عهدشکنی نوعی حماقت است!

حفظ و نگهداري پي‌درپي از چيزي را نيز عهد گويند. درنتيجه، وفاي به عهد به‌اين معناست كه عهد بدون كم و كاست و مطابق وعده انجام شود. قرآن مي‌فرمايد: عهد فقط براي مردم نيست بلكه شما با خدا هم عهد داريد. قرآن كريم روي عهدي كه با خداوند بسته مي‌شود، بسيار حساس است. أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ يا وَالْمُوفُونَ بعهدهمْ إِذَا عَاهَدُواْ؛ اين همان ارزش عام انساني است. قرآن مي‌فرمايد: عده‌اي از شما، با خدا عهد بستيد كه اگر خدا به ما ثروتي بدهد، مقداري از آن را انفاق خواهيم كرد اما وقتي خدا اين ثروت را به شما داد، عهد خدا را فراموش كرديد. براي اين كار كسي شما را زنداني نكرد اما اندك‌اندك ايمانتان رو به ضعف رفت و جاي آن را نفاق گرفت، به‌گونه‌اي كه ديروز مؤمن بوديد و امروز منافق شديد. خداوند در قرآن مي‌فرمايد: اي فرزندان آدم، مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد زيرا وي دشمن آشكار شماست (يس/آيه 60). در سوره اعراف، در آيه 102 بعد از اشاره به سرگذشت دردناك اقوام پيشين و بيان بخشي از نقاط ضعف و انحراف آنها، آمده: و در بيشتر آنها عهدي [استوار] نيافتيم و بيشترشان را نافرمان يافتيم.

در بعضي از آيات نظير آيه ۸سوره مؤمنون، وفاي به عهد به‌عنوان يكي از اوصاف لازم و برجسته انسان مؤمن معرفي شده است. اما در بعضي از آيات ديگر نظير آيه ۳ سوره صف، خداوند عهدشكناني را با عنوان مؤمن مورد خطاب قرارداده و آنها را به‌خاطر عهدشكني ملامت مي‌كند. سؤال اين است كه اگر وفاي به عهد از اوصاف برجسته يك انسان مؤمن است چرا خداوند در بعضي از آيات، عهدشكناني را مؤمن ناميده و آنها را به‌خاطر عهدشكني‌هايشان ملامت مي‌كند؟ درپاسخ به اين سؤال بايد بگوييم با توجه به آيات فراوان و اقوال مفسرين، ايمان داراي مراتبي است كه اين مراتب با وفاي به عهد، ارتباط مستقيمي دارد. آن دسته از آيات كه وفاي به عهد را از اوصاف لازم و برجسته يك انسان مؤمن معرفي مي‌كند، درصدد توصيف مؤمنان راستين است؛ مؤمناني كه از درجات بالاي ايمان برخوردارند و اقوالشان با كردارشان هماهنگ شده است. مكررا در آيات قرآن مشاهده مي‌شود كه خداوند چنين افرادي را مدح و ثنا مي‌كند.

اما آن دسته از آيات كه عهدشكنان را هم مؤمن ناميده، درصدد توصيف مؤمنان ضعيف‌الايمان است؛ مؤمناني كه از مراتب پاييني از ايمان برخوردارند و هنوز سخنانشان با عملشان هماهنگ نشده است. مكررا درآيات قرآن مشاهده مي‌شود كه خداوند چنين افرادي را به خاطر عهدشكني‌هايشان مورد ملامت و سرزنش قرار مي‌دهد. حتي گاه چنين افرادي را منافق مي‌نامد زيرا از نظر قرآن عهدشكني نشانه بارزي از وجود نفاق در آدمي است.

پيامبر(ص) فرموده‌اند: هرگاه 3 خصلت در وجود كسي باشد، او منافق است. هرچند كه روزه بگيرد و نماز هم بخواند. يكي از اين 3 خصلت، عهدشكني است. عهدشكنان با نقض معاهدات، آتشي برپا مي‌كنند كه نه‌تنها ديگران در آن آتش مي‌سوزند بلكه عاقبت خودشان نيز در آن گرفتار خواهند شد، به همين دليل، قرآن عهدشكني را نوعي حماقت معرفي كرده است.