشت. این کاری است که کشاورزان نمونه انجام دادند و نتیجه خوبی هم گرفته اند. سالهاست کشورهای پیشرفته هم به همین شیوه عمل می‌کنند. اما در برخی مناطق حتی روی آوردن به این شیوه هم کارساز نیست. مشکل، کم آبی است.
- برخی به باران مصنوعی اشاره می‌کنند اصولا این کار شدنی است؟
الان امیدی به بارندگی نیست. ضمن آنکه باران در وضعیت فعلی زیان بخش است چون کشت بهاره وغلات در حال جمع آوری است. اما در هیچ کجای ایران باران مصنوعی امکان پذیر نیست حتی در گیلان و مازندران. فقط در منطقه چابهار می‌توان از هوای شرجی، برای کشاورزی آب تولید کرد.
آب سطحی هم آن قدر نیست که بتوان از جایی به جای دیگر منتقل کرد. تنها راه، استفاده از آبهای زیرزمینی است.
- اما شما در گفت‌وگوی قبلی تاکید کردید که نباید وزارت نیرو اجازه دهد بیش از این ازآبهای زیرزمینی استفاده شود حتی گفتید باید هر طور شده مانع حفر چاهها شود.
درست است اما برخلاف دیگر مناطق در مازندران و گیلان حتی در فواصل کوتاه می‌توان چاه حفر کرد مشروط برآن که پس از برداشت محصول در پاییز، برداشت آب جبران شود. درغیر این صورت آب دریا پیشروی می‌کند و آب این چاهها شور می‌شود. الان می‌توان با حفر چاه مشکل برداشت برنج را برطرف کرد.
نکته دیگر اینکه از آب دریای خزر هم می‌توان برای کشاورزی استفاده کرد. دانشمندان روسی در منطقه داغستان که شرایط نامساعدی دارد این کار را عملی کردند خیلی هم موفقیت آمیز بود.
- چه سالی ؟
سال 1975
- اما آب دریا که خیلی شور است، واقعا برای کشاورزی مناسب است؟
برای برنج می‌توان استفاده کرد منتها باید با کمی‌آب شیرین مخلوط شود.برای یونجه هم مناسب است.
- با این وصف برای تولید علوفه مناسب است؟
بله. ولی در منطقه گیلان می‌توان با کشت آزولا علوفه تولید کرد... .
- اما کارشناسان می‌گویند این گیاه برای تالاب انزلی بسیار زیانبار است.
درست است اما می‌توان در جاهای دیگر در چاله‌ها، خشکی و حتی در قسمتی از دریا آزولا کشت کرد.می‌توان در سراسر گیلان و مازندران شبدر کاشت این گیاه تا اندازه‌ای باعث ازبین رفتن کرم ساقه خوار می‌شود.
ولی تاکید می‌کنم دربقیه مناطق کشور نباید چاه حفر شود. در نقاط دیگر می‌توان از یک منبع چاه چند مورد استفاده کرد مثلا اول برای مصرف بهداشتی،کشت علوفه، جلبک، پرورش ماهی آبگرم وسرد استفاده کرد بعد کشت و زرع. این به اقتصاد روستایی هم کمک می‌کند.
استفاده از آبیاری قطره‌ای و بارانی هم خیلی مؤثر است اما جایی که این تاسیسات وجود دارد نباید سطح کشت را توسعه داد بلکه برداشت از زمین را باید کم کرد تا سفره زیرزمینی خالی نشود.
- پس شما با توسعه سطح کشت مخالفید؟
دقیقا. در هیچ کجای ایران نباید سطح کشت توسعه پیدا کند بلکه تولید در سطح کشت باید بالا برود.
امروز مقامات نیرو اعلام می‌کنند بخشی از آب کشاورزی برای تامین آب شرب شهرها اختصاص داده می‌شود ؛ این باید برعکس باشد.
- یعنی می‌فرمایید کشاورزی در اولویت است؟
بدون شک. من معتقدم باید آب شهرها را به کشاورزی بدهیم تا دچار وابستگی غذایی نشویم. چون این بدترین نوع وابستگی است. ضمن آنکه رونق کشاورزی مانع از مهاجرت روستاییان و تخلیه روستاها می‌شود. اما اگر این روند ادامه پیدا کند روستاییان به شهرها هجوم می‌آورند و مشکلات شهرها حادتر می‌شود.
