یکی از مسائلی که جوامع در حال توسعه و توسعه افته امروزه با آن مواجهند و برای آنها بسیار مهم است، مساله توسعه پایدار و یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های آن یعنی توسعه پایدار روستایی است که می‌تواند راهگشای جامعه در رسیدن به توسعه پایدار در تمام سطوح باشد. مدیریت نواحی روستایی یکی از مهم‌ترین اجزای دستیابی به توسعه پایدار در سطح ملی است که بدون بهره‌گیری از شیوه‌های مدیریتی توانمند و کارآمد میسر نخواهد شد. برای رسیدن به توسعه پایدار، توجه به چند مؤلفه اساسی مهم است که مهم‌ترین آن نیروی انسانی است. توجه به ۲ مؤلفه زنان و مشارکت از عوامل اصلی شکل‌گیری توسعه پایدار و استمرار آن است. یکی از شرایط لازم برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی، مشارکت زنان روستایی در سطح مدیریت روستاهاست. زنان روستایی با حضور در نقش‌های مدیریتی همچون دهیاری و شورای اسلامی روستا می‌توانند در توسعه جامعه محلی نقش بسزایی داشته باشند.
زنان از دیرباز در فعالیت‌های گوناگون همچون کشاورزی، دامداری و... حضور داشته‌اند و تا امروز توانسته‌اند نقش پررنگ‌تر در جامعه ایفا کنند. اگر به تاریخ نگاهی بیندازیم، زنان زیادی را می‌بینیم که از مرزها گذشته‌اند و توانسته‌اند فرهنگ جامعه خود را در مسیر پیشرفت تغییر دهند. از آنجایی که زنان در همه جوامع و همین‌طور درجوامع روستایی نیمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند در مناصب مختلف از جمله مناصب مربوط به مدیریت شهری و روستایی می‌توانند در روند و تسریع توسعه مؤثر باشند. در سال‌های اخیر انتخاب زنان در مقام دهیار افزایش یافته است. این موضوع حاکی از رشد و بالندگی فکری و فرهنگی روستاییان و توانمندی زنان در عرصه مدیریت روستایی است.
یکی از عرصه‌های قابل تأمل برای حضور زنان در حوزه مدیریت روستا، نهاد دهیاری است. از بدو شکل‌گیری دهیاری‌ها براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، زنان حضور پویا و فعالی در عرصه مدیریت روستایی داشته‌اند. با هدف تقویت بنیان مدیریت روستایی، وزارت کشور قانون «تاسیس دهیاری‌های خودکفا» پس از تصویب سیاست راه‌اندازی، تقویت و ساماندهی تشکیلات دهیاری‌ها را در پیش گرفت. دهیاری‌ها اگرچه سازمانی نوپا به شمار می‌روند ولی به عنوان بازوان اجرایی دولت در اجرا، نظارت و سازماندهی برنامه‌های توسعه نقش مهمی دارند.
براساس ماده ۶۸ وظایف و اختیارات شورای اسلامی روستا، انتخاب فردی ذی‌صلاح به سمت دهیار برای مدت ۴ سال براساس آیین‌نامه مربوطه و معرفی به بخشدار برای صدور حکم از وظایف شوراهای روستایی است و شوراهای اسلامی در کنار نقش نظارتی باید حامی دهیاران باشند و به آنها در اجرای وظایفشان کمک کنند. دهیار (که می‌توان نقشی مشابه شهردار را در جامعه روستایی به او نسبت داد) مستقیما توسط شورای روستا به بخشداری منطقه معرفی می‌شود و بخشداری پس از کسب استعلامات لازم از اداره اطلاعات، نیروی انتظامی و سایر ارگان‌های مربوطه، حکم دهیار معرفی‌شده را صادر می‌کند.
- وظایف دهیار
براساس قانون، دهیار وظایف زیر را برعهده دارد:
- اجرای مصوبات شورای اسلامی روستا
- همکاری با نیروی انتظامی در خصوص اعلام وقوع جرایم، اجرای مقررات خدمت وظیفه عمومی، حفظ نظم عمومی و سعی در حل اختلافات محلی
- اعلان فرامین و قوانین و مقررات عمومی
- همکاری در حفظ و نگهداری از تأسیسات عمومی و عمرانی و اموال و دارایی‌های روستا
- همکاری با سازمان‌ها و نهادهای دولتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم به منظور ایفای وظایف آنان
- مراقبت در اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت و فراهم آوردن زمینه مناسب برای تأمین بهداشت محیط
- همکاری با سازمان‌های ثبت احوال و اسناد به منظور ثبت وقایع چهارگانه سجلی و اسناد و املاک
- همکاری با مسئولان ذی‌ربط برای حفظ، نگهداری و بهره‌برداری منابع طبیعی و میراث فرهنگی واقع در روستا
- اجرای طرح‌های عمرانی و خدماتی در محدوده روستا در صورت آمادگی با تأیید کمیته برنامه‌ریزی شهرستان
- تشکیل پرونده برای ساخت بناها، تأسیسات و تفکیک اراضی در محدوده قانونی روستا و ارجاع به بخشداری برای صدور مجوز
همچنین دهیار موظف است علاوه بر انجام وظایف مقرر، وظایفی از قبیل تسهیل اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های دولت در روستا، پیگیری و هماهنگی فعالیت‌های خدمات‌رسانی دولت و نهادهای عمومی غیردولتی در سطح روستا، جلب مشارکت مردم در پیشبرد امور، شناسایی ظرفیت‌ها، قابلیت‌های سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصاد محلی روستا برای انعکاس به دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، بهره‌برداری و نگهداری از اماکن عمومی در صورت موافقت دستگاه‌های اجرایی مربوطه و... را نیز برعهده داشته باشد.
یک دهیار موفق باید ۶ گام اساسی دیگر را نیز مدنظر قرار دهد و به آنها عمل کند:
۱.دهیار باید وضعیت موجود روستا را کاملاً بشناسد. این شناخت به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:
- شناخت محیطی ـ کالبدی روستا (جاده‌ها، کانال‌های آبیاری، مدرسه، درمانگاه، زمین‌های مسکونی، کشاورزی و...)
- شناخت ویژگی‌های اجتماعی روستا (جمعیت روستا، مهاجرت‌های فصلی و دائمی و گروه‌ها و احزاب روستا)
-شناخت منابع درآمدی و فعالیت‌ها در روستا (فعالیت‌های اقتصادی، کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و ماشینی کارخانه‌ها)
۲. دهیار باید مسائل و مشکلات و نیازهای روستا را بشناسد.
۳. دهیار باید با مشورت و نظرخواهی مردم مسائل و مشکلات و نیازها را اولویت‌بندی کند.
۴. دهیار باید با همکاری کمیته‌های متشکل از مردم و مسئولان راه‌حل‌های قابل اجرا را پیدا کند.
۵. از این راه‌حل‌ها بهینه‌ترین را انتخاب و منبع کسب درآمد اجرای آن را تعیین کند. باید مشخص شود که چقدر پول و از کجا باید تأمین شود و ریزحساب‌های مالی آن برآورد شود.
۶. مهم‌ترین مرحله کار اجراست که به کمک مسئولان زی‌ربط با توجه به ریزدرآمدها و هزینه‌های پروژه انجام می‌شود.
- مشکلات عمومی مدیریت زنان
بهره‌گیری از توان مشارکت زنان در فرایند توسعه پایدار روستایی از راهبردهای اصلی دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری است. امیدواریم زنان روستایی علاوه بر تکمیل روند توسعه، بخش عظیمی از موفقیت‌های آینده جامعه روستایی استان را نیز محقق کنند. دهیاری برای زنان تجربه‌ای بی‌نظیر در مدیریت مدرن روستایی است و عرصه مشارکتی نوینی را برای زنان فراهم آورده است. حمایت از زنان برای حفظ موقعیت مدیریت نوپای آنها ضرورتی انکارناپذیر است. برخی از مشکلات عمومی مدیریت زنان در روستاهای ایران به این شرح است:
۱. نبود قوانین حمایتی
۲. خلأ سیاست‌های حمایتی بلندمدت
۳. خلأ حمایت پایدار مسئولان بالادستی
۴. اصلاح نشدن وظایف دهیاری‌ها، اهداف و مأموریت‌های این نهاد
۵. نبود گروه‌های محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد محلی
۶. نبود آموزش‌های مناسب به دهیاران
۷. نبود تعاونی‌های تولیدی روستا برای حمایت از تولیدات محلی و ایجاد انگیزه اقتصادی برای مردم
اگر از سرمایه‌های اجتماعی به نحو مطلوب و مناسب استفاده شود و این استفاده برای توسعه روستا به کارگرفته شود، مشکلات روستاهای کشور به پایین‌ترین حد خود خواهد رسید. رضایت مردم از عملکرد دهیاری‌ها نشانه توفیق مدیریت روستایی در دستیابی به اهداف خود است. امیدواریم زنان جامعه روستایی (دهیاران زن) بتوانند با درایت و کاردانی و مدیریت شایسته عرصه‌های روستایی، موجبات تحقق توسعه پایدار روستایی و بالندگی و سرافرازی کشور را فراهم آورند.
نظر شما