سرمایه نمادین یکی از انواع سرمایه‌های اقتصادی، انسانی و اجتماعی است که به مرز شهرت می‌رسد، یعنی در حافظه عامه مردم جا می‌گیرد، به گونه‌ای که وقتی اعضای یک گروه، یک جامعه، یا یک ملت اسم آن را می‌شنوند احساس افتخار و احترام آنها برانگیخته می‌شود. بر مبنای این تعریف تعداد سرمایه‌های نمادین کُردها کم نیستند و می‌توان به افرادی همچون ماموستا عبدالرحمان شرفکندی مشهور به هه‌ژار، شیرکو بیکس، نالی، محمد قاضی، ابراهیم یونسی، پروفسور مظفر پرتوماه، کوچر بیرکار، کامکارها اشاره کرد. برای بررسی بیشتر موضوع کنگره و نحوه برگزاری آن با «عبید رستمی» معاون فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر اجرایی کنگره مشاهیر کُرد گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- سابقه طرح کنگره مشاهیر به چه تاریخی بازمی‌گردد؟
بی‌گمان در هر جامعه‌ای برنامه‌ها و مراسم ویژه‌ای برای تجلیل از مفاخر و مشاهیر وجود دارد که با کمی احتیاط می‌توان گفت اصل و مبنای همه تقریبا یکی است؛ قدردانی از زحمات و تلاش‌های ارزشمند افرادی که سبب اعتلا و ارتقای فرهنگ و هویت بومی و ملی شده‌اند. در ایران با ثبت انجمن آثار ملی در سال ۱۳۰۱ که بعدها به نام انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تغییر نام داد، این حوزه شروع به کار کرده و نهایتا در سال ۱۳۲۳ خانه قدیمی و ۳ هزار مترمربعی امیر بهادر، وزیر دربار مظفرالدین‌شاه که به حسینیه امیر بهادر نیز معروف بود، به محل دائمی انجمن مفاخر فرهنگی تبدیل شد. به لحاظ ساختاری و در سطح ملی رئیس‌جمهوری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، ۳ نفر از اساتید و شخصیت‌های علمی و دانشگاهی، ۳ نفر از علما و شخصیت‌های فرهنگی‌هنری، عضو کمیته بررسی و انتخاب مشاهیر و مفاخرند.
از دیرباز مردم کردستان نیز به لحاظ فرهنگی همواره قدردان و قدرشناس زحمات و تلاش‌های بزرگان علمی، فرهنگی و مذهبی خود بوده‌اند؛ این مشاهیر و مفاخر چه در میان عامه مردم و چه در میان خواص از اعتبار و جایگاه ویژه‌ای برخوردار و همیشه مورد اعتماد و وثوق مردم بودند و در بسیاری از مسائل و مشکلات بومی و ملی حضوری مثبت و کارگشا داشته و همواره میانجی و حَکم بوده‌اند، گاهی قحطی جنگ جهانی اول را مدیریت کرده‌اند و با گشودن انبار غله حاکمان، مردم را از گرسنگی رهانیده‌اند و گاهی با فتوایی از قتل و خون‌ریزی و آغاز جنگی خانمان‌برانداز جلوگیری کرده‌اند، گاهی عَلَم مبارزه در دست، در صف اول مقابل تجاوز و حمله ایستاده‌اند و زمانی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی پرچم غرور و عزت ملی را برافراشته‌اند.
مردم نیز همواره با برگزاری مراسم و برنامه‌های تجلیل در کردستان ادای دین کرده‌اند. مراسم و برنامه‌های بسیار تاثیرگذار و ارزشمندی همچون مراسم تجلیل از ماموستاهه‌ژار، ماموستا هیمن، مولوی کُرد، قانع و کنگره ارزشمند فرزانگان کُرد و امروز هم که شاهد برگزاری کنگره مشاهیر کرد با حضور نام‌آوران عرصه‌های فرهنگی، هنری و علمی و تجلیل از مشاهیر کُرد در عرصه‌های مختلف ملی و بین‌المللی و چهره‌های فاخر، ارزشمند و تاثیرگذار هستیم. این کنگره به همت جمع کثیری از مدیران دلسور و مردم فرهنگ‌دوست و هنرپرور برگزار می‌شود که ان‌شاءالله بتواند گوشه‌ای از زحمات این بزرگواران را جبران کند.
- این کنگره چه ارکانی دارد و بر چه اساسی شکل گرفته است؟
این کنگره چارت و ارکان اداری دارد، اما لازم است عرض کنم تلاش‌ها بر پایه درخواست‌های مردمی و نیازهای فرهنگی جامعه بوده و دقت نظر تمام کسانی که این برنامه را به‌عنوان یک مطالبه اجتماعی و فرهنگی پیگیری و اجرا کرده‌اند، ستودنی است. «بهمن مرادنیا» استاندار کردستان به‌عنوان رئیس کنگره، «جلال قلعه‌شاخانی» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به عنوان دبیرکل کنگره و شورای راهبردی متشکل از ادارات ذی‌ربط استان که در راس امور هستند.
همچنین رئیس کمیته علمی کنگره به عهده دکتر «رحمت صادقی» رئیس دانشگاه کردستان است و دبیرخانه اجرایی کنگره در اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی کردستان مستقر است. در کنار ادارات، سازمان‌ها و ارگان‌ها، کمیته‌های علمی و اجرایی متشکل از اساتید دانشگاه‌ها، اعضای مراکز، مجامع و انجمن‌های فرهنگی‌هنری، اصحاب فرهنگ و هنر، اصحاب رسانه و جمعی از چهره‌های متنفذ سیاسی و اجتماعی و جمع کثیری از علاقه‌مندان با دبیرخانه همکاری دارند.
- انتخاب مشاهیر کُرد بر چه مبنایی است؟
با توجه به تخصص دانشگاه کردستان در جلسه شورای راهبردی، تصمیم گرفته شد که انتخاب مشاهیر به عهده کمیته علمی زیر نظر دانشگاه کردستان باشد. در این زمینه دانشگاه کردستان ۶ کارگروه در حوزه‌های هنر، کشاورزی، علوم پایه و مهندسی، زبان و ابیات کُردی، علوم انسانی و علوم پزشکی، تشکیل و از میان تمام نامزدهای مطرح شده، نهایتا ۳۰ نفر به‌عنوان مشاهیر و ۵ نفر به‌عنوان کردشناس و سخنران برگزیده شدند. برابر جلساتی که با کمیته علمی داشتیم، مشاهیر بر اساس ویژگی‌های عمومی و اختصاصی اعم از رتبه علمی، خدمات ممتاز فرهنگی، هنری و علمی، پژوهش‌های علمی ویژه در سطوح ملی و بین‌المللی، مقبولیت عمومی و... تاثیرگذاری، ابتکار و نوآوری، ارتقای سطح علمی و فرهنگی جامعه، تولیدات ممتاز و ارزشمند انتخاب شدند.
- چه افرادی مورد تقدیر قرار می‌گیرند؟
دبیرخانه اجرایی کنگره بدون کوچک‌ترین دخالت در لیست پیشنهادی دانشگاه کردستان و در نهایت احترام به نظر و تلاش اساتید در کارگروه‌های مختلف کمیته علمی، خروجی کمیت ارائه شده را به‌عنوان لیست نهایی مدنظر قرار داده است. البته تعدادی از افراد منتخب به خاطر کهولت سن، بیماری یا برنامه‌های همزمان بین‌المللی نتوانستند در کنگره حاضر شوند، اما از طریق اسکایپ و ارسال پیام در کنگره مشارکت خواهند داشت.
- در انتخاب مشاهیر مشکلاتی داشته‌اید؟
خوشبختانه با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، ادارات ذی‌ربط نهایت همکاری و مساعدت را با کنگره کرده‌اند و مشکل خاصی نداشته‌ایم.
- کنگره مشاهیر کُرد با چه اهدافی برگزار می‌شود؟
همان‌گونه که مستحضرید شناخت و معرفی مشاهیر و مفاخر هر جامعه‌ای یکی از مولفه‌های مهم تقویت هویت قومی و ملی است. مفاخر و مشاهیر هر جامعه‌ای رابطه مستقیم با خودباوری، هویت و خودشناسی جمعی دارند. علاوه بر این‌که به لحاظ مفاهیم اساسی(شاخص‌ها و معیارهای انتخاب) دارای اهمیت هستند، از بعد هویتی نیز برای عموم مردم دارای ارزش و اعتبارند و سبب ارتقا و اعتلای فرهنگ عمومی می‌شوند. یکی از وظایف اصلی دستگاه‌های فرهنگی الگوسازی در جامعه است که شناخت مشاهیر و مفاخر و معرفی آنان به جامعه می‌تواند یکی از اقدامات تاثیرگذار باشد. کنگره مشاهیر کُرد می‌تواند به یک برند فرهنگی بین‌المللی تبدیل شود.
مفاخر و مشاهیر نمونه‌های کاملی از تعالی فرهنگ و تقویت هویت قومی، ملی و بین‌المللی هر جامعه هستند، در جریان معرفی مشاهیر یک نوع بازشناخت معنایی و هویتی نیز اتفاق می‌افتد. جامعه باید شناخت درستی از گذشته و حال خود داشته باشد تا بتواند برای آینده برنامه‌ریزی کند، شناخت مردم از دستاوردهای مهم علمی و فرهنگی توسط نخبگان و نام‌آوران می‌تواند به ارتقای غرور ملی نیز بینجامد. همچنین می‌تواند علاوه بر معناشناسی و معناسازی به جریان‌سازی پژوهش در حوزه‌های فرهنگی و علمی نیز منجر شود.
از دیگر سو عدم شناخت از مفاخر و مشاهیر می‌تواند به تضعیف هویت فرهنگی، تضعیف نظام ارزشی و باورهای جمعی و فردی منجر شود. شناخت نداشتن می‌تواند به گسست میان نسلی بینجامد که از عوارض بسیار زیان‌بارش جایگزینی الگوهای مصرفی و غیرفرهنگی بیگانه با الگوهای ارزشمند بومی و ملی است که در بسیاری از موارد نیز به جعل هویت مفاخر منجر شده. ناآگاهی جمعی و هویتی جامعه سبب می‌شود بعضا مشاهیر و مفاخر ملی به عنوان مفاخر ملل دیگر معرفی شوند و الگوهای وارداتی و مصرفی که هیچ سنخیتی با فرهنگ ما ندارد، به نسل جوان معرفی شود که قطعا و در درازمدت سبب تضعیف فرهنگ ملی می‌شود.
- درباره برنامه‌های کنگره توضیح دهید.
علاوه بر سخنرانی‌های علمی و پَنل‌های تخصصی، برنامه‌های متتوع دیگری هم تدارک دیده شده، نمایشگاه آثار برگزیده دوسالانه خوشنویسی کُردی که از آثار خوشنویسان تراز اول کشوری بهره برده در گالری «دیار»، نمایشگاه گالری عکس مشاهیر کنگره در فضای دانشگاه کردستان، اکران فیلم کُردی در سینما بهمن سنندج و سینما مریوان، نمایشگاه کتاب در نگارخانه ارشاد، برگزاری ۲ شب شعر و کنسرت موسیقی در عمارت خسروآباد و سالن آزادی، افتتاح پارک مشاهیر در آبیدر و نصب تندیس مشاهیر از دیگر اقداماتی است که با هدف مشارکت بیشتر مردم در کنگره برنامه‌ریزی شده است. در یک نگاه کلی می‌توان گفت این‌گونه برنامه‌ها می‌تواند سبب وفاق ملی، معرفی بهتر، توانمندی‌های فرهنگی و علمی کردها در سراسر جهان شود و به ترمیم شکاف میان نسل امروز و دیروز نیز کمک شایانی کند.
- کردها؛ سرمایه ایران و کردستان
فرماندار سنندج ضمن تقدیر از بانیان برگزاری کنگره اظهار کرد: اهمیتی که این کنگره دارد ما را به سمت همگرایی خواهد برد و ثابت خواهد کرد که کُردها به عنوان سرمایه ایران و کردستان، ذخیره‌گاه فرهنگی کشور هستند. «محمد ابراهیم زارعی» افزود: کُردها همواره در حفظ تمامیت ارضی و توسعه فرهنگی نقش مهمی داشته‌اند و اصیل‌ترین اقدام ایرانی به شمار می‌روند.
وی اضافه کرد: راه‌اندازی خانه کُرد سنندج بر مبنای این مهم بود که همه بدانند کُردها نقش بارزی در فرهنگ، ادبیات و موسیقی ایران داشته‌اند. فرماندار سنندج یادآور شد: برگزاری کنگره بین‌المللی مشاهیر کُرد گام ارزشمندی در معرفی مفاخر و چهره‌های موفق کُرد خواهد بود و به لحاظ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی بار مثبتی خواهد داشت. زارعی با اشاره به این‌که کنگره مشاهیر کُرد مایه دلگرمی مردم و کسانی می‌شود که در استان، کشور و جهان در حوزه‌های مختلف فعالیت دارند، اعلام کرد: این مهم به ایجاد امید در جامعه و حفظ و تقویت وحدت ملی خواهد رسید.
نظر شما