یا فرصت ندارند که برای تفریح و خرید به خیابان بروند. این گروه از شهروندان که تعدادشان هم کم به نظر نمی‌رسد، ترجیح می‌دهند تا در ساعت‌های آخرشب و حتی بعد از نیمه‌شب که تهران خلوت شده و آرام‌تر است به گشت‌وگذار بروند. بوستان‌ها و راسته‌های رستوران و اغذیه‌فروشی مقصد اصلی این گروه از شهروندان است.
چند وقتی می‌شود که شهرداری با اجرای طرح «حیات شبانه» تلاش می‌کند تا به شب‌مردگی‌ای که سال‌ها است بر پایتخت سایه انداخته پایان دهد و سیاهی شب‌های تهران را کمرنگ‌تر کند. تجربه‌ای موفق که در محله‌هایی چون «خیابان سی تیر» به خوبی آزمایش خود را پس داد و مورد استقبال شهروندان قرار گرفت. پاتوق‌های شبانه به ۲ دسته تقسیم می‌شوند.
یکی از محل‌هایی که شهرداری‌های مناطق در قالب طرح «حیات شبانه» اجرا می‌کنند و دیگری هم مکان‌هایی که از قدیم و به‌صورت خودجوش و سنتی به پاتوق شبانه خانواده‌ها تبدیل شده‌اند. قرار است طرح «حیات شبانه» گسترش پیدا کند و جاهای دیگر از جمله در منطقه ۹ و میدان آزادی هم اجرا شود. به همین دلیل نگاهی به پاتوق‌های شبانه خانواده‌ها در مناطق غربی پایتخت انداخته‌ایم.
- بوستان‌ها و رستوران‌ها
- منطقه ۲
منطقه ۲ یکی از پاتوق‌های اصلی خانواده‌ها برای تفریح و گردشگری شبانه است. بوستان‌های نهج‌البلاغه، پرواز، بام تهران تا ساعت‌های آخر شب مملو از جمعیت است و خانواده‌هایی را می‌بینیم که بعد از نیمه‌شب هم در این اماکن سرگرم تفریح و بازی هستند. خیابان ستارخان هم تفرجگاه شبانه‌ای است که اغذیه‌فروشی‌های رنگارنگ آن شهروندان را از همه جای تهران به حوالی میدان‌های توحید و صادقیه می‌کشاند.
غیر از این پاتوق‌های سنتی و خودجوش، شهرداری منطقه در قالب طرح «حیات شبانه» محل‌هایی را برای استقرار «فودکار»ها در بوستان پرواز، شهرک غرب، بلوار شهید پاک‌نژاد، سعادت‌آباد و خیابان آزادی جانمایی کرده بود که با توجه به مشکلاتی که از جمله در بحث‌های مربوط به تأسیسات و زیرساخت‌ها پیش آمد، ادامه فعالیت آنها میسر نشد و حضورشان در قالب طرح «حیات شبانه» دوام و قوام پیدا نکرد. هرچند «فودکار»ها هنوز به‌صورت پراکنده و شخصی در این محله‌ها حضور دارند و شب‌ها به‌صورت پراکنده فعالیت می‌کنند.
سینمای شهرک غرب که در راستای طرح «حیات شبانه» داخل پارکینگ بوستان نهج‌البلاغه تا ۴ صبح برای شهروندان فیلم نمایش می‌داد و کارش را با جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه آغاز کرده بود هم مدتی است که دیگر فعالیتی ندارد. با وجود اینکه برنامه‌ها و تلاش‌های شهرداری منطقه برای ایجاد پاتوق‌های شبانه خانوادگی ماندگار نبود، اما بوستان‌ها، رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌های ستارخان و سعادت‌آباد در طول شب، پذیرای جمعیت زیادی از مردم هستند که شب را برای گردش و تفریح برگزیده‌اند.
- رونق گردشگری در بوستان المهدی (عج)
- منطقه ۹
طرح «حیات شبانه» که توسط شهرداری اجرا می‌شود هنوز در منطقه ۹ راه نیفتاده است. اما «سیدعلی مفاخریان» شهردار این منطقه از اجرای نخستین طرح «حیات شبانه» در این بخش از پایتخت تا تابستان ۹۸ می‌گوید: «مراحل مطالعاتی و جانمایی «کافه‌ون»ها در ضلع شمال و شمال غربی میدان آزادی با هدف احیای زیست شبانه و ایجاد نشاط اجتماعی انجام شده است. این طرح در پی استقبال شهروندان از «کافه‌ون»های خیابان سی تیر تا اواسط سال آینده با استقرار بیش از ۲۰ کافه سیار اجرا خواهد شد. در این کافه‌ها انواع نوشیدنی‌های گیاهی و فصلی، انواع غذاهای سالم و نیمه‌آماده عرضه می‌شود.» اما تا راه‌اندازی این پاتوق شبانه برای خانواده‌ها، بوستان المهدی در اطراف میدان آزادی تنها پاتوق شبانه خانواده‌ها و اهالی منطقه به شمار می‌رود. دریاچه، شهربازی، آلاچیق‌ها، اغذیه‌فروشی‌های اطراف بوستان و دیگر فضاها و امکانات تفریحی بوستان المهدی باعث شده تا خانواده‌ها برای صرف شام و پر کردن اوقات فراغت شبانه‌شان راهی این مرکز تفریحی شوند. منطقه ۹ و بافت قدیمی‌اش غیر از بوستان المهدی هیچ پاتوق و مکانی برای گردشگری شبانه شهروندان ندارد. هرچند بوستان المهدی هم به دلیل وسعت زیاد و فضای مناسب و البته دسترسی آسان از دیگر محله‌ها، یک تفرجگاه فرامنطقه‌ای محسوب می‌شود. با راه‌اندازی پاتوق «حیات شبانه» در میدان آزادی، بخش زیادی از این مشکلات حل می‌شود، اما تا آن زمان بوستان بزرگ و قدیمی محله تنها دارایی منطقه و مردمش برای گردشگری شبانه است.
- شب مردگی در محله‌ها
- منطقه ۲۱
در بین محله‌های غرب تهران، منطقه ۲۲ به لحاظ امکانات، فقیرترین محله‌ها را دارد. مثل خیلی از امکانات و سرانه‌های دیگر، در بحث تفرجگاه‌های شبانه و پاتوق‌های خانوادگی هم مردم این منطقه و محله‌هایش از خوان نعمت، بی‌بهره هستند. شب‌های منطقه ۲۱ نیمه تاریک و خلوت است. نه چراغ روشن مغازه‌ای به چشم می‌خورد و نه آوایی جز صدای حرکت اتومبیل‌ها به گوش می‌رسد و می‌شود گفت که محله‌های منطقه ۲۱ دچار شب‌مردگی هستند.
بوستان حضرت خدیجه(س) در مسیر شرق به غرب آزادراه تهران کرج، بوستان طبیعت در مسیر شرق به غرب بزرگراه فتح و البته بوستان‌های کوچک محلی نظیر نرگس در تهرانسر، بوستان مادر و یاس در چیتگر شمالی از معدود اماکن و فضاهایی هستند که شهروندان و خانواده‌های منطقه ۲۱ می‌توانند به‌عنوان پاتوق‌های شبانه از آنها استفاده کنند.
در چنین شرایطی آن دسته از اهالی منطقه که به دنبال محلی برای تفریح و گردش خانوادگی شبانه هستند مجبور می‌شوند تا از امکانات و داشته‌های مناطق اطراف یعنی ۲۲، ۵ و ۹ استفاده کنند و مثلاً به دریاچه شهدای خلیج‌فارس، بوستان چیتگر یا بوستان المهدی بروند. با پیگیری‌هایی که از روابط‌عمومی شهرداری منطقه داشتیم، از در نظر گرفتن محلی برای پاتوق «حیات شبانه» باخبر شدیم. مسئولان شهری این منطقه اعلام کردند مقدمات لازم برای ایجاد «حیات شبانه» فراهم شده است. اگر شب‌ها گذرتان به بوستان‌های حضرت خدیجه(س) و طبیعت افتاده باشد تک و توک خانواده‌هایی را می‌بینید که در آلاچیق‌ها بساط کرده‌اند و کنار هم سرگرم شام خوردن و تفریح هستند.
- پاتوق شبانه در کنار دریاچه و پارک جنگلی
- منطقه ۲۲
منطقه ۲۲ در بحث زندگی یا «حیات شبانه»، بین محله‌های غرب تهران، پیش رو و فعال‌تر بوده است. پارکینگ شماره ۳ بوستان آبشار و همچنین بلوار دستواره در بوستان چیتگر محل‌هایی هستند که شهرداری منطقه ۲۲ طرح «حیات شبانه» را در آنها اجرا می‌کند. در پارکینگ شماره ۳ بوستان آبشار «ون‌کافه»ها از ساعت ۸ شب تا ۲ بامداد فعال هستند و به مردم خدمات می‌دهند. مردم روی صندلی‌های خود نشسته‌اند، از هوای خوب و نمای زیبای دریاچه چیتگر در شب لذت می‌برند و انواع غذا و دمنوش‌ها و نوشیدنی‌ها را نوش جان می‌کنند.
در کنار خورد و خوراک، در این اماکن خدمات فرهنگی نظیر کتابخوانی و کتابفروشی هم در اختیار شهروندان است. غیر از روزهای عزا و ایام شهادت، اجرای موسیقی زنده هم این فضای دلپذیر شبانه را دلپذیرتر می‌کند. «ون‌کافه»های بلوار دستواره در بوستان چیتگر هم که دسترسی آن از بزرگراه تهران‌ـ کرج است، یک بسته کامل تفریحی برای پر کردن فراغت شبانه خانواده‌ها دارند. از خورد و خوراک و امکانات ورزشی گرفته تا محصولات فرهنگی، همگی در دسترس شهروندان است.
امکانات رفاهی نظیر پمپ بنزین و آلاچیق هم در این محل وجود دارد. در عین حال بدیعی، مسئول گردشگری منطقه ۲۲، از انتخاب چند محل دیگر برای اجرای طرح «حیات شبانه» می‌گوید: «شهروندان استقبال خوبی از طرح «حیات شبانه» منطقه ۲۲ دارند و تقریباً از تمام نقاط شهر به اینجا می‌آیند.» در ضمن، بوستان‌های جوانمردان و چیتگر و همچنین دریاچه شهدای خلیج‌فارس هم پاتوق‌های قدیمی و خود جوش گردش‌های شبانه در منطقه ۲۲ هستند.
- تنورهای داغ و چراغ‌های روشن
ستارخان نرسیده به میدان توحید، ساعت حوالی ۱۲ شب. مردم برای تهیه غذا در صف‌های طولانی ایستاده‌اند و تعداد زیادی هم در رستوران‌ها در حال میل کردن غذا در کنار خانواده هستند. شلوغی حاشیه خیابان هم دست‌کمی از ازدحام جمعیت در پیاده‌رو ندارد. بعضی‌ها دوبله و حتی سوبله توقف کرده‌اند، به امید اینکه جایی برای پارک خالی شود. بعضی هم خیابان و کوچه‌ها را به امید یافتن جای پارک بالا و پایین می‌کنند.
این شلوغی فقط تنور اغذیه‌فروشی و رستوران‌دارها را داغ نکرده است. پسرک جوانی که لابه‌لای جمعیت وول می‌خورد تا آدامس و فال و دستمال جیبی‌هایش را بفروشد، مرد میانسالی که گوشه پیاده‌رو کتاب بساط کرده و خانمی که بافتنی‌هایش را در گوشه و کناری به حراج گذاشته هم از این بازار شبانه و پر رونق پاییزی بی‌بهره‌نیستند، یا دست‌کم تلاش می‌کنند تا بی‌بهره نباشند. تعداد این افراد در دیگر پاتوق‌های شبانه خانوادگی هم کم نیست.
مثل مردی که در بام تهران شیربلال را می‌فروشد یا پیرمرد سالخورده‌ای که بادبادک و بادکنک‌هایش را بر چوب کرده و به گلوی نحیفش فشار می‌آورد و داد می‌زند تا بلکه چیزی بفروشد و لقمه نانی به خانه ببرد. اما این پاتوق‌های شبانه گاهی معترض و شاکی هم پیدا می‌کند. مثل پیرمردی که آمده تا کیسه زباله را در مخزن سر کوچه بیندازد و زیر لب غرغر می‌کند. ناراحت است که چرا شب‌ها هم آسایش ندارند و در کوچه‌ها یک جای خالی هم پیدا نمی‌شود و مخازن زباله همیشه پر است. به دوردست‌ها که خیره می‌شویم، آنجایی که خبری از مغازه‌ها و مردم نیست، شب ساکت و سیاه و غلیظ‌تر است. اما در این بخش از خیابان نور و روشنایی و صدا حکمرانی می‌کند و چراغ‌ها شب محله را روشن نگه داشته‌اند.
- نگاه
- عضو شورای اسلامی شهر تهران:
- کسب و کارهای کوچک رونق می‌گیرد
شهرسازی و ساخت‌وسازهای بی‌حد و حصر در دهه‌های اخیر، تهران را به شهری اتومبیل‌محور و خشن مبدل کرده است. تهران نیازمند تقویت هرچه بیشتر فضاهای شهری برای حضور انسان‌ها و شکل گرفتن تعاملات اجتماعی است. شهر تهران یکی از کلانشهرهایی است که ظرفیت‌های مغفولی در بخش‌های مختلف دارد و می‌توان با مدیریت و مشارکت صحیح از این پتانسیل‌ها به نحو احسنت بهره‌برد.
از اتفاقات مثبتی که در شورای اسلامی شهر تهران این دوره و کمیته گردشگری و میراث فرهنگی رخ داده، توجه به زیست شبانه است. البته در دوره‌های گذشته نیز این حرکت به‌صورت موضعی صورت گرفته بود. شهر تهران این ظرفیت را دارد که به‌صورت ۲۴ ساعته به شهروندان خدمات ارائه دهد. این کارعلاوه بر رونق گردشگری، سبب افزایش امنیت و نشاط جمعی نیز می‌شود.
زیست شبانه می‌تواند باعث ارتقای سرزندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شده و پویایی و جنب‌وجوش حیات شهروندان را به دنبال داشته باشد و روح تازه‌ای را به کالبد شهر تزریق کند. شهرسازی باید پاسخگوی نیاز تمام افراد با سلایق و خواسته‌های مختلف باشد. افراد زیادی هستند که تمایل دارند اوقات فراغت خود را در آرامش شب بگذرانند و طرح «حیات شبانه» می‌تواند به خواسته و نیاز آنها پاسخ دهد.
البته اجرای طرح «حیات شبانه»، همکاری و همیاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف را طلب می‌کند و نیازمند فراهم آوردن پیش شرط‌هایی برای رفاه حال شهروندان است. به‌طور مثال می‌توان به نورپردازی استاندارد و اصولی، ارتقای کمی و کیفی مبلمان شهری به‌ویژه برای اقشار خاص اشاره کرد. در شب‌های زنده تهران علاوه بر اینکه اوقات فراغت مردم پر می‌شود شاهد گسترش و بهبود اقتصاد خرد و رونق گرفتن کسب و کارهای کوچک نیز هستیم. لازم است تا شب‌مردگی را از کلانشهر تهران بزداییم و به زبان روز، با شب‌های شهر سخن بگوییم. تجربه‌هایی مانند خیابان سی‌تیر و ماه مبارک رمضان نشان داده است که شهروندان پایتخت تمایل زیادی به گذران اوقات فراغت خود به دور از شلوغی روز دارند.
- محمد زندمقدم، کارشناس شهری:
- ماه رمضان نمونه موفقی از «حیات شبانه» است
«محمد زندمقدم» معتقد است با توجه به بزرگ‌تر شدن تهران و همچنین افزایش جمعیت پایتخت، رفتن به سمت و سوی زندگی شبانه اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. این کارشناس شهری و استاد دانشگاه می‌گوید: «زندگی شبانه در تهران، بدون اجرا شدن طرح‌های موسوم به «حیات شبانه» از سوی شهرداری هم سال‌هاست که جریان دارد. اگر ۱۲ شب به بعد یا همان بعد از نیمه‌شب به خیابان و مراکز تفریحی نظیر دریاچه چیتگر یا بام تهران بروید جمعیت زیادی را مشاهده می‌کنید که برای گردش و تفریح از خانه بیرون زده‌اند و در بوستان و خیابان هستند.
چه بخواهیم و چه نخواهیم زندگی شبانه در پایتخت جریان دارد. به هرحال تهران آنقدر شلوغ و پر ترافیک شده و مردم در طول روز به اندازه‌ای کار و مشغله دارند که بسیاری از آنها ترجیح می‌دهند در ساعت‌های نسبتاً خلوت نیمه‌شب، برای گردش و تفریح از خانه بیرون بزنند. خب وقتی این زندگی یا حیات شبانه جریان دارد، چه بهتر که آن را مدیریت و به مسیری درست و مناسب هدایت کنیم. با توجه به اینکه زندگی شبانه در فرهنگ ما و سبک زندگی ما نبوده، قبل از هر چیزی یکی از کارهای لازم و ضروری، فرهنگسازی در جامعه برای عموم مردم است.
زندگی شبانه‌ای که امروز در شهرهای بزرگ و توریستی دنیا جریان دارد با فرهنگ و سبک زندگی ایرانی‌ـ اسلامی همخوانی ندارد و با این مدل همسو نیست. یعنی ما باید این موضوع را بومی‌سازی کنیم و سبک و زندگی شبانه را به روش خودمان اجرا کنیم. البته در همین کشور خودمان هم مردم چندان هم با زندگی شبانه غریبه و ناآشنا نیستند. ما در ماه مبارک رمضان زندگی شبانه را تجربه می‌کنیم. در آن روزها و در مدت یک‌ماه سینماها، فروشگاه‌ها و رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها از اذان مغرب تا اذان صبح فعال هستند و مردم هم استقبال خوبی از این موضوع دارند که نشان‌دهنده علاقه آنها است.»
- ایجاد امنیت شب و روز ندارد
تردیدی نیست که فعالیت نیروهای انتظامی شبانه‌روزی است و آنها همه تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا امنیت در هر زمانی در محله‌ها حاکم باشد. سرهنگ «بابک نمک‌شناس» رئیس اطلاع‌رسانی پلیس پایتخت درباره طرح «حیات شبانه» و بحث گردشگری شبانه در پایتخت می‌گوید: «فعالیت پلیس ۲۴ ساعته است و به‌صورت شبانه‌روزی امنیت و آسایش شهروندان را تأمین می‌کند.
این‌طور نیست که با پایان یافتن ساعت اداری یا تاریک شدن هوا فعالیت و حضور پلیس کمرنگ شود و برای ما شب و روز تفاوتی ندارد. پلیس مخالف با تفریح و شادی مردم نیست. بعضی از شهروندان ترجیح می‌دهند تا برای تفریح و سرگرمی شب‌ها، به دور از شلوغی روز، به بوستان‌ها و دیگر مراکز تفریحی تهران بروند. در این مراکز علاوه بر پلیس، شرکت‌های امنیت خصوصی هم در محل حضور دارند و امنیت کامل برقرار است. وقتی می‌بینیم مردم تا پاسی از شب و ۲بامداد در مراکز تفریحی حضور دارند نشان می‌دهد که امنیت وجود دارد و شهروندان هم احساس امنیت می‌کنند.»
نظر شما