اداره پیشگیری و سوء‌مصرف مواد این وزارتخانه اعلام کرده بود: نظر به در دسترس بودن داروی آگونیست بوپرونورفین و تدوین پروتکل درمان با این دارو، اداره پیشگیری و درمان سوء‌مصرف مواد وزارت بهداشت مقرر کرده است، درمان سم‌زدایی با متادون در مراکز درمان اعتیاد ممنوع شود و در غیراین‌صورت با مراکز خاطی در چارچوب مقررات برخورد قانونی خواهد شد.
با این حال از آن زمان تا‌کنون، صدور این بخشنامه با واکنشهای متعددی مواجه بوده است.
اعتراض مسئول بخش ترک اعتیاد بیمارستان لقمان حکیم طی شنبه گذشته و هشدار وی نسبت به پیامدهای چنین بخشنامه‌هایی، از جمله این واکنشهاست.
دکتر علیرضا سلیمی با اشاره به اینکه در حال حاضر 3 روش شایع سم‌زدایی شامل سم‌زدایی با متادون، سم‌زدایی با بوپرونورفین و سم‌زدایی فوق سریع برای درمان اعتیاد وجود دارد، گفت: بنابراین به‌طور قطع، منع سم‌زدایی با متادون و محدود کردن استفاده از سم‌زدایی فوق سریع، قبل از معرفی روش‌های جدید و بستر‌سازی در دانشگاه، مشکلاتی را برای معتادان به‌وجود می‌آورد.
وی با بیان این که مسئولان امر باید روش‌های جایگزین سم‌زدایی با متادون را به مراکز درمانی ارائه دهند، خاطرنشان کرد: وزارت بهداشت تنها به معرفی روش سم‌زدایی با بوپرنورفین اکتفا کرده است، در حالی که این روش پیش از این نیز به کار گرفته می‌شد.
در حالی‌که بسیاری از کارشناسان معتقدند بخشنامه ممنوعیت استفاده از متادون برای سم‌زدایی دست درمان‌گران را در درمان اعتیاد بسته و بدون توجه به منابع علمی و بنا به سلایق شخصی صادر شده است.
دکتر محمد صابری زفرقندی، رئیس اداره پیشگیری و سوء مصرف مواد وزارت بهداشت درباره این بخشنامه می‌گوید: ما صرفا به درمان با بوپرنوفین اکتفا نکردیم بلکه درمان نگهدارنده با متادون نیز از جمله روش‌های مورد تأیید ماست.
وی در ادامه می‌گوید: مطالعات و تجربیات دنیا نشان داده که متادون در درمان نگهدارنده بیشترین اثربخشی را دارد و ماندگاری افراد در درمان نگهدارنده به 70 درصد می‌رسد اما طبق همین مطالعات ماندگاری در درمان به شیوه سم‌زدایی با این دارو بسیار کم است و کشورهای معتبر دنیا نیز با روش سم‌زدایی مخالف هستند.
رئیس اداره سوء‌مصرف مواد وزارت بهداشت همچنین درباره علت صدور این بخشنامه به همشهری می‌گوید: متأسفانه از ابتدا، ورود قرص متادون به جرگه درمان بر مبنای غلطی پایه‌گذاری شد و نظر کارشناسی وزارت بهداشت و اعضای هیات علمی را به‌دنبال نداشت به‌طوری که متادون بدون کنترل وارد بازار شد.
وی معتقد است: متادون در بیشتر موارد به جای مصرف در خود مرکز ترک اعتیاد، به بیمار تحویل داده می‌شود و این موضوع امکان خرید و فروش متادون را در بازار افزایش می‌دهد.
صابری ادامه می‌دهد: از طرف دیگر براساس پروتکل وزارت بهداشت، مصرف متادون در مراکز باید 90 درصد برای درمان نگهدارنده و 10 درصد برای سم‌زدایی مصرف می‌شد اما تخلفاتی در مراکز صورت گرفت به‌طوری که بیش از 50 درصد سم‌زدایی با متادون انجام شده بود یا این که این مراکز قرص را به خود معتاد تحویل داده بودند.
صابری همچنین معتقد است: تا وقتی جنبه‌های سود‌جویانه از متادون بر اهداف درمانی غالب است و مصرف بی‌رویه متادون سبب ایجاد نگرانی شده، سم‌زدایی با متادون در شرایط فعلی اکیدا ممنوع است.
اما در حالی‌که روش درمان نگهدارنده با متادون احتیاج به غربالگری معتادان دارد،
اغلب کارشناسان معتقدند فرد معتاد مقاومت زیادی برای درمان دارد بنابراین نمی‌توان چنین فردی را به راحتی غربالگری کرد یا به اجبار به درمان نگهدارنده با متادون سوق داد چون مدت درمان با این روش هم طولانی است.
دکتر صابری با اشاره به اینکه درمان نگهدارنده با متادون بر خلاف تصور عده‌ای از کارشناسان مادام‌العمر نیست، می‌گوید: این تصور درست نیست که در درمان نگهدارنده، تا آخر عمر باید متادون مصرف کرد بلکه بعد از چند ماه، مصرف دارو باید کم و به تدریج حذف شود.
اما قدرت اثر بوپرنورفین چقدر است و آیا این دارو می‌تواند با درمان با متادون برابری کند؟ ظاهرا در این مورد هم بین کارشناسان اختلاف‌نظر وجود دارد.
در حالی‌که عده‌ای از آنها معتقدند بعضی بیماران به درمان با قرص زیر‌زبانی بوپرنورفین جواب نمی‌دهند چرا که قدرت اثر بوپرنورفین کم‌تر از متادون است، دکتر شاهین شاد‌نیا، دبیر‌علمی انجمن سم‌شناسی ایران و رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان نظر دیگری دارد.
وی با تأکید بر اینکه مزیت قرصهای زیر‌زبانی بوپرنورفین کاملا اثبات‌شده است، به همشهری می‌گوید: در حال حاضر درمان جدیدتر با آگونیست بوپرنوفین که از سال 2002 توسط سازمان غذا و داروی سازمان جهانی بهداشت تأیید شد، در همه کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: در کشور ما هم چند وقتی است که این دارو تولید می‌شود و مسئولان وزارت بهداشت معتقدند که از این درمان می‌توان در کنار بقیه روش‌های درمانی استفاده کرد.
به عقیده دکتر شاد‌نیا بوپرنورفین به‌عنوان یک درمان جایگزین است که نسبت به متادون داروی ضعیف‌تری است و بیمار راحت‌تر این روش درمانی را می‌پذیرد.
رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان با تأکید بر اینکه برای بیماری اعتیاد تک‌درمانی وجود ندارد و در مورد اغلب بیماری‌ها هم داروی خوراکی وجود دارد و هم داروی تزریقی، می‌گوید: در مورد اعتیاد هم مثل خیلی از بیماری‌ها باید تنوع درمانی وجود داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت،درمان با متادون را کاملا حذف نکرده است، ادامه می‌دهد: مصرف متادون برای بیمارانی است که تزریقی و مبتلا به ایدز و هپاتیت هستند و بر خلاف نظر بسیاری از کارشناسان در مورد تمام بیماران مبتلا به اعتیاد نمی‌تواند کاربرد داشته باشد.
ولی در مورد روش سم‌زدایی فوق سریع شرایط کاملا متفاوت است.
با وجود اینکه رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان نسبت به محدود کردن این روش درمانی نیز ابراز نارضایتی کرده بود و گفته بود: پیش از محدود کردن مراکز سم‌زدایی فوق‌سریع به دانشگاه‌ها، بیش از 30 مرکز سم‌زدایی فوق سریع در تهران فعالیت داشتند که اغلب این مراکز دارای استانداردهای لازم و مجوز وزارت بهداشت بودند، اما دکتر شاد‌نیا با بیان اینکه وزارتخانه با توجه به آثار این روش درمانی متأسفانه به این نتیجه رسید که درمان اعتیاد یک درمان سریع نیست، می‌گوید: اعتیاد بیشتر جنبه روانی دارد و در عرض 4 ساعت یک بیمار معتاد درمان نمی‌شود.
وی می‌گوید: این روش هم متأسفانه در کشور ما مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرد و همواره در مورد آن عودهای مکرر بیماری وجود داشته است. این در حالی است که به گفته وی در تمام کشورهای دنیا روش سم‌زدایی فوق‌سریع یا منسوخ شده یا به سمت درمانهای نگهدارنده رفته است.
با این حال این روش در کشور ما طبق قانون در بخش خصوصی به هیچ‌وجه نباید مورد استفاده قرار گیرد و فقط در مراکز دولتی آن هم به‌عنوان یک روش آموزشی از آن استفاده می‌شود.
