ترانه یلدا- شهرساز:
به‌نظر من این فاجعه کرونا چیز جالبی نبود. ناگهان مثل اجل معلق بر سرمان فرود آمد. و به‌زودی هم شرش را ان‌شالله کم خواهد کرد... بنابراین، بهای بیش از حد و بلندمدت به آن دادن را جایز نمی‌دانم. اما طرح اندیشه‌ها نیز در اینجا خالی از لطف نخواهد بود:
کسی منکر این واقعیت نیست که کرونا یک رخداد جهانی بود که با سرعت رعد و برق گسترش یافت. اما برخی عقیده دارند که در زمانه پست کرونا فضا به شکل دیگری تولید خواهد شد. مثلا در ساختار کلان منطقه‌ای و شهری به جای تأکید بر تمرکز پراکندگی مورد تأکید قرار می‌گیرد و این تغییرات در سازمان فضایی از کلان تا خرد تأثیر خواهد داشت. یا اینکه در فضاهای شهری خرد و خصوصی در مجتمع‌های مسکونی و محلات، لزوم ایجاد تغییراتی برای ایجاد فضاهای جدید برای کار و تفریح در خانه مورد توجه قرار می‌گیرد. عده‌ای بر این باورند که شهر الکترونیک با سرعت بیشتر از انتظار تحقق پیدا کرده و در نتیجه نظام کاربری زمین را دچار تغییرات اساسی خواهد کرد. بعضی دیگر می‌گویند؛ فضاهای بزرگ مقیاس شهری و منطقه‌ای دیگر مهم نخواهند بود و مردم گرایش خواهند داشت که بیشتر وقت خود را در محله‌شان بگذرانند، ووو الی آخر.
واقعیت این است که این روند تغییرات در فضاهای شهری جدید از سال‌ها قبل در دست تحولات ناشی از متامورفوز یا دگردیسی زندگی اجتماعی ما بوده‌اند. یعنی روندی بلندمدت و تدریجی، با جهش‌هایی که حالا کرونا می‌تواند بر آنها تأثیری شتاب‌دهنده بگذارد. مثلا در زمینه استفاده از شبکه‌های فضای مجازی، چه برای آموزش، چه برای دورکاری، چه برای وراجی با فامیل و دوستان. اما همه می‌دانیم که ۳-۲ ماه برای تأثیرگذاری چشمگیر بر نحوه زندگی و فضای شهری کافی نیست! مثلا:
این کرونا نیست که عدم تمرکز را در مقابل تمرکز و تراکم و قطبی شدن فضا علَم می‌کند. بسیاری از پراکندگی‌ها و پرتاب شدن‌ها به بیرون و حاشیه‌های فضای شهر، مدتهاست در اثر فقر و بیکاری و رکود اقتصادی صورت گرفته و ادامه دارد. این پراکنده رویی در حاشیه‌های شهر، اگر هم هسته‌های مستقلی ایجاد کند، این هسته‌ها یا بسیار فقیر و کم بنیه و نیازمند کمک خواهند بود، یا برعکس، هسته‌هایی از پردرآمدها خواهند بود که انزوا در داخل گیت‌های نگهبانی شده شهرک‌ها را به سکونت در شهر ترجیح می‌دهند. و این جدایی گزینی‌های اجباری بسیار ناپایدار خواهد بود. و اگر هم تبدیل به یک خرده فرهنگ بشود، قابل ملاحظه و به لحاظ اجتماعی فراگیر نخواهد بود.
درمورد تأثیر کرونا در فضای محله، کوچک شدن آن و شکل‌گیری خرد محله‌های کوچک و امن و بامزه نیز من واقعا شک دارم محقق شود! ما یکسال آزگار است روی محلات، مشکلات‌شان و شورایاری‌ها و انواع نهادهای محلی صحبت کرده‌ایم و می‌کنیم! کرونا موجب وصل کردن نخواهد شد! کرونا برای فصل کردن آمده! و مردم محل اگر روزی وصل را برگزینند، مطمئنا از صدقه سر کرونا نخواهد بود! کرونا فقط ابزاری در دست زور و قدرت است، برای تحمیل هر چیزی که لازم می‌داند بر مردم! درحالی‌که ارتقای کیفی محله و ایجاد حس همدلی و همبستگی در جماعت محلی، روندی دمکراتیک را می‌طلبد! ایجاد فضای سبز محلی هم به کرونا کاری ندارد. اگر شهرداری همت کند، یکسال قرار است هر محله یک جالیز مشترک برای ساکنین محل داشته باشد. اما جز یک باغ زیتون در گوشه پارکی در شوش، تجربه دیگری ندیدیم! و آن هم به همت خانم‌های خوب محل بود! خواسته دیگر محلات ایجاد خطوط امن برای دوچرخه سواری است، که در این مورد نیز چند محله در جنوب شهر تاکنون اقدام کردند. و ان‌شالله بعد از رفع معضل کرونا برای محلات دیگر نیز به‌راه بیفتد.
اما اینکه تحولی بزرگ در نظام کاربری‌ها بخواهد در اثر کرونا و بی‌مکان شدن عملکردها پدید آید، من واقعا تردید دارم... البته خیلی حرف‌ها داریم، اما فارغ از وضعیت‌های بحرانی... مثلا: ایکاش ما طراحی و استفاده از فضاهای چند عملکردی را از گذشتگان خود می‌آموختیم! یادآوری می‌کنم که ما ایرانیان در خانه‌های زیبای قدیم‌مان اتاق خواب نداشتیم. اتاق داشتیم و بس. اتاق ۵ دری و ۷ دری و بالا و پایین... امروز هم مجبوریم دوباره از یک یا دو اتاق خانه‌های جدید همان نوع استفاده کنیم! اما نه به‌خاطر کرونا، بلکه از آن رو که دولت و شهرداری تصمیم گرفته‌اند در داخل بافت‌های قدیمی خانه‌های ۲۵ متری و ۳۵ متری برایمان بسازند.
بله. ما برای دورکاری و کار خانگی ناچار خواهیم شد از فضای کوچک خانه‌های به‌هم فشرده‌مان استفاده کنیم! اما نه به اختیار، بلکه بالاجبار! و این مطمئنا یک پسرفت خواهد بود. در واقع، کار در خانه زمانی معنادار خواهد بود که فضای خانه بزرگ‌تر شود، نه آنکه مثل قبل بماند!
اما توسعه مراکز چند منظوره برای محله و شهر. این مراکز حدود ۴۰ سال‌است مورد بحث‌اند. و سال‌هاست از هر فضای بزرگی استفاده‌های چند منظوره می‌شود! البته نه به فیض کرونا، بلکه از سر قناعت! (وگرنه همه می‌دانیم که تئاتر و موسیقی و سخنرانی هر یک سالن‌های خاص و ایده آل خود را نیز دارند! که در کشورهای بی‌مایه جهان سوم و چهارم قابل استطاعت نیستند!)
شهر الکترونیک اما ایده‌آل تمام آینده نگران است! به هر بهانه‌ای باید اختراعش کرد و ترویج‌اش نمود! حتی به بهانه سخیف کرونا!
نظر شما