تحقیقات جدید نشان می‌دهد استعمال دخانیات، خطر ناباروری در زوج‌ها را به‌دنبال دارد. همچنین درصد بالایی از ناتوانی‌های جنسی مردان ریشه در مصرف دخانیات دارد.
عفونت‌های تنفسی، برونشیت مزمن، بیماری های قلبی عروقی، ناهنجاری‌های دهان و دندان و مهم‌تر از همه سرطان ریه از دیگر عوارض مهم استعمال دخانیات است.اما تمام این دانسته‌ها باعث نمی‌شود تا جمعیت علاقه‌مند به سیگار در جهان کاهش چشمگیری داشته باشد.
امروزه مصرف دخانیات از مخرب‌ترین رفتارهای غیربهداشتی است که سلامت جوانان و نوجوانان را با خطر جدی مواجه می‌کند. مصرف مواد دخانی در نوجوانان و جوانان به حدی رسیده که سازمان بهداشت جهانی امسال شعار«جوانان بدون دخانیات» را برای هفته مبارزه با دخانیات در نظر گرفته است.
هشدار نسبت به خطرات و زیان‌های استعمال دخانیات، اجرای ممنوعیت تبلیغ، ترویج و حمایت مالی از دخانیات، حفاظت افراد از دود ناشی از استعمال دخانیات، افزایش مالیات برمحصولات دخانی و کمک به افراد سیگاری جهت ترک سیگار از جمله سیاست‌های سازمان بهداشت جهانی برای کاهش و کنترل مصرف مواد دخانی است.
اما رویکرد ایجاد محدودیت برای ایجاد بازدارندگی و کنترل هر فرایند ناپسند در زندگی، رویکرد و رفتاری است که سال‌هاست شاهد آن هستیم. اما آمارهای تکان‌دهنده مرگ و میر‌های ناشی از مصرف دخانیات، گواه این مهم‌اند که مسئله هنوز همانی است که بوده؛ سیگار کشیدن یا نکشیدن.
در دنیایی که همه چیز آن به سمت طراحی سیستم‌های خودبه‌خودی می‌رود و امر و نهی‌ها و رفتارهای فرمایشی جای خود را به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه می‌دهد، برای کمک به حل مسئله سیگار نکشیدن، ایده‌های خلاقی در حال اجرا هستند که مرور برخی از آنها ما را نسبت به اثربخشی و عمق تاثیر آنها به فکر فرو می‌برد.
این در شرایطی است که دستورالعمل‌ها و ابلاغ‌ها و بخشنامه‌ها هنوز آن تاثیری را که باید، ندارند. محمود کریمی/ نایب‌رئیس مؤسسه مطالعات نوآوری و فناوری ایران
پرده اول: زیر سیگاری ترک سیگار
اگر به موضوع «سیگار نکشیدن» به‌عنوان یک مسئله فکر کنیم و فارغ از استرس و درجه اهمیت آن به تحلیل درست صورت مسئله و آنچه «راه‌حل خوب» می‌نامیم اش بپردازیم، می‌توانیم ایده‌های بکر و جالبی بیابیم.
ایده‌هایی که نه با جست‌وجو و فکر کردن به شیوه‌های ایجاد محدودیت فیزیکی و اجباری، بلکه با تفکر به‌خودبه‌خود انجام شدن محدودیت و از درون هر انسان بر آمدن خواست و اراده سیگار نکشیدن برمی‌آید.
با این وصف، روش‌های مشابهی مثل تعریف همیار پلیس می‌تواند در خانواده عوامل کنترلی مؤثر و خودبه‌خود به ما در یافتن ایده‌های جدید کمک کند. آنچه در این تصویر می‌بینیم به ظاهر به کشیدن سیگار کمک می‌کند، اما ظرافتی پشت اندیشه آن نهفته است.
نکته اینجاست که انجمن سرطان سنگاپور به تولید و هدیه دادن زیرسیگاری‌هایی اقدام کرده که در آغاز بازدارنده و نکوهش‌کننده به‌نظر نمی‌آید، اما حتما استفاده‌کننده آن را به فکر فرو می‌برد تا بالاخره روزی به‌خودآید که به راستی من با ریه خودم چه می‌کنم. این زیرسیگاری فرد را ترک می‌دهد.
آنچه طراح این ایده را به موفقیت می‌رساند استفاده از عامل مضر در جایگاه تبدیل شدن به عامل مفید است. این یک قاعده کلی است که در زمینه‌های مختلف هم کاربرد‌های مثال‌زدنی داشته است.
وقتی مامور پلیس آگاهی برای کشف یک پرونده از فردی از جنس مجرمین بهره می‌گیرد در حقیقت همین ترفند را به‌کار برده است. مسئله‌ها و راه‌حل‌های آنها بسیار شبیه به هم هستند، کافی است نگاه ما شباهت را تشخیص دهد و بتوانیم راه‌حل جدیدی را براساس ایده یا راه‌حل قبلی ابداع کنیم.
پرده دوم: کیسه بوکس سیگاری
مبارزه کردن با سیگار را اینجا به شکل نمادی زنده در مبارزه‌های تمرینی می‌بینیم؛ درست جایی که در نقطه مقابل روی آوردن به سیگار است. اگر به تضاد ورزش با استعمال دخانیات و تندرستی و سلامتی با بیماری خوب فکر کنیم، می‌بینیم که این راه‌حل چندان هم غریب و دور از ذهن نیست.
ایده‌های مختلفی از این نوع نگاه کردن به مسئله می‌تواند طرح شود که در میان آنها اجرا کردن برخی بسیار ساده و کم‌هزینه است. مثل «معما چو حل گشت آسان شود» اینجا هم مصداق دارد.
حال باید بیشتر فکر کنیم تا ببینیم به جای تکرار این ایده، چه راه‌های دیگری قابل بررسی هستند. همیشه راه‌حل بهتری وجود دارد، به شرط آنکه بدان فکر کنیم. جست‌وجوی تضادها و بهره‌گیری مثبت از آنها ترفندی است که در این مثال از آن بهره گرفته‌اند.
پرده سوم: شلیک دود به قلب جامعه
اگر به فرایند سیگار کشیدن و عوارض جانبی آن فکر کنیم و حتی بتوانیم با اغماض، بخشی از ماجرا که به‌خود فرد سیگاری مربوط است را نادیده بگیریم، بخش عمومی این جرم - اجازه دهید از همین واژه جرم استفاده کنیم -که به جامعه آسیب می‌رساند قابل اغماض نیست.
این ایده که سیگار را به شکل تفنگ دو لول تصویر کرده و بی‌هیچ توضیح و تفسیر و شعاری، به صراحت منظور خود را به مخاطب منتقل کنیم، حکایت از ظرافت نوع نگاه خالق آن دارد. طراح با توجه به تاثیرهای اجتماعی موضوع، روشی را برای انتقال مفهوم انتخاب کرده که از دید همگان ناپسند است.
وی تشابه سیگار با تفنگ را بزرگ‌نمایی کرده تا اثر مخرب آن بر فرد و جامعه را نیز مثل خودکشی یا قتل عام بزرگ و غیرعادی جلوه دهد.
پرده چهارم: خروجی اگزوز به ورودی مجاری تنفسی
این روزها، در و دیوار و کوچه و خیابان و خلاصه هر فضای خالی و قابل دیدی، به تابلوی تبلیغاتی تبدیل شده است.
این تبلیغ کردن برای کالا و سازمان و خدمات، خاص کشور و شهر و دیار ما نیست، همه جای دنیا چنین است و متخصصان تیزبینی به جست‌وجوی فرصت‌های بکر تبلیغاتی هستند تا از آنها برای کسب منافع بیشتر بهره گیرند.
در میان این هیاهو، ایده‌های خلاق و نو جذابیت‌های ویژه‌ای دارند که به واسطه آنها مخاطب را به فکر فرو می‌برند. بازی کردن با فضای واقعی و درک فرصت استفاده بالفعل از شرایط بالقوه آنها را در کشورمان تجربه کرده‌ایم. نقاشی کردن روی دیوار گذرگاه‌های شهری نمونه‌ای از این خانواده به شمار می‌‌آید.
در تبلیغ پشت این اتوبوس، محصولی مرتبط با «ترک سیگار» معرفی شده است. جذابیت آن به استفاده هوشمندانه از اگزوز و دود اتوبوس، به جای سیگار و دهان فرد سیگاری است.
بدون توضیح‌های تکراری مرسوم در تبلیغ‌ها و گم شدن اصل ماجرا میان همهمه واژه‌های تبلیغات، طراح عبارت ساده و گویای «آماده ترک هستید؟» را کنار تصویر اثرگذار و بزرگ‌نمایی شده فرد در حال سیگار کشیدن قرار داده و ما را به ترک سیگار دعوت و تحریک کرده است.
دیدن چیزها در شکل و جایگاه غیرمتعارف خود لزوما نیاز به ابزار و فناوری پیچیده ندارد، کافی است خلاق و متفاوت نگاه کنیم.
پرده پنجم: دفن خودخواسته در قبر زندگی
این پرده از چندگانه جست‌وجوی روش‌های دیگر ترویج سیگار نکشیدن ایده بکر و
قابل توجهی دارد. در این مورد، طراح به صراحت و بدون تعارف فرد سیگاری را به روزگار بعد از مردنش می‌برد.
اتاق سیگار کشیدن که خارج از ایران جدی و مرسوم و در کشورمان نیز در برخی موارد مثل فرودگاه‌ها نسبتا مورد توجه است در این مثال به‌عنوان محور انتخاب شده است.
۲ دوست یا همکار سیگاری در این اتاق که سیگار کشیدن در آن مجاز است (دقت کنیم که کسی به آنها نگفته سیگار نکشید و برگ جریمه هم برایشان صادر نکرده) مشغول گپ و گفت‌وگو هستند.
طبیعی است که با هر پک زدنی دود آن را بیرون بدهند و عادی است که نگاهشان به بالا هم بیفتد. آن بالا نقطه تمرکزی است که طراح کشف کرده و فرصت اثرگذاری‌اش را آنجا یافته است.
سقف را به‌عنوان سطح زمین در نظر گرفته و اتاق را قبر فرد سیگاری. آن بالا روح فرد در حال پرواز است و دیگران هم سر قبر او در حال فاتحه خواندن و دعای آمرزش یا لعن و نفرین هستند که چرا به دست خودش مرده است!
