اگر مدیریت بهنگام کنترل سیلاب نبود، چه بسا که در برخی نقاط پایتخت ایران هم حادثه‌ای عظیم رقم می‌خورد. پس بی‌تردید زلزله تنها خطر تهران نیست. فرونشست، آلودگی هوا، آتش‌سوزی و بناهای ناایمن همگی بحران‌هایی هستند که شهر را تهدید می‌کنند و می‌توانند در آن واحد تبدیل به فاجعه‌ای ملی شوند. به همین‌خاطر است که مدیریت شهری تهران، وزارت کشور و سازمان مدیریت بحران برنامه‌هایی را برای تاب‌آور شدن تهران یا به اجرا رسانده‌اند یا در دست اجرا دارند. جالب اینکه رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران هم که چند ماهی نیست که مسئولیت این سازمان را برعهده گرفته اقدامات انجام شده (از پیش تاکنون) را رضایت‌بخش عنوان می‌کند. رضا کرمی‌محمدی در گفت‌وگو با همشهری همچنین خبر از سامانه‌ها و برنامه‌های جدیدی می‌دهد که می‌تواند توان تهران را در برابر بحران‌های مختلف افزایش دهد؛ از سامانه هشدار سریع سیل گرفته تا فعالیت‌های تازه تعریف شده در فضای وب و مجازی. گفت‌وگو ما با او را که در مرکز مدیریت بحران شهر تهران انجام شده در ادامه می‌خوانید؛ مرکزی که محیط در خور توجهی دارد.
در هر گوشه حیاط جلویی این مرکز، اتاقک‌های خاصی دیده می‌شود که برای پیشگیری و اعلام بحران استفاده می‌شوند. در ساختمان اصلی هم سالنی وجود دارد با کلی دستگاه و مانیتورهای رصد و پایش برای وضعیت لحظه‌ای و دائمی شهر. به هر ترتیب گفت‌وگو با کرمی حاومی نکات جالبی است که می‌تواند برای‌تان مفید واقع شود:
- آقای دکتر کرمی! موضوعی که همواره ذهن شهروندان را هنگام بروز بحران‌ها مشغول می‌کند، این نکته است که چطور می‌توان چند ثانیه پیش از رخداد بحران‌هایی مانند سیل و زلزله، از وقوع آنها اطلاع پیدا کرد و اقدامات لازم را برای نجات جان خود انجام داد. این بسترها در بحث مدیریت عالی و مدیریت بحران اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران در زمینه هشدار سریع چه برنامه‌هایی را پیش‌بینی کرده است؟
در کنار سیل و زلزله به‌عنوان ۲ ریسک بزرگ، حدود ۴۰ بحران کوچک مقیاس‌تر همواره تهران را تهدید می‌کند. باتوجه به اینکه در مورد بحران‌های کوچک‌مقیاس، نگرانی‌ها کمتر است یا در بسیاری موارد، جای نگرانی نیست، بنابراین توجه بر «زلزله» و «سیل» که موضوعات جدی‌تری محسوب می‌شوند در اولویت برنامه‌های سازمان قرار دارد؛ از این رو، موضوع هشدار سریع در این دو مخاطره طبیعی متمرکز شده و همیشه در صدر توجهات سازمان قرار دارد. به همین دلیل سازمان به کمک سازمان‌های ذیربط دیگر اقداماتی در این زمینه انجام داده و شتاب‌نگارها و لرزه نگارهایی در نقاط مختلف شهر تهران نصب کرده‌ایم. این حسگرها توان این را دارند که حرکات گسل‌های تهران را بررسی کرده، تغییرات ناگهانی آنها را تشخیص دهند و هنگام وقوع بحران به ما هشدار دهند. اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که گسل‌ها در خود شهر تهران قرار دارند و این در حالی است که اگر فاصله مرکز زلزله با تهران دورتر باشد، می‌توان در فاصله زمانی چند ثانیه پیش از وقوع زلزله، از این حسگرها هشدارهایی را دریافت کرد که به ما کمک کنند؛ همانطور که در برخی کشورها این موضوع وجود دارد. اما به هر حال می‌توانیم از این حسگرها برای کنترل آسیب‌های بیشتر نظیر بستن اتوماتیک شیرهای گاز استفاده کنیم. هم‌اکنون با همکاری شرکت گاز، اقداماتی آغاز شده است که در زمان وقوع زلزله به‌طور خودکار جریان گاز قطع می‌شود. در این صورت حتی اگر شکستی هم در لوله‌های گاز رخ دهد، چون جریان گاز قطع می‌شود، خطرات تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد و مانع از پیامدهای جدی‌تر خواهد شد. در این مطالعات حتی انسداد خودکار شیر فلکه‌های گاز خانه‌ها هم در دست بررسی قرار دارد.
- علاوه بر مباحثی که مطرح شد، همکاری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با دیگر ارگان‌ها و ادارات در کوتاه و بلندمدت چگونه است؟ آیا ادارات دیگر در این زمینه با شما همکاری‌های لازم را دارند؟
به غیر از شرکت گاز با شرکت آب و فاضلاب و وزارت نیرو نیز همکاری‌های خوبی را شروع کرده‌ایم و اقداماتی در این زمینه در دست اجراست. این فرایندها البته زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست اما به‌طور کلی فرایندی است که بسیار خوب شروع شده و با قوت ادامه خواهد یافت. شاید ۴، ۵ سال این کار طول بکشد و زمان ببرد. اما در رابطه با سیل با پژوهشکده هواشناسی ایران قراردادی را امضا کرده‌ایم که در کنار آن، اداره کل هواشناسی استان تهران نیز به‌عنوان ناظر پروژه با ما همکاری می‌کند. هم‌اکنون ۸ سنسور هشدار سریع طبق این قرارداد خریداری شده و در حال نصب است. همچنین مطالعاتی در دست انجام است که براساس آن، مشخص شود از این حسگرها چه استفاده‌های دیگری کنیم؛ چه هشداری را در چه زمانی بدهیم و همچنین بعد از آن، چه اتفاق‌هایی باید بیفتد. در پروسه مطالعات هم که توسط سازمان تخصصی هواشناسی انجام می‌شود، روی این موضوعات کار و پیامدهای آن بررسی می‌شود.
این حسگرها قرار است در بالادست و جاهایی که آب پس از بارندگی‌ها سرازیر می‌شود کار گذاشته شود تا براساس آماری که در دست داریم بتوانیم از میزان جریان آب سرریز از بارندگی آگاه شویم. براساس این مطالعات، از اینکه چه حجمی از آب در کدام منطقه قرار است سرازیر شود، مطلع خواهیم شد. البته این گام اولی بود که قرار است امسال اجرایی شود. قدم‌های دیگر این است که آب‌های سطحی که در مسیر تهران جریان دارد و قرار است به شهر برسد را بررسی کنیم و دریابیم چطور می‌توان این حجم از آب را مهار و در وهله نخست از رسیدن سریع آب سرریز باران به شهر جلوگیری کنیم و در مرحله بعد بررسی شود که اگر این سیلاب به تهران رسید، چه اقداماتی لازم است انجام دهیم و چه تاسیساتی ضرورت دارد فعال شوند که یا جلوی آب را بگیرند و یا حرکت آن را کندتر کنند.
- چالش و مشکل بزرگی که در زلزله‌های سال ۹۶ و حتی سیل اخیر یا در موضوع مرتبط با انتشار بوی نامطبوع در تهران بیش از هرچیز دیگری نمایان شد، این بود که شهروندان ما آمادگی لازم را برای مواجهه با بحران‌ها ندارند؛ البته این موضوع بیشتر به بحث آموزش شهروندان برمی‌گردد. با این اوصاف، چه کارهایی را برای آموزش شهروندان هنگام مواجهه با بحران‌ها انجام دادید یا در آینده در دستور کار قرار دارد؟
درست است. شهروندان ما آمادگی لازم را در زمان بروز بحران‌ها ندارند. همانطور که اشاره کردید این موضوع به آموزش آنان برمی‌گردد؛ از این رو سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران مجموعه‌ای از اقدامات و برنامه‌هایی را برای آموزش و فرهنگسازی شهروندان هنگام وقوع بحران‌ها و همچنین کارهایی که مردم پس از بحران‌ها باید درباره آنها اطلاع کافی داشته باشند، در دستور کار خود قرار داده است. در این بین روی کمک رسانه‌ها حساب ویژه‌ای باز کرده‌ایم. در زمینه آموزش‌های شهروندی نخستین مسئله‌ای که به میان می‌آید میزان مشارکت‌های شهروندی است. البته همانطور که پیش‌تر عنوان کردم در سازمان، کارهای خوبی انجام شده اما به هر حال آنطور که باید اتفاق نیفتاده و هنوز جای کار زیادی در این زمینه وجود دارد. از طرف دیگر ما شعاری با عنوان «شهر آماده» را داریم که بخش عمده این شعار، بحث آموزش شهروندان است. در این راستا برنامه‌هایی را از طریق رادیو و تلویزیون به‌صورت پکیج‌های کوتاه‌مدت مدنظر داریم. باید بتوانیم این آمادگی‌ها را تا حدی به شهروندان منتقل کنیم. در این میان از رسانه‌ها به‌ویژه روزنامه همشهری که مخاطبان زیادی دارد، انتظار داریم به ما کمک کنند و درصورت امکان بخشی را در اختیار ما قرار دهند که بتوانیم پیام‌هایی را در راستای آموزش شهروندان در این بخش منتشر کنیم. اینکه شهروندان بدانند مثلا هنگام وقوع زلزله ۵ ریشتری و در فاصله ۵۰ کیلومتری تهران چه کارهایی را باید و چه کارهایی را نباید انجام دهند، اهمیت زیادی دارد. یا اطلاع از مراکز امن اضطراری سازمان هنگام وقوع بحران‌ها به کمک شهروندان می‌آید. همچنین مردم باید آگاه شوند که هنگام وقوع سیل و زلزله چه کارهایی لازم است انجام دهند و چگونه حرکت کنند. اینها و بسیاری موارد دیگر، ازجمله آمادگی‌هایی به شمار می‌رود که باید در مردم وجود داشته باشد.
- علاوه بر برنامه‌هایی که به آن اشاره شد، اقدامات دیگری همچون برگزاری مانورهای آمادگی با هدف آشنایی مردم با بایدها و نبایدهای حین و پس از بروز حوادث طبیعی در اولویت برنامه‌های سازمان مدیریت و پیشگیری از بحران شهرداری تهران قرار دارد؟
بله. یکی از برنامه‌هایی که سازمان در دست اقدام دارد، برگزاری مانورها برای آمادگی سازمان‌ها هنگام و بعد از وقوع بحران‌هاست. در این زمینه هم می‌توانیم آموزش‌هایی را برای نیروهای داوطلب برگزار کنیم. ضمنا همانطور که گفتید، مانورهای محلهای نیز از اولویت‌های ما برای آگاه‌سازی شهروندان درباره بایدها و نبایدهای حین بروز خطرهاست؛ برنامه‌هایی که سازمان بنا دارد با برگزاری آنها، شهروندان را با انواع کارهایی که در زمان بروز بحران‌ها ضروری است، آشنا کند و اطلاعاتشان را در این مسائل ارتقا دهد. همچنین مطالعاتی داریم که متأسفانه برای مدتی متوقف شده بود و ما دوباره آنها را فعال کردیم و ظرف ۲ماه آینده همه گزارش‌های آن تکمیل می‌شود. براساس این مطالعات، مخاطرات هر یک از محله‌های تهران شناسایی و درباره اقدامات لازم برای مقابله با خطرها اطلاع‌رسانی می‌شود.
همچنین در این فرایند، گزارش‌ها محله به محله استخراج و مشخص می‌شود که میزان خطرات در کدام محله بیشتر و در کدام محله کمتر است. این برنامه از طریق برنامه‌های صداو سیما و به‌صورت محلی به مردم اطلاع‌رسانی خواهد شد. برنامه دیگری که در راس اقدامات سازمان وجود دارد، بحث «مدرسه آماده» است. در این برنامه کارهای خوبی انجام شده است اما هنوز هم جای کار زیادی دارد. در این برنامه که امیدواریم اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه شروع شود، باکس‌هایی در اختیار مدارس قرار داده می‌شود. این باکس‌ها در زمان بحران قابل استفاده است؛ چراکه بسیاری از مدارس ما محلهای امن اضطراری هستند و کانکس‌ها می‌توانند در مواقع بحران به کمک مردم بیایند. جزئیات این برنامه‌ها را ان‌شاءالله در زمان شروع هر یک از آنها به اطلاع مردم عزیزمان خواهیم رساند.
- در پایان اگر صحبتی دارید که احتمالا از قلم افتاده، بفرمایید.
موضوعی که به عقیده من نیاز به تأکید دوباره دارد این است که در مجموع رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در آمادگی ذهنی مردم هنگام وقوع بحران‌ها دارند؛ از این‌رو ضرروت دارد رسانه‌ها اعم از مطبوعات، صدا و سیما، فضای مجازی و سایر رسانه‌ها به کمک سازمان بیایند تا ضمن اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی و آموزش به شهروندان از اتفاقاتی که پیش‌تر در بحران‌های مختلف برای شهر و شهروندان رخ داده است، کاسته شود و دیگر شاهد تکرار رویدادهای تلخ و دردآوری در شهر نباشیم.
نظر شما