معابر تهران برای معلولان مناسب نیست

 تصور کنید برای پایتخت کشوری که جنگ هشت ساله ای را پشت سر گذاشته و علاوه بر معلول، تعداد زیادی جانباز و ناتوان جسمی را در خود جای داده، چه امکاناتی برای ارائه خدمات بهتر به این قشر وجود دارد، آن هم در شرایطی که مدیران شهرداری و اعضای شورای شهر تاکید دارند که معابر شهر حتی برای تردد شهروندان سالم هم مناسب نیست.

سازمان زیبا سازی شهرداری به عنوان سازمان مستقیم که با این موضوع درگیر است بارها تاکید کرده است که این سازمان نسبت به مناسب سازی امکانات و معابر برای معلولان و جانبازان توجه داشته است و برای اثبات این ادعا بارها گفته اند: می دانیم در معابر، امنیت کافی وجود ندارد؛ قسمتی از آن همیشه دست انداز دارد و بخش دیگر گرفتار مصالح و ... است، تازه اگر هم سالم باشد توسط موتورسواران امنیت خود را از دست می دهد.

سیاستی که ما در پیاده روسازی دنبال می کنیم، این است که پیاده روها را برای معلولان، جانبازان و حتی نابینایان مناسب سازی کنیم.

اما همه مشکلات معلولان و ناتوانان جسمی پیاده روهای شهر نیست. معلولان به عنوان قشر آسیب دیده از بسیاری مواهب محرومند و به دلایل ناایمنی و نیاز به توان و قدرت جسمانی برای ظاهر شدن در اجتماع و انجام کارهای روزمره، انزوا را برگزیده اند.

نبود امکانات مناسب برای تسهیل گذران امور روزمره معلولان که ناشی از نبود دوراندیشی و توجه به نیازهای آنان است، موجب بروز مشکلات فراوان برای آنها شده است.

ناهمواری های فراوان در سطح شهر خصوصاً پیاده روها، پله های فراوان و پشت سر هم در اماکن عمومی، حفره هایی که به منظور کابل کشی و ... حفاری شده و برای پر کردن آنها اقدامی صورت نگرفته، داربست های فلزی که به منظور ساخت و ساز در پیاده رو نصب شده و بسیاری از موارد دیگر، از بزرگ ترین معضلات تردد معلولان (خصوصاً نابینایانی که از عصا استفاده می کنند) است.

پل های ارتباطی که حدفاصل بین خیابان و پیاده روها هستند با شیارهای بزرگ و عمیق که امکان سقوط به علت گیر کردن چرخ صندلی چرخدار، کالسکه یا عصای نابینایان در آن شیارها را به همراه دارد، ناامن است.

سنگفرش هایی که به صورت برجسته یا به فاصله های زیاد از هم برای پوشش پیاده روها به کار برده می شود، اگر چه ممکن است زیبایی بصری را به همراه داشته باشد، اما به نکات ایمنی آن برای تردد معلولان صندلی نشین یا نابینایان توجه نشده است و این بی توجهی باعث بروز مشکلات دیگری برای آنان شده است.

بیشترین و امن ترین مکان هایی که شخص معلول می تواند با امنیت خاطر از آنجا عبور کند، پیاده روها هستند، ولی متأسفانه وجود دستفروشان و پارک موتورسیکلت در پیاده روها از جمله بزرگترین مشکلات معلولان برای عبور از مسیرهای پیاده رو و گذرگاه هاست.

وجود پل های هوایی با پله های فراوان و ساختمان های اداری و مسکونی با پله های زیاد از مشکلات مهم تردد معلولان حرکتی در سطح شهر است و بسیاری از آنها در عمل، از استفاده از اماکن عمومی و ضروری برای انجام کارهای خود محرومند.

احداث بعضی پارک ها و اماکن عمومی در مکان های پر رفت و آمد و خیابان های اصلی، همچنین نبود مسیرهای امن برای آن عده از معلولانی که نمی توانند به راحتی از عرض خیابان عبور کنند، آنها را از استفاده از این اماکن منصرف می کند.

وجود مصالح ساختمانی در حاشیه پیاده روها و خیابان ها، حفاری های بدون حساب و کتاب و بدون علائم هشداردهنده تاکنون جان بسیاری از شهروندان را به مخاطره انداخته است.

در بسیاری از کشورها برای عبورومرور راحت شخص معلول یا ناتوان، چراغ های راهنمایی تعبیه شده است و کلید این چراغ ها در ارتفاعی نصب شده که معلول بتواند به راحتی آن را از روی صندلی چرخدار کنترل کرده و با آسودگی خیال و امنیت کامل از عرض خیابان بگذرند، همچنین وجود علائم برجسته در ابتدای خط کشی خیابان ها، ایستگاه اتوبوس، پارک ها و اماکن عمومی می تواند تا حدود زیادی نابینایان را راهنمایی و کمک کند، نکته ای که ما فراموش کرده ایم.

به طور یقین دسترسی به نتایج اصولی در این زمینه، نیاز به اجرای طرح های پژوهشی و مطالعات میدانی وسیع تری دارد تا با استفاده از نتایج این مطالعات برنامه های اجرایی مناسبی تهیه و به مرحله عمل درآید.

به عنوان نمونه تصور کنید حادثه ای مثل آتش سوزی در یکی از طبقات آپارتمان بلندی اتفاق افتاده است؛ راه آسانسور مسدود است و همه سعی می کنند از پله های اضطراری خود را به بیرون از آپارتمان برسانند، آنوقت یک ناتوان جسمی با ویلچر چطور باید خود را نجات دهد؟ طبیعی است که باید امکانی برای این قشر هم در نظر گرفته شود.

همه این راه ها قابل پیمودن است، اما شرط لازم آن این است که مدیریت شهری با وضع قوانین و آئین نامه ها و الزام متولیان ساخت و ساز به اجرایی کردن آنها، مناسب سازی فضاهای عمومی شهر را به عنوان اصلی در اولویت های برنامه های خود قرار دهند.

ظاهراً چنین حرکتی در مجموعه مدیریت شهری تهران آغاز شده است. مصوبه شورای شهر در سال 83 که با استناد به قانون جامع حمایت از حقوق معلولان و مصوبه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای این قشر از افراد جامعه و همچنین در راستای اجرای بند (ج) ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه به تصویب رسیده است، شهرداری تهران را موظف می‌کند ظرف مدت دو سال نسبت به آماده سازی و مناسب سازی معابر عمومی و نصب نشانه ها و علائم فیزیکی لازم با اولویت میادین و معابر اصلی و نزدیک به تقاطع ها اقدام کند.

تجهیز چراغ های راهنمایی معابر به علائم صوتی و برجسته کردن سطح پیاده روهای نزدیک به تقاطع ها برای استفاده نابینایان، انجام تمهیدات لازم در توقف گاه های عمومی با هدف درنظرگرفتن محل های ویژه برای توقف وسایل نقلیه معلولان و رعایت تمامی ضوابط مندرج در آئین نامه اجرایی بند (ج) ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه در ساختمان ها، اماکن عمومی و خصوصی، بخش های توسعه شهری، معابر عمومی و ... و اعمال کنترل های لازم مطابق با آئین نامه مذکور در صدور هر گونه مجوز ساخت و ساز و گواهی پایان کار از دیگر اقداماتی است که طی دو سال به منظور مناسب سازی فضای شهری باید صورت گیرد .

در این راستا باید تسهیلات و خدمات ویژه برای کم توانان جسمی و حرکتی و جانبازان در امر رفت و آمد از طریق شرکت واحد اتوبوسرانی و راه آهن شهری و سازمان تاکسیرانی فراهم شود .

شهرداری تهران مکلف است در هر سال به هنگام تصویب بودجه، ردیف اعتباری خاص مناسب سازی فضای شهری را برای جانبازان و معلولان در قالب برنامه ها و طرح های مشخص پیش بینی کند.