به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، فرونشست زمین یا به عبارتی زلزله خاموش یک پدیده زیست محیطی، به معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به دلیل کم شدن تراکم مواد زیرسطحی است، برداشت بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی، نشات گرفته از نیاز روزافزون به منابع آبی، یکی از دلایل اصلی رخداد این پدیده محسوب می‌شود. صاحبنظران علوم زمین، معتقدند کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه از این منابع، مهمترین دلیل فرونشست زمین در ایران است.
سال‌های گذشته تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی و بلندمدت، نبود مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف شهری و صنعت و استفاده از روش‌های سنتی آبیاری در بخش کشاورزی باعث خشکی بخش قابل توجهی از منابع آبی کشور شد و تنزل سطح سفره‌های زیرزمینی را در بسیاری از مناطق به همراه داشت.
فرونشست گریبانگیر افزون بر ۱۵۰ کشور جهان از جمله ایران است، بنا بر گفته رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ،۴۲۰ دشت کشور ممنوعه و درصد فرونشست آن‌ها بسیار زیاد است، همچنین ۱۵۰ دشت حوزه آبخوان ندارند و به طور کلی ۹۰ درصد دشت‌های کشور از حالت تعادل خارج شده است و نیز کسری مخازن آب های زیرزمینی نیز از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در حال عبور است.
با توجه به اعلام جهانی اگر دشتی ۴ میلیمتر فرونشست داشته باشد، مخاطره محسوب می شود و این در حالی است که بیشتر دشت‌های ایران روزی ۱ میلیمتر فرونشست دارند. متوسط کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی به عنوان مهمترین دلیل زلزله خاموش در کشور سالانه ۵۰ سانتیمتر است، متاسفانه این رقم در استان سمنان ۱۶ سانتیمتر بیشتر است که بیانگر عمیق‌تر بودن اثر خشکسالی در این خطه نسبت به متوسط کشوری است، همچنین مخازن ذخیره آب در استان ۱۵۰ میلیون مترمکعب کسری دارد.
دشت‌های رُسی استان سمنان مستعد فرونشست است
محمد ابراهیم ذاکری، رئیس گروه تلفیق و بیلان دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای سمنان گفت: پدیده فرونشست در مناطق دارای جنس خاک رسی بیشتر اتفاق می‌افتد و کم شدن رطوبت خاک به واسطه استفاده بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی سبب از بین رفتن شناوری خاک و زمینه ساز بروز فرونشست زمین می‌شود.
وی افزود: بخش بزرگی از دشت‌های استان سمنان و دیگر دشت‌های کشور از جنس رس است و بروز فرونشست در این مناطق با توجه به خشکسالی و افت سطح سفره آب‌های زیر زمینی دور از انتظار نبود و حتی در این مناطق بروز پدیده فرونشست شدت دارد. کاهش رطوبت خاک موجب فشرده شدن آن می‌شود و پیامد فشرده شدن خاک به دلیل کاهش رطوبت و برداشت بی‌رویه از آب زیرزمینی، فرونشست است.
برداشت بی‌رویه آب و روند افزایشی نرخ فرونشست
یاسر وکیل‌زاده، رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان سمنان نیز گفت: در دهه‌های اخیر رشد روز افزون جمعیت استان همراه با گسترش برداشت بی رویه از منابع آب‌های زیرزمینی به منظور مصرف در بخش‌های کشاورزی، صنعت و آشامیدنی در کنار تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های فزاینده، پیامدهای نامطلوبی را در جنبه‌های کمی و کیفی منابع آب به همراه داشت که یکی از این پیامدها فرونشست زمین در دشت‌های استان سمنان است. افزایش روزافزون بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی با توجه به ویژگی‌های زمین‌شناسی دشت‌های استان پدیده فروریزش سطح زمین را توسعه داد که با در نظر گرفتن شرایط موجود و پیش‌بینی‌ها، نرخ فرونشست روندی افزایشی به خود می گیرد.
دشت‌های سمنان، میامی و دامغان دارای بیشترین نشست زمین
وی افزود: در بررسی‌های اولیه، بیشترین تغییرات نرخ فرونشست زمین در دشت‌های سمنان، میامی و دامغان در این استان وجود دارد. سال ۹۸، اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان سمنان به منظور تعیین نرخ فرونشست و جلوگیری از پیشرفت آن مطالعات و بررسی‌های خطر این مساله را در دشت سمنان آغاز کرد. مطالعه و بررسی نرخ فرونشست در دشت سمنان به طور کامل در دست بررسی قرار گرفت و تاکنون بررسی‌ها بیانگر بیشترین نرخ فرونشست در منطقه اعلا در دشت سمنان است.
سرانه مصرف آب اصلاح شود
ایرج رئیسیان، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سمنان گفت: سرانه مصرف آب کشور ۱۵۵ لیتر در شبانه روز است، ولی در سمنان با توجه به کم آبی، سرانه مصرف بیشتر از شاخص کشوری و در حدود ۱۶۳ لیتر در شبانه روز است. استان سمنان با کمبود آب مواجه است و حداقل باید مصرف سرانه به شاخص کشوری نزدیک شود. لزوم فرهنگ‌سازی برای کاهش سرانه مصرف و استفاده درست و بهینه از منابع آبی استان سمنان ضرورت دارد.
وی با اشاره به درگیر بودن کشور با تغییرات اقلیمی و خشکسالی، اظهار داشت: آب به منزله کالایی است که جایگزین ندارد و مصرف بهینه این مایع حیات‌بخش در درازمدت نقشی مهم در جلوگیری از افزایش فرونشست دارد. این بخش در استان باید به سمت علمی شدن پیش برود و مدیریت‌ها کارشناسی باشد. محدودسازی برداشت منابع آب زیرزمینی، اجرای طرح‌های آبخیزداری و تغییر الگوی کشت از جمله راهکارهای کاهش نرخ فرونشست در استان سمنان است.
خطر فرونشست زمین در اثر استفاده بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی خطری جدی است که بی توجهی به آن عواقب جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت، در صورت ادامه این روند در آینده نزدیک به طور قطع کویر دهان می‌گشاید و اهالی‌اش را خواهد بلعید.
جبران کسری آب سفره‌های زیرزمینی و افزایش رطوبت خاک تنها راه مهار فرونشست است که اجرای طرح‌های آبخوان‌داری، طرح‌های الزام‌آور افزایش پوشش گیاهی به ویژه تاغ، سامانه‌های نوین آبیاری در کشاورزی و مسدودسازی چاه‌های برداشت غیرمجاز آب ، در این بخش می‌تواند از پیشرفت زلزله خاموش در استان سمنان جلوگیری کند.
نظر شما