به همین منظور نیز اقدامات اساسی از سوی مسئولان ذی‌ربط در این رابطه صورت گرفته است، هر چند که بعضا این اقدامات از سوی پاره‌ای از دست‌اندرکاران بخش کشاورزی به‌دلیل اختصاص یافتن اراضی کشاورزی به کشت اقلام خاص و در نتیجه کاهش تولید برخی اقلام دیگر و به‌دنبال آن افزایش قیمت اقلام نادر به موازات کاهش عرضه نسبت به تقاضا، مورد انتقاد قرار گرفته است.
با این حال دولت کماکان با وجود انتقادهای موجود روند نیل به خود اتکایی را ادامه می‌دهد، چنانچه امسال برای چهارمین سال پیاپی در تولید گندم به خود اتکایی رسیده‌ایم و تا رسیدن به خود اتکایی در تولید جو نیز فاصله‌ای نداریم.
این در حالی است که روند نیل به خود اتکایی در تولید برنج و دانه‌های روغنی نیز کماکان ادامه دارد. با این حال ناگفته نماند که روند وارداتی برخی اقلام نیز همچنان به قوت خود باقی است.
بر اساس آمار موجود با وجود تولید 100 میلیون تن محصول کشاورزی در کشور، طی 7 ماه نخست امسال 5 میلیون و 636 هزار تن انواع محصولات کشاورزی به داخل وارد شده است.
آخرین آمار جمع‌بندی شده وزارت جهاد کشاورزی، حاکی از آن است که کل تولید محصولات گوناگون در سال 1385 به مرز 98 میلیون و 200 هزار تن یعنی نزدیک به 100 میلیون تن رسیده است، با این وجود بر اساس گزارش رسمی گمرک در 7 ماه نخست امسال 5 میلیون و 636 هزار و 200 تن انواع محصولات کشاورزی به ارزش 2 میلیارد و 107 میلیون دلار به کشور وارد شده است.
بر اساس آخرین آمار گمرک، طی فروردین تا مهر ماه امسال معادل یک میلیون و 9/839 هزار تن ذرت دانه‌ای برای مصرف مرغداری‌ها به داخل وارد شده است که با توجه به رشد 5/23 درصدی واردات ذرت فله دانه‌ای و رشد 3/32 درصدی ذرت بسته‌بندی در سال‌جاری نسبت به سال قبل و نیز تولید داخلی ذرت دانه‌ای، به‌نظر می‌رسد، مرغداران نباید مشکلی در تأمین ذرت مورد نیاز مرغداری‌ها داشته باشند.
نکته قابل توجه آن است که عده‌ای این قبیل واردات را به‌دلیل رفع کمبودها برای تولید محصولات پروتئینی مفید می‌دانند و بر این باورند که افزایش واردات محصولات کشاورزی که در پی افزایش درآمدهای نفتی صورت می‌گیرد، با ذخیره‌سازی کالاهای اساسی از جمله قندوشکر، برنج، روغن، ذرت و کنجاله، زمینه‌ساز افزایش ضریب ایمنی تأمین غذا خواهد بود.
معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی درخصوص تولید ذرت به‌عنوان غذای اصلی طیور در دولت نهم می‌گوید: تولید ذرت در این دوران از رشدی معادل 41/26 درصد برخوردار بوده است.
به گفته محمدرضا جهانسوز، در حالی که تولید ذرت در سال 1383 به مرز 9/1 میلیون تن رسیده بود، این روند با افزایش همراه بود و در پایان سال 1385 به مرز 4/2 میلیون تن می‌رسد که نشان از افزایش 26 درصدی دارد.
وی در زمینه نیل به خود اتکایی در تولید ذرت به همشهری گفت: نیاز صنعت طیور کشور به ذرت دانه‌ای سالانه 3 میلیون و 750 هزار تن است.
این در حالی است که هم‌اکنون میزان تولید به مرز 2 میلیون و 400 هزار تن رسیده است. از این رو نیازمند واردات حدود 6/1 میلیون تنی این محصول در سال هستیم. وی پیش‌بینی می‌کند میزان تولید ذرت دانه‌ای طی امسال از مرز 4/2 میلیون تن فراتر رود که به این ترتیب تا پایان برنامه چهارم توسعه در تولید ذرت خوداتکا شویم.
خود‌اتکایی در تولید برنج
گزارش گمرک طی 7 ماهه اول امسال حاکی از آن است که معادل 9/564 هزار تن برنج سفید به ارزش 4/218 میلیون دلار با قیمت هر کیلوگرم 40 سنت معادل 372 تومان به داخل وارد شده است.
این واردات در شرایطی صورت گرفته است که بنا به گفته دبیر انجمن برنج ایران، حداکثر میزان نیاز کشور به واردات برنج تا نیل به خود اتکایی در تولید این محصول سالی 500 هزار تن است.
مدیر کل دفتر برنج و حبوبات وزارت جهاد کشاورزی در این باره می‌گوید: رسیدن به خود اتکایی در تولید برنج با سطح کشت کنونی تا پایان برنامه چهارم امکان‌پذیر است.
به گفته بهمن ناصحی، طرح 3 ساله خود اتکایی برنج از سال 1385 شروع شده است و تا پایان سال 1388 «پایان برنامه چهارم» ضریب خود اتکایی در تولید برنج به 102 درصد خواهد رسید.
وی با اشاره به اینکه در سال گذشته حدود 2 میلیون و 100 هزار تن برنج سفید در کشور تولید شده است، به همشهری گفت: برنامه وزارت جهاد کشاورزی، افزایش عملکرد در واحد سطح از یک سو و اصلاح مصرف برنج از سوی دیگر است.
ناصحی، با بیان این که آمار رسمی سال 1385 هنوز جمع‌بندی نشده است، اظهار می‌کند: بر اساس برآورد سال گذشته 3 میلیون و 150 هزار تن شلتوک ارقام پر محصول و محلی برنج در کشور تولید شده است. مدیر کل برنج و حبوبات، می‌گوید: براساس پیش‌بینی تولید و نیاز کشور طبق مصرف بهینه 100 گرم برای هر نفر در روز یا 5/36 کیلوگرم در سال، حداکثر نیاز به واردات برنج 450 تا 500 هزار تن در سال است.
تولید بیش از نیاز گندم در داخل
این طور به‌نظر می‌رسد که بخش کشاورزی در تولید گندم به توفیق مطلوب دست یافته باشد. در این زمینه وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: تولید گندم در ایران به مرز 15 میلیون تن رسیده است.
به گفته محمدرضا اسکندری، تولید محصولات کشاورزی ایران هم اکنون به بیش از 100 میلیون تن در سال افزایش یافته است، آن هم در شرایطی که طی 5 سال گذشته کشور سالانه نیازمند واردات 5 میلیون تن گندم به داخل بود.
این در حالی است که با تولید 15 میلیون تن گندم در سال، صادرات این محصول از ایران آغاز شده است.
ورود 628 هزار تن کنجاله سویا
طبق آمار گمرک 3/628 هزار تن کنجاله سویا برای خوراک دام به ارزش 8/183 میلیون دلار به داخل وارد شده است که ارزش هر کیلوگرم سویای وارداتی 30 سنت معادل 297 تومان بوده است.
این در حالی است که با توجه به کاشت اراضی کشت سویا، گاوداران با مشکلاتی مواجه شده‌اند چنانچه هم‌اکنون قیمت ذرت و کنجاله وارداتی افزایش یافته به نحوی که با احتساب هزینه‌های حمل تا شهرستان‌ها، نرخ این نهاده‌ها به حدود 300 تومان افزایش یافته است.
از آنجایی که کمبود علوفه دام باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود، لذا قیمت هر کیلوگرم علوفه معادل یک لیتر شیر خام شده و صنعت دامپروری را از صرفه اقتصادی انداخته است. مدیرکل پنبه و دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی در این باره می‌گوید: تنها 13/79 درصد کنجاله مورد نیاز صنعت طیور دامپروری کشور در داخل تولید می‌شود.
علیرضا مهاجر بسطامی، بر این باور است که نیاز صنعت دامپروری کشور به کنجاله سویا سالانه یک میلیون و 450 هزار تن است که از این مقدار از محل تولید سویای داخلی 200 هزار تن تولید می‌شود که معادل 79/13 درصد است.
وی می‌افزاید: بقیه 87 درصد نیاز کنجاله از واردات دانه سویای خارجی یا کنجاله تأمین می‌شود که بستگی به ارزانی قیمت، دانه یا کنجاله وارد می‌شود.
وی در عین حال اظهار می‌کند: کاشت سویا در کشور در سال‌جاری در حال انجام است، علاوه بر سویا گلرنگ و آفتابگردان هم کشت می‌شود و دانه روغنی کلزا به مقدار 320 هزار تن تولید و برداشت شده است.
وی درخصوص قیمت خرید دانه روغنی کلزا هم می‌گوید: 3 سال است که به این قیمت مبلغی اضافه نشده است که این عامل یکی از دلایل عمده افزایش نیافتن سطح کشت کلزا به مقدار دلخواه در 3 سال اخیر است.
مهاجر می‌گوید: سطح کشت به میزان دلخواه و مورد انتظار نرسیده است، اما با این حال تولید کلزا از رقم 105 هزار تن سال 83 به حدود 320 هزار تن در سال 86 افزایش یافته است. همچنین سطح کشت کلزا از 120 هزار هکتار در این مدت به 200 هزار هکتار رسیده است ولی تا سطح مورد انتظار فاصله دارند.
افزایش ضریب امنیت غذایی
بر اساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده در سند توسعه بخش کشاورزی در برنامه 5 ساله چهارم توسعه در سال پایانی برنامه «1388» تولید محصولات کشاورزی به مرز 112 میلیون تن افزایش می‌یابد.
هم‌اکنون ایران در بخش کشاورزی یکی از 5 کشور جهان است که در تولید بیش از 20 محصول کشاورزی جزو 10 تولیدکننده عمده دنیا محسوب می‌شود، به نحوی که در محصول پسته، انار، خرما، زیره، زعفران و زرشک مقام اول جهانی را دارا ست، اما در نیل به خود اتکایی در تولید محصولات راهبردی کماکان در حال برنامه‌ریزی از سوی مسئولان هستیم.
