بافت تاریخی قم در کش و قوس تصمیم‌ها

• تعلل در تدوین ضوابط

مدیر کل راه و شهرسازی استان قم می‌گوید: در جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی در رابطه با این موضوع،  مطرح شد که اگر تبصره تأیید میراث فرهنگی برای طرح تفصیلی در بافت تاریخی نوشته شو،  تدوین ضوابط خاص بافت تاریخی به تأخیر خواهد افتاد، اما معاون میراث فرهنگی سازمان درآن جلسه قول داده که یک ماهه این ضوابط تدوین می‌شود. از آن مهلت یک ماه، یک سال و نیم گذشته اما هنوز خبری نیست. «حسن صبوری» با اشاره به تعلل میراث فرهنگی در این زمینه اظهار می‌کند: این موضوع در این مدت مدام عقب می‌افتد و مصوبه کمیسیون ماده ۵ در واقع اعمال فشاری برای تدوین سریع‌تر ضوابط بود. وی با اشاره به این‌که باید پیگیری کنیم ضوابط هرچه سریع‌تر تکمیل شود بیان می‌کند: در ۳۱۵ هکتار اراضی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) تقریبا یک بلاتکلیفی در این زمینه داریم که باید همه تلاش کنند تا این بلاتکلیفی در بافت تاریخی برطرف شود.

• بلاتکلیفی مردم

معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قم هم با اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: کل ضوابط طرح تفصیلی شهر قم یک تبصره دارد و آن مربوط به ضوابط محدوده بافت تاریخی تابع ضوابط میراث فرهنگی است. «حسین صالحی» با تأکید بر این‌که میراث فرهنگی باید این ضوابط را در مدت یک ماه در اختیار راه و شهرسازی قرار می‌داد می‌گوید: مردم در این محدوده بلاتکلیف هستند. با این حال شهرداری همکاری کرده و در محدوده بافت تاریخی، ساخت‌وساز بر اساس استعلام میراث فرهنگی صورت می‌گیرد.  

معاون اداره کل راه و شهرسازی استان قم با اشاره به مصوبه کمیسیون ماده ۵ درباره اتکا به طرح تفصیلی برای صدور پروانه در بافت تاریخی اظهار می‌کند: دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی این مصوبه را خلاف قانون دانسته است و بر این اساس استعلام از میراث فرهنگی برای ساخت‌وساز در محدوده بافت تاریخی قانونی است. وی در پاسخ به بحث مطرح شده از سوی یکی از خبرنگاران مبنی بر اظهار نظر اکبر ترکان نماینده ویژه رئیس ‌جمهوری در نوسازی بافت‌های فرسوده و دست ‌و پا گیر خواندن ضوابط میراث ‌فرهنگی و نگاه سوداگرانه به بافت‌های تاریخی تأکید می‌کند: ضوابط بافت تاریخی از نگاه کسانی که نگاه سوداگرانه دارند سخت‌گیرانه است.

این ضوابط با پشتیبانی ما ادامه دارد. شورای عالی معماری و شهرسازی نیز این ضوابط را ابلاغ کرده و قانونی است و همه ملزم به رعایت این ضوابط هستند. این اظهار نظر نشان می‌دهد،  استعلام از میراث فرهنگی یک مسأله قانونی است. موضوعی که در جریان مصوبه کمیسیون ماده ۵ قم و واکنش دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی به آن روشن‌تر از گذشته شد. همه اما و اگرهای شکل گرفته درباره تعلل میراث فرهنگی در تدوین ضوابط بافت تاریخی شهر قم،  منطقی از جنس ضرورت‌های مدیریت شهری دارد که نباید آنها را نادیده گرفت. اعمال ضوابط ثابت در این محدوده شهری می‌تواند استانداردهای شهرسازی در آن را در طول سال‌ها تثبیت کند و ساکنان این بافت را از بلاتکلیفی نجات دهد. از طرفی نباید فراموش کنیم که تنها تدوین ضابطه مهم نیست. باید انگیزه و نگرشی در میان مجریان وجود داشته باشد که این ضابطه اجرا و حفظ شود. این موضوع چیزی از جنس تغییر نگرش و فرهنگ است که با گسترش گفت‌وگوهای کارشناسی و روشن شدن ابعاد مسأله ممکن خواهد بود.

• شورای فنی میراث جایگاه قانونی ندارد

معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم می‌گوید: مصوبه اعلام محدوده بافت تاریخی قم که در سال ۹۴ به قم ابلاغ شد،  هیچ چارچوب اجرایی ندارد و شورای فنی میراث بر این اساس دارای جایگاه قانونی نیست. «غلامرضا جان‌قربان» با اشاره به تعلل ۴ ساله میراث در تدوین ضوابط بافت تاریخی شهر قم می‌افزاید: دغدغه بافت تاریخی در شهرداری قم هم وجود دارد، اما این کار باید در مسیر خودش پیگیری شود.

معاون شهرسازی و معماری شهردار قم با اشاره به این‌که وی ملزم به همراهی در این موضوع پیش از تدوین ضابطه نبوده بیان می‌کند: با این حال، ما با میراث فرهنگی همراهی کردیم و ساخت و سازها در بافت تاریخی را بر اساس استعلام از میراث انجام دادیم. وی معتقد است تعیین ۳۱۵ هکتار محدوده بافت تاریخی در شهر قم یک مصوبه کلی بر اساس عکس‌های هوایی سال ۱۳۳۵ است. اگر قرار باشد رفتار در این محدوده درست پیگیری شود باید این محدوده تدقیق و دانه‌های ارزشمند حریم‌بندی شود.

جان قربان با اشاره به اعتراض عده قابل توجهی از ساکنان بافت تاریخی نسبت به محدودیت‌های اعمال شده در این محدوده اضافه می‌کند: حداقل این بود که طرحی که برای بافت تاریخی تدوین شده را در اختیار من قرار می‌دادند، اما این کار هم صورت نگرفت. وی بیان می‌کند: موضوع این است که اگر حاکمیت و مدیریت شهری در تدوین ضابطه‌ها دیده نشود ما به هیچ وجه اجرا نمی‌کنیم، چراکه شهرداری و شورای اسلامی شهر باید پاسخگوی مردم باشند. معاون شهردار قم معتقد است شورای فنی میراث فرهنگی مجوز ساخت‌وساز در بافت تاریخی را بسیار سخت‌گیرانه صادر می‌کند و به تغییر نیازها و سبک زندگی مردم در طول سال‌های اخیر توجهی ندارد. وی معتقد است در طراحی و برنامه‌ریزی برای بافت تاریخی باید بیش از گذشته به حقوق ذی‌نفعان توجه کرد و تنها بر اساس تئوری‌ها تصمیم نگرفت.