به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، موسیقی عاشیقی مبلّغ مکتب انسانیت، حقانیت و راستی است و ساز عاشیق جز حق و راستی چیزی نمی‌گوید؛ سالیان متمادی است که عاشیق‌های این دیار با ساز خود از حقیقت گفته و گوش مخاطبان خود را با داستان‌های شیرین، نوازش داده اند.
موسیقی عاشیقی در سرزمین اقوام و ادیان هنرمندانی از هر دین و مذهب را به سوی خود فراخوانده به طوری که در کنار عاشیق‌های مسلمان هنرمندان و عاشیق‌های توانمندی که نامشان مرزها را در نوردیده، به چشم می‌خورد که نمونه بارز آن " عاشیق یوسف اوهانس" عاشیق مسیحی ارومیه‌ای است که دکتر جاوید او را بزرگ‌مرد پهنه موسیقی ایران خوانده است.
رسالت اصلی عاشیق‌ها تبلیغ ارزش‌های انسانی است و طبق راه و رسم این موسیقی محلی، برای اینکه عاشیق ارزش‌های انسانی را تبلیغ کند، باید سه مرحله "طریقت، شریعت و حقیقت" را طی کند و به عبارتی عاشیقی که انسانیت را تبلیغ می‌کند، باید در نخستین گام راه درست را انتخاب کرده و پس از آن به حقیقت که خداوند متعال است، دست یابد.
ثبت ملی مکتب عاشیقی ارومیه
داریوش علیزاده، مسئول و کارشناس واحد موسیقی حوزه هنری آذربایجان‌غربی گفت: موسیقی عاشیقی در دوران صفویه رونق یافت، با توجه به اینکه شاه اسماعیل صفوی خود عاشیق بود، به عاشیق‌ها احترام زیادی قائل می‌شد چنان که از عاشیق‌های معروف دوران صفویه می‌توان به پیرسلطان ابدال اشاره کرد که در ترکیه از طرف خضر پاشا فعالیت می‌کرد.
علیزاده به نقش عاشیق‌ها در جنگ‌ها نیز اشاره کرد و افزود: عاشیق‌ها در جنگ‌ها و لشگرکشی‌ها نیز با ساز و سخن، سربازان را به شور می‌آوردند.
وی اضافه کرد: "مکتب عاشیقی" ارومیه تنها مکتبی است که با شماره ۱۶۵ به ثبت ملی رسیده و اصالت‌ها و ارزش‌ها را حفظ کرده و بر خلاف سایر مکاتب عاشیقی از مسیر اصلی خود منحرف نشده است.
علیزاده بیان کرد: مکتب عاشیقی ارومیه از ۵۴ مقام یاهاوا تشکیل شده که مصری، دوبیتی، حلبی، سیاستاپو، تجنیس، دیوان، تاجری، غربتی و امراهی از جمله این نواهاست که اغلب جنبه عرفانی و اجتماعی دارد.
مسئول کانون عاشیق‌های آذربایجان‌غربی ادامه داد: این نامگذاری‌ها یا بر اساس منطقه جغرافیایی یا به نام فرد بوده است چنان که سیاستاپو نام منطقه‌ای در اوکراین است که زمانی تحت حاکمیت ترک‌ها بوده است.
وی افزود: در موسیقی عاشیقی شعرها ۱۵ هجایی هستند و "گرایلی" و "دوداغ دیمه" نیز از جمله سبک‌های شعری این نوع موسیقی محسوب می‌شود.
علیزاده گفت: باللو مسکین، دوللو مصطفی، عباس طوفارقانلی، خسته قاسیم و عارف بزرگ گول‌هارطون از جمله شاعرانی است که عاشیق‌ها از شعرهای آنها استفاده می‌کنند.
این کارشناس موسیقی با بیان اینکه به ساز عاشیق "قوپوز" می‌گویند، افزود: در مکتب عاشیقی ارومیه ساز هفت سیم، ۱۴ پرده دارد و دارای ۷۲هاوا (نوا) بوده که اکنون ۵۴هاوا از آنها باقی مانده است.
وی در توضیح ارتباط ساختار فیزیکی ساز با این اعداد بیان کرد: چون این موسیقی عاشیقی، موسیقی عرفانی است بنابراین وجود هفت سیم در ساز به علت مقدس بودن این عدد در اسلام و مشرق زمین، همچنین ۱۴ پرده به نام چهارده معصوم و ۷۲هاوا به یاد ۷۲ شهید کربلا نامگذاری شده است.
مسئول واحد موسیقی حوزه هنری آذربایجان‌غربی ادامه داد: به علت وقایع و حوادث مختلف درآذربایجان‌غربی به ویژه ارومیه همانند قتل عام جیلوها، حمله روس‌ها و حوادث خونین دیگر، تاریخ مدونی از زمان پیدایش موسیقی عاشیقی در این استان در دسترس نیست و تنها می‌توان در بیان این موسیقی از ۱۰۰ سال قبل کمک گرفت.
علیزاده، دوللو مصطفی را که ۲۰۰ سال قبل در روستای باراندوز ارومیه زندگی می‌کرد، کاملترین عاشیقی می‌داند که تمام ویژگی‌ها و شرایط هنر عاشیقی وهمچنین مسلط بودن به ساز، هنر و ادبیات و شعر را دارد.
وی گفت: آثار و شعرهای دوللو مصطفی هر چند در جایی ثبت نشده ولی به صورت شفاهی به دست ما رسیده و در یادها جاودانه مانده است و هر چند که پس از او عاشیق‌های زیادی آمده‌اند ولی هیچکدام مطابق با شرایط این هنر حرکت نکرده و تنها نام عاشیقی را یدک کشیده اند.
اتحاد اقوام مختلف با موسیقی عاشیقی
وی اضافه کرد: وجود عاشیق از مذاهب مختلف اعم از شیعه، سنی، ترک، آشوری و ارمنی به وحدت بین اقوام مختلف قوت بیشتری بخشیده و توانسته این اتحاد را پررنگ‌تر کند.
علیزداه ادامه داد: چنانکه عاشیق‌هایی چون عاشیق یوسف اوهانس و عاشیق یعقوب اوهانس، عاشیق جواد کچه باش، عاشیق فرهاد، عاشیق درویش، عاشیق دهقان، عاشیق ذکریا، عاشیق امراه، عاشیق میرزا کرگنی، دوللو اباذر و مهمتر از همه" گول‌هارطون عارف و شاعری که شعرهایش توسط عاشیق‌ها خوانده می‌شود" جزو خادمان این هنر بومی در آذربایجان غربی هستند.
این کارشناس موسیقی افزود: مباح ترین موسیقی، موسیقی عاشیقی است و داستان‌هایی که توسط این موسیقی بیان می‌شود، در استحکام فرهنگی جامعه نقش بسزایی دارد.
علیزاده افزود: وجود مشترکات فرهنگی بین آذربایجان‌غربی با کشورهای همجوار نظیر ترکیه و جمهوری آذربایجان ظرفیت مناسبی برای شکوفایی و توسعه این هنر بومی است و با حضور عاشیق‌های این استان در کشورهای همجوار فرهنگ و آداب و رسوم این دیار به دیگر کشورهای همجوار منتقل شده و این هنر اصیل بلند آوازه تر از همیشه خواهد شد.
وی ادامه داد: عاشیق‌ها فرهنگ و فولکور این سرزمین را با زبان ساز باز گو می‌کنند بنابراین حضور آنها در کشورهای همجوار و مراسم مختلف زمینه انتقال فرهنگ ناب اسلامی و ایرانی به جهان فراهم می‌کند.
ثبت ۱۶۰۰ اثر آذربایجان غربی در فهرست ملی کشور
حسن سپهرفر، معاون فرهنگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی هم در این خصوص به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: این استان، تاکنون هزار و ۶۰۰ اثر را در فهرست ملی کشور به ثبت رسانده که از این میان ۳۷ اثر از جمله موسیقی عاشیقی یا عاشیقلار، آیین علم‌گردانی، تعزیه، دانش تهیه دوشاب و نمک دریایی، انواع بازی‌ها و غذاهای سنتی استان، نحوه تهیه نقل و همچنین صنعت تنور سازی استان از جمله آثار هنری ناملموس هستند که به ثبت ملی رسیده اند.
سپهرفر اظهارداشت: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درسال ۱۳۸۹ موسیقی عاشیقی را نیز در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسانده است.
وی بیان کرد: ثبت این نوع موسیقی در فهرست میراث ناملموس کشور، نشان دهنده جایگاه این موسیقی در منطقه و کشور بوده که باید این جایگاه را روز به روز تقویت کرد.
سپهرفر تاکید کرد: حضور اقشار و اقوام مختلف در راستای اشاعه این نوع موسیقی در منطقه، می‌تواند زمینه ساز توسعه فرهنگی و صدور فرهنگ منطقه به سایر نقاط کشور و کشورهای دیگر شود.
مکتب عاشیقی ارومیه ارزشمندترین هنرهاست
محمدباقر بابایی، رئیس اداره امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌غربی با بیان اینکه مکتب عاشیقی ارومیه از ارزشمندترین هنرهاست، گفت: برای صیانت از اساتید موسیقی عاشیقی باید تمام توان خود را بکار گرفته و آنها را به جامعه و دنیا معرفی کرد و از مصادره شدن آنان جلوگیری کنیم.
بابایی اظهار کرد: رسانه‌ها نقش موثری در شناساندن اساتید موسیقی عاشیقی دارند و می‌توانند با برنامه‌های مختلف به شکل شایسته‌ای این هنرمندان را معرفی کنند.
وی ادامه داد: در حال حاضر انجمن عاشیقلار با هدف عضوگیری و شناسایی افرادی که درحوزه موسیقی عاشیقی استعداد دارند، مراحل ثبت خود را طی می‌کند که با پایان مراحل ثبت و آغاز به کار کمک بزرگی به موسیقی عاشیقی و علاقمندان به آن خواهد کرد.
بابایی افزود: آذربایجان‌غربی عاشیق‌های مطرحی چون اصلان طالبی، عاشیق درویش، عاشیق دهقان و دوللو مطفی را درخود جای داده است، آثار این هنرمندان باید به خوبی حفاظت شده و برای آیندگان جاودانه بماند.
"موسیقی عاشیقی" ناب ترین و ارزشمندترین موسیقی است که نسل به نسل و سینه به سینه تا به امروز رسیده است؛ ساز عاشیق درطول سالیان متمادی همواره از حقیقت گفته و ظلم را مورد نکوهش قرارداده است.
۱۰۰ هنرمند عاشیق در شهرهای مختلف استان آذربایجان غربی فعالیت می‌کنند که ارومیه بیشترین هنرمندان عاشیق را به خود اختصاص داده است.
نظر شما